Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Kadın İstihdamı: Refah Rejimleri Bağlamında Bir Karşılaştırma

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 1 - 26, 31.07.2019

Cihan Selek Öz , Dilek Peri

Öz

AB
içerisinde liberal, muhafazakâr, sosyal demokrat, Güney Avrupa ve post-komünist
olmak üzere beş farklı refah rejimi olduğu kabul edilmektedir. Her biri farklı
özelliklere sahip olan bu refah rejimleri kadın istihdamı açısından da bazen
birbirlerinden bazen de kendi içlerinde bile ayrışmaktadırlar. Bu çalışmanın
amacı AB ve Türkiye’deki kadın istihdamını işgücü piyasalarına ilişkin bir
takım temel göstergeler üzerinden refah rejimleri bağlamında karşılaştırmaktır.
Bu karşılaştırma Eurostat ve kısmen TÜİK’ten elde edilen veriler aracılığıyla
yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda kadınların gerek işgücüne katılım
gerekse de istihdam oranlarının sosyal demokrat refah rejiminde son derece
yüksek, Türkiye’nin de dâhil olduğu Güney Avrupa refah rejiminde ise oldukça düşük
olduğu tespit edilmiştir. Burada dikkat çeken husus Türkiye’de kadınların gerek
işgücüne katılım gerekse de istihdam oranlarının AB ortalamasının neredeyse
yarısı düzeyinde olduğu, hatta en düşük oranlara sahip ülkelerin bile önemli
ölçüde altında kaldığıdır. Yine Türkiye’de kadın istihdamının tarım
sektöründeki ağırlığı ve ücretsiz aile işçisi şeklindeki çalışma türünün
yaygınlığı ayırt edici bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. AB içerisinde
kadınların hem işsizlik hem de genç işsizlik oranlarının en yüksek olduğu refah
rejimi Güney Avrupa refah rejimidir. Kadınların yarı zamanlı çalışma
oranlarının en düşük olduğu ülkeler ise Post-Komünist refah rejimi kapsamındaki
ülkelerdir. 

