Kerkük Osmanlı Subay Mezarlığı (Şehitliği)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 79 - 112, 31.12.2017

Vehbi Günay Saad F. Oumar

https://doi.org/10.30517/cihannuma.373095

Öz

Kadim Türk Yurdunun nadide
parçalarından olan Kerkük’teki Osmanlı mirasının önemli unsurlarından birisi de
Kerkük kalesi içindeki Danyal Peygamber Câmii’nin bitişiğindeki alanda bulunan küçük
mezarlık veya şehitliktir. Burada Kerkük’te yaşamını yitirmiş Osmanlı devlet
görevlileri ve Kerkük’ün ileri gelenlerine ait mezarlar mevcuttur. Mezarlıkta
toplam 27 adet mezar yeri olmakla birlikte taşı olmayan mezarların yanı sıra kırık
veya okunamaz durumda mezar kitâbeleri de vardır. Osmanlı devlet görevlisi
olarak ferik/paşa, mirliva, miralay, binbaşı ve yüzbaşı rütbelerindeki subaylarla
İttihat ve Terakki Partisi’nin önde gelen isimlerinden Ömer Naci Bey’in mezarı da
bulunmaktadır. Mevcut Osmanlı mezartaşları 1887-1916 yılları arasına
tarihlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kerkük, Osmanlı Devleti, Irak, Şehitlik, Kerkük Kalesi, Osmanlı Subay Mezarlığı (Şehitliği)

The Kirkuk War Cemetery for the Martyred Ottoman Officers

Öz

One of the most
important parts of the Ottoman heritage in Kirkuk, a precious representative of
the oldest Turkish native land, is the cemetery or martyrdom, which is located
on the alongside of the Prophet Danyal Mosque in the Kirkuk Fortress. In the cemetery
there are the Ottoman government officials who lost their lives in Kirkuk and
graves belonging to distinguished persons of Kirkuk. There are a total of 27
burial places in the cemetery, as well as graves that do not have any stones,
and broken or unreadable grevestones. As officers of the Ottoman State, there
are officers in the positions of lieutenant general, brigadier general,
colonel, majors and captains, as well as the tomb of Ömer Naci Bey, one of the
prominent names of the Union and Progress Party. Ottoman tombstones in the
cemetery belong to the period between 1887-1916.

Anahtar Kelimeler

Kirkuk, Ottoman Empire, Iraq, Martyrdom, Fortress of Kirkuk, Ottoman Government Officers Cemetery (Martyrdom)

