İş Sağlığı ve Güvenliğinin Örgüt Esenliğine Etkisi ve Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü: Kafkas Üniversitesi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 100 - 123, 01.08.2022

Özkan Ateş , Erdoğan Kaygın

Öz

Mal ve hizmet üretiminde önemli bir unsur olan işgörenler, fiziki ve psikolojik baskı unsurlarının artmaya başladığı sanayi devriminden bu yana ağır çalışma koşulları altında çalışmak zorunda kalmışlardır. Bu koşulların işgörenler üzerindeki yıpratıcı etkilerinin azaltılması ve işgörenlerin güçlü yanlarının da üretime kazandırılması pozitif psikoloji akımının temel çıkış noktası olmuştur. Pozitif psikoloji akımının da etkisiyle yapılan bu çalışmanın amacı; iş sağlığı ve güvenliğinin (İSG) örgüt esenliğine etkisini ve pozitif psikolojik sermayenin (PPS) aracı rolünü ortaya koymaktır. Kafkas Üniversitesinde idari, teknik ve yardımcı hizmetler kadrolarında görev yapan 273 aktif çalışan ile anket tekniği aracılığıyla veriler toplanmış ve bu veriler SPSS ve AMOS programları kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda İSG, örgüt esenliği ve PPS arasında pozitif yönlü ilişkilerin ortaya çıktığı, bununla birlikte İSG uygulamalarının örgüt esenliğine etkisinde PPS’nin tam aracılık rolünün olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş Sağlığı ve Güvenliği, Esenlik, Pozitif Psikolojik Sermaye

