GEÇ DÖNEM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA HAYVAN HIRSIZLIĞI: KASTAMONU VİLAYETİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 157 - 193, 27.12.2021

Deniz Dölek Sever

https://doi.org/10.30517/cihannuma.1040303

Cited By: 1

Öz

On dokuzuncu yüzyıl sonlarında Anadolu’da artan hayvan hırsızlığı vakalarının en sık görüldüğü vilayetlerden biri Kastamonu’ydu. Hayvan emeğine dayalı tarımsal faaliyetin temel geçim kaynağı olduğu bu mütevazi vilayetin sakinleri açısından hayvan hırsızlığı, sıradan adi bir suç olmanın ötesindeydi. 1890’lardan 1907’ye kadar yoğun şekilde devam eden hayvan hırsızlığı, bölge halkını ziraat yapamaz ve hayvancılıktan elde ettiği temel ihtiyaçlarını karşılayamaz hale getirdi. Bu koşullar altında daha fazla yaşamak istemeyen köylülerden bir kısmı başka bölgelere göç etmeyi düşünmeye başladı. Hayvan hırsızlığının hangi nedenlerden dolayı vilayetin belli bölgelerinde ve özellikle 1890-1907 tarihleri arasında yaygın bir suç haline geldiği ve niçin uzun yıllar boyunca engellenemediği, bu çalışmanın cevaplandırmaya çalıştığı temel araştırma sorularıdır. Bu soruları yanıtlamak için yapılan analiz, araştırmanın üç temel bulgusunu destekleyen verileri içermektedir. Hayvanların Osmanlı toplumundaki belirleyici rolünden yola çıkan bu makale, öncelikle geç dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda, hayvanların tarihsel bir aktör olarak değerlendirilmesi gerektiği iddiasını taşımaktadır. Bu çalışma, öte yandan, hayvan hırsızlığı suçunu analiz ederken demografik, sosyoekonomik ve çevresel faktörleri içeren çok katmanlı nedenselliği ortaya koymanın önemine işaret etmektedir. Son olarak, bu suçun engellenmesi için uygulamaya konulan genel hukukî tedbirlerin yerel ölçekteki karşılığının saptanmasıyla, Osmanlı modernleşmesinin hukukî boyutunun farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmesini önermektedir. Araştırma, Osmanlı Arşivi belgelerine, Kastamonu isimli vilayet gazetesine, vilayet salnamelerine ve 1890’lardan itibaren yayınlanmış olan çeşitli rapor ve kitaplara dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hayvan hırsızlığı, Kastamonu vilayeti, demografi, çevresel faktörler, hukukî düzenlemeler.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı-Osmanlı Arşivi BOA
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.) 526/39380, 108/8089, 728/54595, 1035/77608, 1065/79846, 1407/105460, 2486/186423, 1747/130967, 1909/143167
• Dâhiliye Mektûbî Kalemi (DH. MKT.) 1606/15, 2533/117, 2562/55, 666/32, 724/50, 913/43, 2189/21, 2446/3, 2533/117, 2247/8, 2094/85, 2139/15, 2274/94, 2280/107, 578/28, 81/44.
• Dâhiliye Muamelat (DH. TMIK. M..) 224/83. Dâhiliye Şifre Kalemi (DH. ŞFR.) 376/19. İrade Dâhiliye (İ. DH.) 1355/18. İrade Husûsî (İ. HUS.) 44/137, 91/97.
• İrade Meclis-i Mahsûs (İ. MMS), 122/5230. İrade Orman ve Maadin (İ. OM.), 4/38. Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV.), 74/68, 82/58, 94/21.
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD.), 1654/2, 1202/30, 1655/3, 1659/9, 1662/6, 1662/8, 1662/10, 1666/18. Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.), 160/118.
• Düstûr, I/1, Dersaadet 1289 [1873]. Düstûr, II/5, Dersaadet 1332 [1916]. Great Britain Foreign Office, Anatolia, no. 56, London 1920.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, Kastamonu 1294 [1877]. Kastamonu Vilayet Salnamesi, Kastamonu 1306 [1889]
• Kastamonu Vilayet Salnamesi, Kastamonu 1311 [1893]. Kastamonu Vilayet Salnamesi, Kastamonu 1321 [1903].
• Kastamonu, Vilayet Gazetesi, no. 1396, 1397, 1399, 1402, 1405, 1407, 1409, 1416, 1417, 1422, 1490, 1493, 1494, 1497, 1499, 1500, 1643, 1644.
