Türkiye İşgücü Piyasasında Engelli İstihdamına Yönelik Ayrımcılık: Talep Yönlü Bir Analiz

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 24 - 54, 15.01.2021

Hasan Aslan , Hacer Simay Karaalp-orhan

Öz

Engelliler, işgücü piyasasında işe giriş, terfi, ücret, eğitim alma gibi birçok alanda ayrımcılığa maruz kalmaktadır. Bu çalışmada 2018 yılında İŞKUR’a (Türkiye İş Kurumu) verilen özel sektör açık iş ilanı verileri sıklık ve yüzdeler yöntemiyle analiz edilerek engelli işçilere yönelik işgücü talebi açısından ayrımcılık yapılıp yapılmadığı incelenmektedir. Buna göre, engelli işgücü talebi toplam işgücü talebinin %5,5’ini oluşturmaktadır. Engellilere yönelik talebin normal işgücü talebinde olduğu gibi düşük eğitim düzeyi ve düşük niteliğe yönelik olduğu ve en fazla hizmet sektöründe talep edildiği tespit edilmiştir. Normal işgücü talebine göre engellilere işgücü piyasasının sunmuş olduğu meslekler tek tip, düşük ücretli, vasıfsız ve çok az sayıda olup kısıtlı faaliyet alanlarında dağılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelli, Ayrımcılık, İşgücü Talebi, İŞKUR

