Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Dönemlerinde Farklı Etnik Kökenlerden ve Mezheplerden Hıristiyanlar Arasındaki Evlilikler

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 22, 31.07.2017

Yahya Araz

https://doi.org/10.30517/cihannuma.332024

Öz

Bu
çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde farklı etnik kökenlerden ya
da mezheplerden Hıristiyanlar arasındaki evliliklere değinmeyi amaçlamaktadır.
Osmanlı’nın yönetimi altında yaşayan Hıristiyan cemaatler, imparatorluğun son
yüzyılında milliyetçilik ve yoğun misyonerlik faaliyetlerine karşı kendilerini
yeniden tanımlama ihtiyacını hissettiler. Özellikle misyonerlik faaliyetleri
var olan cemaatsel yapıların parçalanmasına ve yeni cemaatlerin ortaya
çıkmasına yol açtı. Misyonerlik faaliyetleri özellikle Ermeni cemaatini
derinden etkiledi. 1850’lere gelindiğinde Ermeni cemaati Gregoryenler,
Katolikler ve Protestanlar arasında üçe bölünmüştü. Cemaatler, böyle bir
ortamda cemaatsel bütünlüklerini ve kimliklerini korumak için birbirlerine
karşı katı ve kıskanç bir tutum takındılar. Bunun gündelik yaşama yansıması son
derece acı hikâyelerin ortaya çıkmasına yol açacaktır. Yaşanan sorunlar farklı
etnik kökenlerden ya da mezheplerden Hıristiyanlar arasında yapılan
evliliklerde belirgin bir şekilde görülebilir. Böyle evlilikler cemaatsel
sınırların aşındırılması olarak görülecek cemaatler, bu evlilikleri engellemek
için her türlü baskı aracını kullanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Hıristiyan cemaatler, misyonerlik faaliyetleri, milliyetçilik, cemaatler arası evlilikler

Marriages among the Christians of Different Ethnic Origins and Sects in the Late Ottoman Period

Öz

This Study aims to touch on Marriages among Christians of different ethnic origins or sects in the Late
Ottoman Empire. Christian communities living under the Ottoman rule felt the
need to redefine themselves against nationalism and intense missionary
activities in the last century of the empire. Especially missionary activities
led to disintegration of existing communal structures and the emergence of new
communities. Particularly the Armenian community was deeply affected by these
activities. When it came to 1850s Armenian community was divided among the
Gregorian, Catholics and Protestants into three parts. Communities, in such an
atmosphere, had rigid and jealous attitude against each other to protect their
communal integrity and identity. Its reflection in everyday life would lead to
emerge of extremely painful stories. The problems experienced can be observed
clearly in marriages among the Christians of different ethnic origins or sects.
Such marriages will be seen as eroding of communal boundaries and communities
will use all kinds of pressure to prevent these marriages.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Christian communities, missionary activities, nationalism, inter-communal marriages

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, c. 11, Matba‘a-i Osmaniye, İstanbul 1891/1892.
• Ahmed Refik, Onikinci Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1689-1785), Enderun Kitabevi, İstanbul 1988.
• Anhegger, Robert, “Bir Hıristiyan ve İki Ermeni Osmanlı Devleti’nde Hıristiyanlar ve İç Tartışmaları II”, Tarih ve Toplum, sy. 47, (Kasım 1987), s. 17-20.
• Augustinos, Gerasimos, Küçük Asya Rumları Ondokuzuncu Yüzyılda İnanç, Cemaat ve Etnisite, (çev. Devrim Evci), Ayraç Yayınevi, Ankara 1997.
• Barkley, Henry C., A Ride Through Asia Minor and Armenia, John Murray, London 1891.
• Behar, Cem, Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500-1927, c. 2, Devlet İstatistik Enstitüsü Tarihi İstatistikler Dizisi, Ankara 2003.
• Beydilli, Kemal, II. Mahmud Devri’nde Katolik Ermeni Cemâati ve Kilisenin Tanınması (1830), Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1995.
• Çelebizâde İsmail Asım Efendi, Tarih-i Çelebizâde, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1865.
• Deringil, Selim, İktidarın Sembolleri ve İdeoloji II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Eddy, David Brewer, What Next in Turkey Glimpses of the American Board’s in the Near East, The American Board, Boston 1913.
• Frazee, Charles A., Katolikler ve Sultanlar Kilise ve Osmanlı İmparatorluğu 1453-1923, (çev. Cemile Erdek), Küre Yayınları, İstanbul 2009.
• Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi 18. ve 19. Yüzyıllar, c. 1, (çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç), Küre Yayınları, İstanbul 2013.
• Karpat, Kemal H., Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, (çev. Recep Boztemur), Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
• Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu 1830-1914, (çev. Bahar Tırnakçı), Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• Kenanoğlu, Macit, Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul 2004.
• Kieser, Hans-Lukas, Iskalanmış Barış Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938, (çev. Atilla Dirim), İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• Macar, Elçin, İstanbul’un Yok Olmuş İki Cemaati Doğu Ritli Katolik Rumlar ve Bulgarlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2006 Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri (1845-1890) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2004.
• Ozil, Ayşe, Orthodox Christians in the Late Ottoman Empire A Study of Communal Relations in Anatolia, Routledge, London-New York 2013.
• Prime, E. D. G., Forty Years in the Turkish Empire or, Memoirs of Rev. William Goodell, Robert Carter and Brothers, New York 1877.
• Salt, Jeremy, “Trouble Wherever They Went: American Missionaries in Anatolia and Ottoman Syria in the Nineteenth Century”, The Muslim World, c. 92, (2002), s. 287-313.
• Strong, William E., The Story of the American Board an Account of the First Hundred Years of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, The Pilgrim Press, Boston 1910.
• The Missionary Herald, c. XLI/sy. 1, (Ocak 1845); c. XLI/sy. 9, (Eylül 1845); c. XLIV/sy. 5, (Mayıs 1848); c. XLVII/sy. 3, (Mart 1851); c. LI/sy. 5, (Mayıs 1855); c. LIV/sy. 11, (Kasım 1858).
• Van Millingen, Alexander, Kostantinapolis İstanbul, (çev. Aykut Gürçağlar), Alkım Yayınevi, İstanbul 2003.
• Vartan Paşa, Akabi Hikayesi İlk Türkçe Roman (1851), (haz. A. Tietze), Eren Yayıncılık, İstanbul 1991.
• Vartooguian, Armayis P., Armenia's Ordeal. A Sketch of the Main Features of the History of Armenia, New York 1896.