Anahtar Kelimeler

Refah rejimi, refah modeli, kadın istihdamı, Avrupa Birliği

Kaynakça

• Abrahamson, Peter (1999) The Welfare Modelling Business, Social Policy & Administration, 33 (4). 394-415.
• Arts, Wil ve John Gelissen (2002) Three Worlds of Welfare Capitalism or More?, European Journal of Social Policy, 12 (2). 137-158.
• Aybars, Ayşe İdil (2016) Sosyal Politika: Avrupa Birliği Tarihçe, Teoriler, Kurumlar ve Politikalar, (Editörler: Belgin Akçay ve İlke Göçmen) Üçüncü Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 548-572.
• Biçerli, Kemal (2003) Çalışma Ekonomisi, 2. Bası, İstanbul: Beta Basım.
• Bozçağa, Tuğba (2013) Women and the Welfare State Regime of Turkey, Turkish Policy Quarterly, 11(4). 177-188.
• Buğra, Ayşe ve Yalçın Özkan (2014) Türkiye’nin Ekonomik Kalkınma Sürecinde Modernleşme, Dini Muhafazakârlık ve Kadın İstihdamı, Akdeniz’de Kadın İstihdamının Seyri, (Derleyenler: Ayşe Buğra ve Yalçın Özkan), İstanbul: İletişim Yayınları, 125-153.
• Dedeoğlu, Saniye (2009) Eşitlik mi Ayrımcılık mı? Türkiye’de Sosyal Devlet, Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı, Çalışma ve Toplum, Sayı: 2. 41-54.
• Ecevit, Yıldız (2015) Feminist Sosyal Politika Bağlamında Türkiye’de Çocuk Bakımı ve Eğitimine İki Paradigmadan Doğru Bakmak, Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği, (Editörler: Ahmet Makal ve Gülay Toksöz), Ankara: İmge Kitabevi. 185-221.
• Esping-Andersen, Gosta (1990) The Three Worlds of Welfare Capitalism, New Jersey: Princetown University Press.
• Esping-Andersen, Gosta (2006) Toplumsal Riskler ve Refah Devletleri, Sosyal Politika Yazıları (Derleyenler: Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder), İstanbul: İletişim Yayınları. 33-54.
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Employment by Sex, Age and Economic Activity (from 2008 onwards, NACE Rev. 2) - 1 000, https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (25.06.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Employment and Activity by Sex and Age - annual data (lfsi_emp_a), https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (22.06.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Employment Rates by Sex, Age and Citizenship (%) (lfsa_ergan), https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (24.06.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Employment by Sex, Age and Professional Status (1 000), http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (23.06.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Employment Rates by Sex, Age and Educational Attainment Level (%), https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (31.07.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Part-time Employment and Temporary Contracts - annual data, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (24.06.2019).
• European Community Statistical Office (EUROSTAT) (2019) Unemployment by Sex and Age - annual average, https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do, (06.07.2019).
• Fenger, H. J. M. (2007) Welfare Regimes in Central and Eastern Europe: Incorporating Post-Communist Countries in a Welfare Regime Typology, Contemporary Issues and Ideas in Social Sciences. August 1-30.
• Ferrera, Maurizio (1996) The ‘Southern Model’ of Welfare in Social Europe, Journal of Social Policy, 6 (1). 17-37.
• Greve, Bent (2007) What Characterise the Nordic Welfare State Model, Journal of Social Sciences, 3 (2). 43-51.
• Gündoğan, Naci (1999) Genç İşsizliği ve Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerde Uygulanan Genç istihdam Politikaları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54 (1). 63-79.Koray, Meryem (2005) Avrupa Toplum Modeli, 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Leibfried, Stefan (1993) Towards a European Welfare State, New Perspectives on the Welfare State in Europe, (Editor: Catherine Jones), London: Routledge Press, 133-156.
• Lendvai, Noemi (2008) EU Integration and the Transformation of Post-communist Welfare: Traversing a ‘Quantum Leap’?, Social Policy & Administration, 42(5). 504-523.
• Lewis, Jane (1992) Gender and the Development of Welfare Regimes, Journal of European Social Policy, 2 (3). 159-173.
• Lordoğlu, Kuvvet ve Nurcan Özkaplan (2014) Çalışma İktisadına Giriş, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Metin, Banu ve Mehmet Merve Özaydın (2016) Çalışma ve Refah, 2. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Mingione, Enzo (2006) Güney Avrupa Refah Modeli ve Yoksulluk ve Sosyal Dışlanmaya Karşı Mücadele, Sosyal Politika Yazıları, (Derleyenler: Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder), İstanbul: İletişim Yayınları 261-331.
• Moreno, Luis (2006) ‘Süper Kadınlar’ ve Akdeniz Refahı, Sosyal Politika Yazıları, (Derleyenler: Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder), İstanbul: İletişim Yayınları 375-395.
• Orloff, Ann S. (1993) Gender and the Social Rights of Citizenship: The Comparative Analysis of Gender Relationsand Welfare States, American Sociological Review, 58 (3). 303-328.
• Özdemir, Süleyman (2007) Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti 2. Baskı, İstanbul: İTO Yayınları.
• Özdemir, Süleyman. (2004) Refah Devleti ve Üstlendiği Temel Görevler Üzerine Bir İnceleme, AB - Türkiye & Endüstri İlişkileri, (Editör: Alpay Hekimler), İstanbul: Beta Basım. 589-629.
• Pierson, Christopher (1998) Contemporary Challenges to Welfare State Development, Political Studies, XLVI. 777-794.
• Sainsbury, Diane (1996) Gender, Euqulatiy and Welfare States, Cambridge: Cambridge University Press.
• Salido, Olga ve Luis Moreno (2013) İspanya’da Kadın İstihdamı ve İspanyol Refah Rejiminin Gelişimi, Akdeniz’de Kadın İstihdamının Seyri, (Derleyenler: Ayşe Buğra ve Yalçın Özkan), İstanbul: İletişim Yayınları, 29-55.
• Toksöz, Gülay (2007) Türkiye’de Kadın İstihdamının Durumu Ankara: Uluslararası Çalışma Bürosu.
• Toksöz, Gülay (2018) Kalkınmada Kadın Emeği, 2. Basım, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2019) İşgücü İstatistikleri Veri Tabanı (2014 ve Sonrası), https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=72&locale=tr, (06.07.2019).
• Ülgen, Gülden ve Leyla Firuze Arda Özalp (2017) Refah Rejimleri Sınıflandırma Çalışmaları: Cinsiyet Boyutları, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi (39) 2. 637-656.
• Weisskoff, Francine Blau (1972) Women’s Place in the Labor Market, The American Economic Review (62) 1-2. 161-166.