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2015), Kamuda Engelli İstihdamının Analizi, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, https://ailevecalisma.gov.tr/media/5649/kamuda-engelli-istihdaminin-analizi-son.pdf (Erişim: 29 Ekim 2019)
• Altuntaş, N. ve Doğanay, G. (2016). "Trabzon’da Engelli Kadın Profili". Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 315-340.
• Aydınonat, N. E. (2012). Engelli İstihdamını Artırma Yolları. TEPAV, N201232, https://www.tepav.org.tr/upload/files/1338541914-0.Engelli_Istihdamini_Arttirmanin_Yollari.pdf (Erişim: 15 Kasım 2019)
• Baldwin, M. ve Johnson, W. G. (2000). “Labor Market Discrimination Against Men with Disabilities in the Year of the ADA”. Southern Economic Journal, 66(3), 548–566.
• Baldwin, M. ve Choe, C. (2014). “Wage discrimination against workers with sensory disabilities.”. Industrial Relations, 53, 101–124.
• Bellemare, C., Gousse, M., Lacroix, G. ve Marchand, S. (2018). "Physical Disability and Labor Market Discrimination: Evidence From a Field Experiment". IZA Institute of Labor Economics, Discussion Paper Series (11461), http://ftp.iza.org/dp11461.pdf (Erişim: 05 Ekim 2019)
• Biçerli, K. (2011). Çalışma Ekonomisi (Göz. Geç. 6. Bs.). İstanbul: Beta Basım.
• Bliksvær, T. (2018). "Disability, labour market participation and the effect of educational level: Compared to what?". Scandinavian Journal of Disability Research, 20(1), 6-17.
• Bualar, T. (2015). "Employer dilemma over disability employment policy in Thailand". Journal of Public Affairs, 15(3), 231-236.
• ÇSGB (2017), 2014-2023 Ulusal İstihdam Stratejisi 2017-2019 Eylem Planları, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170707M1-1.pdf (Erişim: 01 Mayıs 2019)
• DeLeire, T. (2001). “Changes in Wage Discrimination against People with disabilities: 1984-93”. The Journal of Human Resources, 36(1), 144–158.
• Devlet Memurları Kanunu (1965, 25 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 12056). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12056.pdf
• DPB (2019), Engelli Personel İstatistikleri, http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/engelli-personel-ve-omss-istatistikleri (Erişim: 14 Eylül 2019)
• Engelliler Hakkında Kanun (2005, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25868). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050707-2.htm
• Ergüden, A.D. (2008). Sosyal Dışlanma Açısından Bedensel Engelli Bireylerin Yaşantılarının İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• EUROSTAT (2008), NACE Rev. 2 Statistical classification of economic activities in the European Community, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/5902521/KS-RA-07-015-EN.PDF (Erişim: 23 Haziran 2020)
• EUROSTAT (2019), Disability Statistics-Labour Market Access Statistics Explained, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Disability_statistics_-_labour_market_access (Erişim: 12 Aralık 2019)
• Genç, Y. (2015). "Engellilerin Sosyal Sorunları ve Beklenti̇leri̇". Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 35(2), 65-92.
• Gökbay, İ.Z., Ergen, A. ve Özdemir, N. (2011). "Engelli Bireylerin İstihdamına Yönelik Bir Vaka Çalışması: “Engelsiz Eğitim”". Öneri Dergisi, 9(36), 1-8.
• Hacıbebekoğlu, A., Yiğitbaşı, G.O., Hacıbebekoğlu, M., Kaynar, T. ve Muratdağı, S. (2015). Nazilli’de Engellilerin Memnuniyet Analizi. Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA), http://geka.gov.tr/Dosyalar/o_1adq1pkka2i615up1r731q461j2v8.pdf (Erişim: 15 Haziran 2019)
• ILO (1958), Discrimination (Employment and Occupation) Convention, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C111 (Erişim: 02 Ocak 2020)
• ILO (1983), Vocational Rehabilitation and Employment (Disabled Persons) Convention, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C159 (Erişim: 02 Mart 2020)
• İş Kanunu (2003, 10 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 25134). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/20030610.htm#1
• İŞKUR (2019), 2017 Yıllık Tablolar, https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ (Erişim: 07 Eylül 2019)
• Jones, M. (2016). "Disability and labour market outcomes". IZA World of Labor, https://wol.iza.org/uploads/articles/253/pdfs/disability-and-labor-market-outcomes.pdf (Erişim: 01 Temmuz 2020)
• Jones, M., Latreille, P. L. ve Sloane, P. J. (2003). "Disability, Gender and the Labour Market". IZA Discussion Paper No. 936, https://www.iza.org/publications/dp/936/disability-gender-and-the-labour-market (Erişim: 01 Temmuz 2020)
• Kalkınma Bakanlığı (2013), Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, Ankara, http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalkınma-Planı-2014-2018.pdf (Erişim: 12 Aralık 2019)
• Kalkınma Bakanlığı (2019), Onbi̇ri̇nci̇ Kalkınma Planı 2019-2023, Ankara, http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (Erişim: 01 Şubat 2020)
• Karaalp-Orhan, H. S. (2016). Türkiye İşgücü Piyasasının Yapısal Özellikleri: İstihdam. İşsizlik ve İşgücüne Katılma Oranı. S. Güneş ve H. S. Karaalp-Orhan (Editör), Türkiye Ekonomisi ve Güncel Makroekonomik Konular İçinde, Ankara: Akademi Yayın Hizmetleri, s.1-41.
• Kutanis, R.Ö. ve Ulu, S. (2016). "İşgücü Piyasalarında Ayrımcılığın Kaynakları". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 359-372.
• Özbulut, M. ve Sayar, Ö.Ö. (2009). "Bir Sosyal Dışlanma Fotoğrafı: Engelli Bireylerin Toplumla Bütünleştirilmesine Yönelik Tespit, Bilgilendirme ve Veri Tabanı Oluşturma Çalışması (ÖZVERİ-Malatya) Projesi Araştırma Sonuçları". Aile ve Toplum, 5(11), 59-76.
• Papakonstantinou, D. ve Papadopoulos, K. (2017). "The impact of information on employers’ attitudes towards employees with visual impairments". Journal of Vocational Rehabilitation, 47(1), 99-107.
• Schur, L., Han, K., Kim, A., Ameri, M., Blanck, P. ve Kruse, D. (2017). "Disability at Work: A Look Back and Forward". Journal of Occupational Rehabilitation, 27(4), 482-497.
• Şen, M. (2018). "Türkiye’de Engellilere Yönelik İstihdam Politikaları: Sorunlar ve Öneriler". Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 129-152.
• Sevgi Engelliler Derneği (2015). Muş’ta Engelli Memnuniyet Düzeyinin Araştırılması Projesi. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA), http://www.daka.org.tr/panel/files/files/yayinlar/Mu%C5%9F%E2%80%99ta%20Engelli%20Memnuniyet%20D%C3%BCzeyinin%20Ara%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1.pdf (Erişim: 15 Haziran 2019)
• Szekely, M. (2012). "Differences in Employers and Employees’ Opinions Regarding the Discrimination of Persons with Disabilities in the Labor Market". Managerial Challenges of the Contemporary Society, (4), 188–191.
• Topalhan, T. (2012). Ücret Teorileri ve Ücret Politikaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• TÜİK (2019a), Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırması, 2010, http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1017 (Erişim: 14 Eylül 2019)
• TÜİK (2019b), Türkiye Engelliler Araştırması, 2002, http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1017 (Erişim: 15 Ağustos 2019)
• TÜİK (2019c), İşgücü İstatistikleri, 2000-2004 Dönemine İlişkin Sonuçlar, http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1017 (Erişim: 22 Eylül 2019)
• TÜİK (2019d), İşgücü İstatistikleri, 2014 ve Sonrasına İlişkin Sonuçlar, http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1017 (Erişim: 23 Eylül 2019)
• Türk Ceza Kanunu (2004, 12 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 25611). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/10/20041012.htm
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, 9 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 17863 (Mükerrer)). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17863_1.pdf
• UN (2007), Convention on The Rights of Persons with Disabilities (CRPD), https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html#Fulltext (Erişim: 14 Haziran 2019)
• Uzunkaya, C. (2018). "Türkiye’de Engellilere Yönelik İstihdam Politikaları: Sorunlar ve Öneriler". İşveren Dergisi (TİSK), 56(6), 10-13.
• Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik (2009, 25 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 27210). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/04/20090425-3.htm