Kaynakça

• A. Basılı Eserler ve Tezler Bayatlı, Nilüfer, XVI. Yüzyılda Musul Eyâleti, Ankara 1999. Bilge, Mustafa L., “Lorimer, John Gordon”, TDVİA., C. 27, Ankara 2003, s. 212-213. Çetinsaya, Gökhan, “II. Abdülhamid Döneminde Kuzey Irak’ta Tarikat, Aşiret ve Siyaset”, Divan, 1999/2, s. 153-168. Çetinsaya, Gökhan-BUZPINAR, Şit Tufan, “Mithat Paşa”, TDVİA., C. 30, İstanbul 2005, s. 7-11. DİA., “Irak-Irak Türkleri”, TDVİA., C. 19, İstanbul 1999, s. 99-103. Emecen, Feridun, “Irakeyn Seferi”, TDVİA., C. 19, İstanbul 1999, s. 116-117. Emecen, Feridun, “Süleyman I”, TDVİA., C. 38, İstanbul 2010, s. 62-74. Eroğlu, Cengiz-BABUÇOĞLU, Murat-ÖZDİL, Orhan, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Musul, Global Strateji Ens. yay., 2. Baskı Ankara 2008. Geçer, Kadir Türker, “Tarihten Günümüze Türk Ordusunda Kullanılan Rütbe Sembolleri”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, S. 411 (Ocak 2012), s. 68-85. Gündüz, Ahmet, “Kerkük”, TDVİA., C. 25, Ankara 2002, s. 290-292. , “Şehrizor”, TDVİA., C. 38, İstanbul 2010, s. 473-475. Haydaroğlu, İlknur, “Mithat Paşa’nın Şehadetine Dair Bir Araştırma”, A. Ü. DTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 35 (2004), s. 123-137. Karlıoğlu, Fatih, Delimitation of the Ottoman-Iranian Frontier: Tahir Pasha and the Ottoman Frontier Commission, 1905-1908, İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015. Kasapoğlu, Saad, “Kanunî Kerkük’te”, Tarih Okulu, S. II (Kış 2009), s. 75-82. Kâtip Çelebi, Kâtib Çelebi, Cihânrümâ, İstanbul 1145. Kırmızı, Abdülhamit, “Meşrutiyette İstibdat Kadroları: 1908 İhtilalinin Bürokraside Tasfiye ve İkame Kabiliyeti”, Yüzüncü Yılında Jön Türk Devrimi, Ed. Sina Akşin, İstanbul 2010, s. 322-335. Kramers, J. H. Kramers, “Kerkük”, İ.A., C. VI, İstanbul bt. y., s. 589-591. Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), Prosopografik Rehber, İstanbul 2003. Küfrevi, Mediha, XVI. Asırda Kerkük Sancağı (1515-1560), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010. Marufoğlu, Sinan, “Osmanlı Döneminde Kerkük Şehri’nin Sosyal ve İktisadi Yapısı (1847-1908)”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 103 (Ağustos 1996), s. 15-43. , Osmanlı Döneminde Kuzey Irak, İstanbul 1988. Matrakçı Nasuhüs’s-Silâhî, Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i ‘Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, Haz. Hüseyin G. Yurdaydın, Ankara 1976. Musul-Kerkük İle İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919), Ankara 1993. Nakip, Mahir, “Başlangıcından Günümüze Türk Hükümetleri ve Irak Türkleri”, Ortadoğu Türkmenleri Sempozyumu-Orsam Tutanakları No: 35 (Eylül 2014), Haz. F. Yağmur Gökler-H. Hürmüzlü, Ankara 2014, s. 47-69. Ören, Nâzım, “Şair Ömer Naci”, Dünya, S. 359, 3 Nisan 1953. Qassab, İbrahim Mustafa Tahir, Kerkük Mezar Taşlarında Türk Kültürü Unsurları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2014. Saatçi, Suphi, Hasretin Adı Kerkük, İstanbul 2004. Sait, Cemal Abdullah Sait, Kerkük Rehberi, Erbil 2001. Şapolyo, Enver Behnan, “Hatip Ömer Naci (1880-1916)”, Türk Kültürü, C. 9, S. 100 (Şubat 1971), s. 124-128. Şapolyo, Enver Behnan, “Meşrutiyet Devrinin Milliyetçi Hatibi Ömer Naci”, Ülkemiz, C. 3, S. 29 (Ekim 1968), s. 16-18. Tekcan, Ahmet Recep, 111 Nolu Kerkük Mufassal Tahrir Defterine Göre XVI. Yüzyılda Kerkük, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara 2002. Tevetoğlu, Fethi, Ömer Naci, Ankara 1987. Uluçam, Abdüsselam, “Irak-Mimari”, TDVİA., C. 19, İstanbul 1999, s. 111-115. , Irak’taki Türk Mimari Eserleri, Ankara 1989. Yalçın, Hüseyin Cahit, “Ömer Naci”, Yedigün, C. 7, S. 173 (Temmuz 1936), s. 9. Zabit, Şâkir Sâbir, “Kerkük’te Danyal Peygamber”, Kardaşlık Dergisi, S. 4/6 (1964), s. 26-28. Zorlutuna, H. Nusret, Bir Devrin Romanı, Ankara 1978. B. İnternet Sayfaları Bakır, Abdulhalik, “Eskiçağlardan Günümüze Kadar Türkmen Şehri Kerkük”, http://www.kerkukvakfi.com/tr/content/266 (Erişim: 08.04.2017) Garip, Ali Mükerrem, “Kerkük’teki Osmanlı Kışlası Yıkılmak Üzere”, http://aa.com.tr/tr/kultur-sanat/kerkukteki-osmanli-kislasi-yikilmak-uzere/511092 (Erişim: 09.04.2017) Kerküklü, Ali, “Kerkük’te Selçuklular Döneminden Kalan Gök Kümbet”, http://www.turkmeneliihd.com/Haber%203/Gok%20Kumbet.htm (Erişim: 16.05.2017) Yavuzaslan, Güngör, “Kerkük’ten Geldim-2; Terzibaşı ve Osmanlı’nın İzinde”, http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.php?page=article&id=25584 (Erişim: 09.05.2017)