Habsburglar Kara Eflak’a Gelirse: Vidin’de Hayvancılık Sektörünün Dönüşümü (1695-1740)

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 77 - 110, 06.12.2019

İrfan Kokdaş

https://doi.org/10.30517/cihannuma.656110

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, 18. yüzyıl başlarında Kara Eflak’taki (Oltenia) siyasi ve mali değişimlerin Vidin’deki yansımalarını konu almakta ve 1695-1740 arasındaki dönemde, Vidin çevresindeki hayvancılık sektörünün geçirdiği dönüşüme odaklanmaktadır. Çalışma, Oltenia’da Habsburglar tarafından uygulanan politikaların, Vidin çevresindeki köylü hareketliliğinin ve hayvancılık sektörünün doğasının şekillenmesinde önemli rol oynadığını iddia etmektedir. 1695-1718 arasındaki dönemde, Vidin’de nüfus hareketliliği, çayır satışları ve meraların mülkiyet sorunları; hayvancılık sektöründeki dinamikleri belirleyen ana gelişmelerdi. Oltenia’nın Habsburg kontrolüne geçmesinden (1718) sonra, Vidin ve Tuna Havzası’ndaki temel ekonomi politikaları, köylünün toprağa bağlanması ve tarım-hayvancılık sektörlerindeki emek eksikliğinin vergi muafiyeti yoluyla çözülmesi çerçevesinde gelişmişti. Emek eksikliğinin şekillendirdiği bir dünyada, Habsburgların ve Osmanlıların ekonomi politikaları; özellikle Vidin’deki nüfuz sahibi kişilerin sürdürebileceği türden vergi oyunu stratejilerinin öne çıkmasına yol açmıştı. Vidin’in ileri gelenleri, sadece Vidin’deki çiftliklerde çalışacak köylüleri yanlarına çekmekle kalmamış; aynı zamanda Doğu Eflak’ta, Avusturya hâkimiyetinde olmayan arazilerdeki meraların kullanımı için kışlaklar ve çiftlikler de kurmuşlardı. Neticede Habsburg hâkimiyeti; 1739 yılında, Oltenia’da sona erdiğinde Osmanlı merkezi, Eflak ve Tuna’da özellikle askeri unvanlı kişilerin ve bölgenin ileri gelenlerinin belirlediği vergi kaçırma taktiklerini ve kışlak tabir olunan çiftliklerin etrafından şekillenen hayvancılık sektörünü miras almıştı.

Anahtar Kelimeler

Vidin, Osmanlı İmparatorluğu, Habsburg politikaları, hayvancılık, Eflak

When The Habsburgs Occupied Wallachian Oltenia: The Transformation of Animal Husbandry in Vidin (1695-1740)

Öz

This study focuses on the repercussions of the fiscal and political changes at the beginning of the eighteenth century in Lesser Wallachia (i.e. Kara Eflak or Oltenia) upon the town of Vidin, with particular emphasis on the transformation of the animal husbandry in and around the region during the 1695-1740 period. In this vein, it contends that Habsburg policies in Oltenia considerably shaped peasant mobility as well as the contours of the livestock sector around Vidin. During the time span from 1695 to 1718 demographic mobility, sale of pasture lands and ownership problems pertaining to meadows were the key phenomena shaping the dynamics of the animal husbandry in Vidin. After the fall of Oltenia to Habsburg control (1718), the fundamental economic policies in Vidin and Danubian Basin revolved around the practice of tying peasants to the land through a series of tax exemptions, thereby making up for the labor deficit in the agriculture and livestock sectors. In a world already characterized by labor deficit, the Habsburg and Ottoman economic policies created, particularly in the town of Vidin, a strategy of tax games which could only be maintained by powerful magnates. The notables of Vidin succeeded in not only attracting peasants to work in the estates around the town, but also creating kışlaks (i.e. winter pastures) and çiftliks (i.e. large estates) for the exploitation of meadows across Ottoman Eastern Wallachia. Hence, by the time the Habsburg rule in Oltenia finally came to an end in 1739, the Ottoman center inherited tax-evasion tactics dominated by individuals with military titles and local notables in particular, and a livestock sector centering around farms termed as kışlaks in Wallachia and the Danubian region.