Kaynakça

• Adams, T. (1995). The Conceptualization and Measurement of Perceived Wellness. Doktora Tezi. Texas Üniversitesi.
• Adams, T., Bezner, J., & Steinhardt, M. (1997). The Conceptualization and Measurement of Perceived Wellness: Integrating Balance across and Within Dimensions. American Journal of Helath Promotion, 11(3), 208-218.
• Akdoğan, A., & Aydemir, C. (2018). Pozitif Psikolojik Sermayenin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisi. International Journal of Economic and Administrative Studies(17. UİK Özel Sayısı), 307-318.
• Akdoğan, A., & Polatçı, S. (2013). Psikolojik Sermayenin Performans Üzerindeki Etkisinde İş Aile Yayılımı ve Psikolojik İyi Oluşun Rolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 273-293.
• Anık, S. (2018). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları ile Problam Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, sosyal Bilimler enstitüsü, Siirt).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Arai, K. (1997). Cooperation, Job Security and Wages in a Dual Labor Market Equilibrium. Journal of Socio- Economics, 26(1), 39-57.
• Aybas, M. (2014). İnsan Kaynakları Uygulamalarının Çalışanların İşe Adanmışlığı Üzerindeki Etkisi ve Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü Konuya İlişkin Bir Araştırma. (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul)https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Aydemir, C. (2017). İş-Aile Çatışmasının Psikolojik Performans Üzerindeki Etkisi: İşe Yabancılaşma ve Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü.(Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri)https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Babadağ, M., & İşcan, F. (2017). Dönüştürücü Liderlik İile İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişkide Algılanan Etik İklimin Aracı Rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 400-428.
• Baloğlu, C. (2013). Avrupa Birliği ve Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği. İstanbul: Beta Basım Yayım A.Ş.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations. Journal of Peersonality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bayram, N. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş . Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bıyıkçı, E. T. (2010). İş Sağlığı ve Güvenliğinin Sağlanmasında İş Güvenliği Uzmanlığı. (Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Bursa). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Coggins, E. D. (2012). The Realtionship of Followers Perceptions of Leaders Servant Leadership Behaviors to Followers Self RAting of the Four Components of Psychological Capital: A Comparative Study of Evangelical Christian Leader Follower Relationship in the United State and C.Regent Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Çakıcı, Z. (2010). Esenlik ve Akademik Tükenmişlik İlişkisi:İstanbul'daki Vakıf Üniversiteleri Üzerine Bir Araştırma.(Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Çınar, E. (2011). Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Diener, E. (1984). Subjective Well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
• Diener, E., Sandvik, E., & Pavot, W. (1991). Happiness is the Frequency, not the Intensity, of Positive Versus Negative Affect. Subjective Well-Being: An Interdisciplinary Perspective. Subjective Well-Being: An Interdisciplinary Perspective (s. 119-139). içinde New York.
• Eid, M., & Larsen, R. J. (2008). The Science of Subjective Well-Being. Guilford Press, s. 11.
• Envick, B. R. (2005). Beyond Humand and Social Capital: The Importance of Positive Psychological Capital for Entrepreneurial Success. The Entrepreneurial Executive, 41-52.
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., & Sanisoğlu, Y. (2013). Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Uyum İndeksleri. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Karamık, S., & Şeker, U. (2015). İşletmelerde İş Güvenliğinin Verimlilik Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 3(4), 575-584.
• Keleş, H. N. (2011). Pozitif Psikolojik Sermaye; Tanımı, Bileşenleri ve Örgüt Yönetimine Etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 343-350.
• Keyes, C. M., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (tarih yok). Optimizing Well-being: The Empirical Encounter of Two Traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007-1022.
• Kutanis, R. Ö., & Oruç, E. (2014). Pozitif Örgütsel Davranış ve Pozitif Psikolojik Sermaye Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. The Journal of Happiness & Well-Being, 2(2), 145-159.
• Küçükyazıcı, B. (2009). Relationship Among Perceived Sufficiency of Organizational Communication, Interdepartmental Relationship Climate, Career Opportunities and Well-being at Work. (Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Luthans, F., & Youssef, C. M. (2007). Emerging Positive Organizational Behavior. Journal of Management, 33(3), 321-349.
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. B. (2007). Positive Psychological Capital: Measurement And Relationship With Performance And Satisfaction. Personnel Psychology,, 60(3), 541-572.
• Memnun, S. (2006). Algılanan Esenlik Ölçeğinin (Perceived Wellness Scale) Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması ve Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Esenlik Algıları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Özdamar, K. (2017). Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINTAB uygulamalı. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Pilbeam, J. (2008). Life Orientation. Güney Afrika: Pearson Education.
• Polatçı, S. (2014). Psikolojik Sermayenin Görev ve Bağlamsal Performans Üzerindeki Etkileri: Polis Teşkilatında Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 115-124.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On Happiness and Human Potentials: A Review of Research on Hedonic and Eudaimonic Well-Being. Annu. Rev. Psychological, 52, 141-166.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Shiktar, A. A., & Sawaqed, N. M. (2003). Worker Productivity and Occupational Health and Safety Issues in Selected Industries. Computers & Industrial Engineering Journals, 563-572.
• Snyder, R. C. (2000). Handbook Of Hope: Theory, Measures, And Applications. Lawrens USA: Academic Press.
• Şener, V. (2009). Occupational Safety & Health Implications on Work Efficiency: A Case Study on ''Gemi İnşaa San. A.Ş. (Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Şeşen, H., & Meydan, C. H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Takala, J., Saarela, K. L., & Hamalainen, P. (2006). Global Estimates of Occupational Accidents. Science Direct, 44, 137-156.
• Tambay, A. (2018). İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamalarının Örgütsel Bağlılığa Etkisinde Psikolojik Sözleşmenin Aracılık Rolü: Çimento Sektöründe Bir Araştırma.(Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making Sense of Cronbach’s Alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53-55.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel.
• TDK. (2018). Türk Dil Kurumu. Temmuz 2018 tarihinde www.tdk.gov.tr: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori=verilst&kelime=esenlik&ayn=tam adresinden alındı.
• Tozkoparan, G., & Taşoğlu, J. (2011). İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları ile İlgili Çalışanların Tutumlarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 181-209.
• Yazıcı, B. K. (2009). Relationship Among Perceived Sufficiency of Organizational Communicatioun, Interdepartmental Relationship Climate, Carreer Opportunitie and Well-Being at Work.(Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.