From the First Chief Admiral Biographies Şehrîzâde Mehmed Said’s “Zübdetü’l-Ahbâr”

Yıl 2024, , 143 - 180, 16.07.2024

Nurten Sevinç

https://doi.org/10.30517/cihannuma.1516932

Öz

Among the works written on the type of biography, which is an important part of the science of history, there are also those about the chief admiral. Such works, which were written independently by the authors, are undoubtedly of great importance for the researchers of the field. One of them is among the writing sources of Ottoman history, Zübdetü’l-Ahbâr el-Müteʿallika bi’l-Bihâr, which was not known and used as a source until recently. İstanbul University Rare Works Library, TY, this work, which is among the leaves 291b-366b of nr. 2548, is important in that it is one of the first works devoted to the biographies of the chief admirals. In this study we mentioned, Zübdetü’l-Ahbâr, which was written by Şehrîzâde Mehmed Said in the 18th century, will be emphasized. Especially after giving information about the author of the work and its manuscript, its content, the relationship with its sources and the translation of the capitan pashas whose biographies are included in the work will be summarized.

Anahtar Kelimeler

Zübdetü’l-Ahbâr el-Müteʿallika bi’l-Bihâr, Chief admiral, Şehrîzâde Mehmed Said.

İLK KAPTANIDERYA BİYOGRAFÎLERİNDEN ŞEHRÎZÂDE MEHMED SAİD’İN “ZÜBDETÜ’L-AHBÂR”I

Öz

Tarih ilminin önemli bir parçası olan biyografya türüne dair kaleme alınan eserler arasında kaptanıderyalara dair olanlar da vardır. Müellifler tarafından müstakil olarak yazılan bu tür eserler şüphesiz alanın araştırmacıları için büyük önem taşımaktadır. Bunlardan biri Osmanlı tarihinin yazma kaynakları arasında yer alan, yakın zamana kadar pek bilinmeyen ve kaynak olarak kullanılmayan Zübdetü’l-Ahbâr el-Müteʿallika bi’l-Bihâr’dır. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY, nr. 2548’in 291b-366b varakları arasında bulunan bu eser kaptanıderyaların biyografilerine tahsis edilen ilk eserlerden olması bakımından mühimdir. Söz konusu bu çalışmamızda XVIII. asırda Şehrîzâde Mehmed Said tarafından telif edilen Zübdetü’l-Ahbâr üzerinde durulacaktır. Ezcümle eserin müellifi ve yazma nüshasına dair malumat verildikten sonra muhtevası, kaynaklarıyla olan münasebet ve eserde biyografileri yer alan kaptan paşaların tercüme-i halleri özetlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Zübdetü’l-Ahbâr el-Müteʿallika bi’l-Bihâr, Kaptanıderya, Şehrîzâde Mehmed Said.

Kaynakça

• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Aktı, Yunus, Ahmed Nazif Efendi ve Nakibüleşraflara Dair Eseri: Riyâzu’n-Nukabâ, Talil Metin, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019, s. 10.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Çoşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1992.
• Beyoğlu (Yatak), Süleyman, “Sadrazamlar ve Kapudan-ı Deryalar Hakkında Yazılan Biyografik Eserler”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı 69, İstanbul 1990, s. 142.
• Bilici, Faruk, Şehrîzâde Mehmed Said Efendi’nin Târîh-i Nevpevdâ Metni, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Yeniçağ Tarihi Kürsüsü, İstanbul 1974 (Mezuniyet tezi).
• ___________, “Şehrîzâde Mehmed Said”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul 2010, s. 473.
• Bostan, İdris, “Kapudan Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 24, İstanbul 2001, s. 354-355.
• Bursalı Mehmed Tâhir, “Şehrîzâde Mehmed Said Efendi”, Türk Yurdu, cild: 6, sayı: 62, (30 Mart 1330), s. 2070.
• ___________________, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, III, İstanbul 1342.
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, 5, İstanbul 1971.
• Köprülü, Orhan F., “Hâfız Ahmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 15, İstanbul 1997, s. 84-85.
• Şakiroğlu, Mahmut H. “Hüseyin Fevzi Kurtoğlu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 26, Ankara 2002, s. 450-451.
• Özbaran, Salih, “Ḳapudan Pasha”, The Encyclopaedia of Islam (EI2), (İng.), Vol IV, Leiden 1978, pp. 571-572.
• Özcan, Abdülkadir, Osmanlı’da Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri, Kronik Kitap, İstanbul 2020.
• _______________, “Hafîd Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 15, İstanbul 1997, s. 111-112.
• _______________, “Mustafa Paşa, Zurnazen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 31, Ankara 2020, s. 346-348.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Kaptan Paşa”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, Eskişehir 2001, s. 206-210.
• Sevinç, Nurten, Şehrîzâde Mehmed Said ve Kurretü’l-Ebsâr (Târîh-i Nevpeydâ) Adlı Eseri: Tahlil ve Metin, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2020.
• ____________, “Şehrîzâde Mehmed Said: Hayatı ve Eserleri”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sayı 20 (2022 Güz), s. 211-237.
• ____________,“Zübdetü’l-Ahbâr el-Müteʿallika bi’l-Bihâr”, Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/zubdetu-l-ahbar-el-muta-allika-bi-l-bihar (08/01/2022).
• Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, TTK Yay., Ankara 1992.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, TTK Yay., Ankara 1988.