Anahtar Kelimeler

Vidin, Ottoman Empire, Habsburg politics, animal husbandry, Wallachia

Kaynakça

• A. Birincil Kaynaklar
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, AE. SMHD. I 10/668.
• BOA, AE. SAMD. III 72/7219.
• BOA, AE. SMST. III 45/3264.
• BOA, C. HR 69/3408.
• BOA, C. MTZ 17/805.
• BOA, A. DVN. S.DVE /77.
• Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi
• [TSMK] H. 445.
• Sofya Kiril Metodi Milli Kütüphanesi
• Vidin Şer‘iye Sicilleri (VS) 8, 9, 13, 14, 19, 25A, 38, 41, 60, 81, 161A
• Avusturya Milli Kütüphanesi/Österreichische Nationalbibliothek (ÖNB)
• Friedrich Schwantz, Kurtze Erklährung und Bericht über die diesseith des Alth-Flusses gelegene fünff Districte der kayserlichen Valachey sive Valachiae Cis Alutanae neu verfertigte Land-Charte, Hermannstadt, 1723.
• Tabula Valachiae Cisalutane, Friedrich Schwantz & Stephan Steinville, Nach 1722, Kartensammlung, K I 115692.
• B. Telif Eserler
• Ágoston, Gábor, “Military Transformation in the Ottoman Empire and Russia, 1500-1800”, Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, 12/2 (2011), ss. 281-319.
• Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kânûnnâmeleri ve Hukûkî Tahlilleri, Cilt III, OSAV, İstanbul 1991.
• Aksan, Virginia, “Whose Territory and Whose Peasants? Ottoman Boundaries on the Danube in the 1760s”, The Ottoman Balkans, 1750-1830, Derleyen: Frederick F. Anscombe, Markus Weiner Publishers, Princeton 2006, s. 61-85.
• Andonova, Paulina, “Emergence and Development of Waqf Çiftliks during 16th - early 18th centuries. The Case of Sofu Mehmed Paşa and his Waqf Çiftlik in the District of Sofia”, Études Balkaniques, 4/LI (2015), ss. 75-110.
• Aydın, Mahir, “On the Shores of Danube: Neighbourhood Between Wallachia and Vidin”, Turkey & Romania: A History of Partnership and Colloboration in the Balkans, Derleyenler: Florentina Nitu, Cosmin Ionita, Metin Ünver, Özgür Kolçak, Hacer Topaktaş, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, İstanbul 2016, s. 145-163.
• Aytekin, E. Attila, “Hukuk, Tarih ve Tarihyazımı: 1858 Osmanlı Arazi Kanunnâmesi’ne Yönelik Yaklaşımlar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD): Türk Hukuk Tarihi, 3/5 (2005), ss. 723-44.
• Bilgin, Arif, Osmanlı Sarayının İâşesi (1489-1650), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2000.
• Brunnbauer, Ulf, “Unity in Diversity? Historic Family Forms in Southeastern Europe”, Historijski Zbornik, LXV (2012), ss. 95-148
• Chirot, Daniel, Social Change in a Peripheral Society: The Creation of a Balkan Colony, Academic Press, New York 1976.
• Croitoru, Gabriel, “Oraşele din Oltenia în Lumina Unor Documente Cartografice şi Narative (1700-1845)”, Anuarul Institutului de Cercetări Socio-Umane „C.S. Nicolăescu-Plopșor”, XIII (2012), ss. 165-171.
• Çağatay, Ömer, 10 Numaralı Vidin Şer'iyye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi/Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bitlis 2015.
• Demeter, Gabor, Agrarian Transformations in Southeastern Europe (from the late 18th century to World War II), Institute for Historical Studies, BAS Institute of History RCH/HAS, Sofya 2017.
• Documente Privitore La Istoria Romanilor, Vol. VI (1700-1750), Hurmuzaki, Bükreş 1888.
• Ergenç, Özer, “XVII. ve XVIII. Yüzyıl Anadolusu’nda Toprak Tasarrufu ve Mülkiyeti Üzerine Değerlendirmeler”, Osmanlı Tarih Yazıları: Şehir, Toplum ve Devlet, Derleyen: Özer Ergenç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012, ss. 215-45.
• Gandev, Christo, “L'apparition des rapports capitalistes dan l'économie rurale de la Bulgarie du nord-ouest au cours du XVIIIe siècle”, Etudes Historiques, Sofya 1960, ss. 207-217.
• Gezer, Ömer, “1522'den 19. Yüzyıla Kadar Habsburg Mutlakıyetinin İnşası ve Militärgrenze”, Avrupa Tarihinde Türk Eli Doç. Dr. Gümeç Karamuk Armağanı, Derleyenler: Ramazan Acun ve Serhat Küçük, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 2017, ss. 137-157.
• Giurescu, Constantin C., Istoria Romanilor III, De la moartea lui Mihai Viteazul pana la sfarsitul Epocii Fanariote (1601-1821), Bükreş 1946.
• Gökpınar, Bekir, Varadin Seferinde Organizasyon ve Lojistik (1716), Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2014.
• Gradeva, Rossitsa, “Between Hinterland and Frontier:Ottoman Vidin, Fifteenth to Eighteenth Centuries”, Proceedings ofthe British Academy, 156 (2009), ss. 331-351.
• , “War and Peace along the Danube: Vidin at the End of the Seventeenth Century”, Oriente Moderno, Nuova serie 20 (81)/1 (2001), ss. 149-175.
• İnalcık, Halil, “Çiftliklerin Doğuşu; Devlet, Toprak Sahipleri ve ve Kiracılar”, Osmanlı Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, Derleyenler: Çağlar Keyder ve Faruk Tabak, çev. Zeynep Altok, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, ss. 17-35.
• , “Adâletnâmeler”, Belgeler, II/3-4 (1965), ss. 49-142.
• , Tanzimat ve Bulgar Meselesi (Doktora Tezi’nin 50. yılı) 1942-1992, Eren Yayıncılık, İstanbul 1992.
• Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi 1: 18. ve 19. Yüzyıllar, çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı ve Haşim Koç, Küre Yayınları, İstanbul 2009.
• Karademir, Zafer, İmparatorluk Ekonomisinin Can Damarları: Osmanlı Ülkesinde Hayvancılık İşletmeleri (1500-1800), Libra Kitapçılık, İstanbul 2016.
• Karagöz, Fatma Gül, 1700-1750 Osmanlı Devleti Arazi Hukuku Uygulamaları: Vidin ve Antakya Örneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018.
• Karagöz, Hakan, “Venedik (1716) ve Habsburg (1716-1717) Seferlerinde Vidin Şehrinin Askeri ve Lojistik Önemi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30/2 (2013), ss. 73-106.
• Kaser, Karl, “Pastoral Economy and Family in the Dinaric and Pindus Mountains (14th-20th Centuries)”, Household and Family in the Balkans Two Decades of Historical Family Research at University of Graz, Derleyen: Karl Kaser, Lit Verlag, Viyana 2012, ss. 289-303.
• Kayapınar, Ayşe, “Ortaçağ ve Osmanlı Döneminde Vidin”, Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 1/1 (2015), ss. 67-114.
• Khoury, Dina Rizk, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Taşra Toplumu Musul, 1540-1834, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
• Koch-Tufiş, Ovidiu Marinel, “Dispozitiile Camerei Aulice Adresate la 7 Decembrie 1717 Comisiei Bănăţene de Organizare a Mineritului”, Analele Banatului-Arheologie-Istorie, XII-XIII (2004-2005), ss. 343-369.
• Koçak, Zülfiye, “14 Numaralı Şer'iyye Sicil Defterine Göre Vidin'de İdari, Ekonomik ve Sosyal Yapı (1699-1702)”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10/4(22) (2018), ss. 1566-1591.
• Köksal, Yonca, “Land Reform in Northwestern Bulgaria during the Tanzimat Era”, Perspectives on Ottoman studies: papers from the 18th Symposium of the International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies (CIEPO) at the University of Zagreb 2008, Derleyenler: Ekrem Causevic, Nenad Moacanin ve Vjeran Kursar, LIT Verlag, Berlin 2010, ss. 455-62.
• Luca, Cristian, “L'importazioni di merci levantine nella Venezia del Seicento e del primo Settecento: la cera e i pellami provenienti dai Principati Romeni”, L'Italia e l'Europa Centro-Orientale attraverso i secoli, Derleyenler: C. Luca, G, Masi, A Piccardi, Brăila-Venedik 2004, ss. 321-632.
• Marte, Johann, Wolfgang Viorel Ioniţă, Nikolaus Rappert, Laura Stanciu, Ernst Christoph Suttner, Die Union der Rumänen Siebenbürgens mit der Kirche von Rom: Band 2: von 1701 bis 1761, Editura Enciclopedica, Bükreş 2015.
• McGowan, Bruce, Economic Life in Ottoman Europe: Taxation, Trade and the Struggle for Land, 1600-1800, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
• Mezes, Adam, Insecure boundaries: Medical Experts and the Returning Dead on the Southern Habsburg Borderland, Yüksek Lisans Tezi, Central European University, Budapeşte 2013.
• Murgescu, Bogdan, România și Europa: Acumularea decalajelor economice (1500-2010), Polirom, Yaşi 2010.
• Murphey, Rhoads, Ottoman Warfare 1500-1700, UCL Press, Londra 1999.
• Olaru, Vasile Mihai, Writs and Measures: symbolic power and the growth of state infrastructure in Wallachia, 1740-1800, Doktora Tezi, Central European University, Budapeşte 2013.
• Olin, Timothy, “Cultivating an Orderly Society: Physical and Mental Landscapes on the Habsburg's Southern Frontiers”, Austrian History Yearbook, 48 (2017), ss. 159-72.
• Orhonlu, Cengiz, “Ahmed Resmi’nin Eflak Coğrafyası”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 4/5 (1976), ss. 1-14.
• Pamuk, Şevket, “The Ottoman Empire in the Eighteenth Century”, Itinerario, 24/3-4 (2000), ss. 104-116.
• Panaitescu, Damian, “The Ottoman Empire and The Preservation of Wallachia’s Fiscal Potential (1730-1774)”, Revista Economică, 66/6 (2014), ss. 59-76.
• Papacostea, Șerban, Oltenia sub stăpânirea austriacă: 1718-1739, Editura Enciclopedică, Bükreş 1998.
• Parveva, Sfefka, “Villages, Peasants and Landholdings in the Edirne Region in the Second Half of the 17th Century”, Regions, Borders, Societies, Identities in Central and Southeast Europe, 17th-21st Centuries, Derleyenler: Penka Peykovska ve Gabor Demeter, the Institute of History, Research Centre for the Humanities & Hungarian Academy of Sciences, Sofya ve Budapeşte, 2013, ss. 17-33.
• Saraçoğlu, M. Safa, “Resilient Notables: Looking at the Transformation of the Ottoman Empire from the Local Level”, Contested Spaces of Nobility in Early Modern Europe, Derleyenler: Matthew P. Romaniello ve Charles Lipp, Ashgate Publishing, Farnham 2011, ss. 257-77.
• Schwicker, Johann Heinrich, Geschichte der Österreichischen Militärgrenze, Verlag von K. Prochaska, Viyana 1883.
• Soyudoğan, Muhsin, Reassessing the Timar System: The Case Study of Vidin (1455-1693), Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2012.
• Steiner, Stephan, Rückkehr Unerwunscht: Deportationen in der Habsburgermonarchie der Fruhen Neuzeit und İhr Europaischer Kontext, Böhlau Verlag, Viyana 2014.
• Sztana-Kovács, Adrienn, “The Population of Fejér County in the 18th Century Through the Eyes of Foreign Travellers”, Acta Universitatis Sapientiae Philologica, 5/2 (2013), ss. 169-183.
• Tabak, Faruk, The Waning of the Mediterranean, 1550-1870: A Geohistorical Approach, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2008.
• Tüncer, Ensar, 42 numaralı Vidin Şer'iye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi/Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bitlis 2015.
• Ursprung, Daniel, “Schollenbindung und Leibeigenschaft: Zur Agrarverfassung der Furstentumer Walachei und Moldau in Komparativer Perspektive (Mitte 16. - Mitte 18. Jahrhundert)”, Südost-Forschungen, 63/64 (2004/2005), ss. 124-169.
• Veichtlbauer, Ortrun, “Zwischen Kolonie und Provinz: Herrschaft und Planung in der Kameralprovinz Temeswarer Banat im 18. Jahrhundert”, Social Ecology Working Paper Institute of Social Ecology Vienna (SEC)-Alpen-Adria-Universitaet Klagenfurt, 167 (2016).
• Veres, Madalina Valeria, Constructing Imperial Spaces: Habsburg Cartography in the Age of Enlightenment, Doktora Tezi, University of Pittsburgh, Pittsburgh 2015.
• Volkmann, Swantje, Die Architektur des 18. Jahrhunderts im Temescher Banat, Doktora Tezi, Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg, Heidelberg 2001.
• Yıldız, Aysel, İrfan Kokdaş, “Peasantry in a Well-protected Domain: Wallachian Peasantry and Muslim Çiftlik/Kışlaks under the Ottoman Rule”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, DOI: 10.1080/19448953.2018.1506303