• Akgündüz, Ahmet, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır 1986.
• _____, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, Birinci Kitap: Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Kanunnameleri, İstanbul 1990.
• Aktaş, Esat, “18 Eylül 1880 Tarihli Bir Layihaya Göre Kastamonu Vilayeti”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54 (2015), s. 223-240.
• Ali Tevfik, Mufassal Memalik-i Osmaniye Coğrafyası, İstanbul 1329 [1913].
• Aydın, Suavi, Ömer Türkoğlu, Kudret Emiroğlu, Ergi Deniz Özsoy (ed.), Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara, Ankara 2005.
• Aytekin, E. Attila, Tarladan Ocaklara, Sefaletten Mücadeleye: Z. Ereğli Kömür Havzası İşçileri, 1848-1922, İstanbul 2006.
• Bayar, Yener, “1873-1875 Orta Anadolu Kıtlığı”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.
• Cuinet, Vital, La Turquie d’Asie: Géographie Administrative, Statistique, Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de l’Asie-Mineure, vol. 4, Paris 1894.
• Çelik, Semih, “Koyunun Olmadığı Yerde Keçiye Abdurrahman Çelebi Derler: Ankara Eyaleti’nde Tiftik Keçisi Ekonomisinin Zaman-Uzamsal Analiz Denemesi (1889-1905)”, Tarihi Dokumak: Bir Kentin Gizemi Sof, (ed. Gözde Çerçioğlu Yücel, Filiz Yenişehirlioğlu), Ankara 2018, s. 57-67.
• _____, “It’s a Bad Fate to be Born Near a Forest’: Forest, People and Buffaloes in mid-19th Century Western Anatolia”, Seeds of Power: Explorations in Ottoman Environmental History, (ed. Onur İnal, Yavuz Köse), Winwick 2019, s. 111-133.
• _____, “Coping with famines in the Ottoman Anatolia (1650-1850)”, An Economic History of Famine Resilience, (ed. Jessica Dijkman, Bas van Leeuwen), London 2019, s. 52-73. Çetin, Emrah, “II. Abdülhamid Döneminde Kastamonu ve Ankara Vilayetlerinde Karayolu Yapım Çalışmaları”, History Studies, 6/3, (April 2014), s. 103-117.
• Dursun, Selçuk, “Forest and the State: History of Forestry and Forest Administration in the Ottoman Empire”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• _____, “Migrations and Forests: Some Notes on the Use of Forest Resources from the Ottoman Empire to the Republic”, Architecture as Measure, 17th İnternational Architecture Exhibition La Biennale di Venezia, Pavilion of Turkey, 2020, s. 5-6.
• Erdem, Gülin, “Kastamonu, Aydın, Hüdavendigar ve Ankara (Bozok) Vilayetlerinin İdari Taksimatı (1272h/1855-56 ile 1328h/1910-1)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2001.
• Erler, Mehmet Yavuz, “Animals during Disasters,” Animals and People in the Ottoman Empire, (ed. Suraiya Faroqhi), İstanbul 2010, s. 333-352.
• _____, Osmanlı’da Kuraklık ve Kıtlık Olayları, 1800-1880, İstanbul 2012.
• Ertem, Özge, “Sick Men of Asia Minor in an Ailing Empire: Famine, Villagers and Government in Missionary Accounts (1873-75)”, International Review of Turkish Studies, 2/1 (2012): 72-94
• _____, “Considering Famine in the Late Nineteenth Century Ottoman Empire: A Comparative Framework and Overview”, COLLeGIUM, 22/9, (2017), s. 151-172.
• Faroqhi, Suraiya, “Mohair Manufacture and Mohair Workshops in Seventeenth-century Ankara,” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 41/1-4, (2018), s. 211-236;
• Gündogdu, Cihangir, “The Animal Rights Movement in the late Ottoman Empire and the early Republic: The Society for the Protection of Animals (Istanbul, 1912)”, Animals and People in the Ottoman Empire, (ed. Suraiya Faroqhi), İstanbul 2010, s. 373-395.
• Harrison, Brian, “Animals and the State in Nineteenth-Century England”, The English Historical Review, 88/349 (1973), s. 786-820.
• İnal, Onur, “One-Humped History: The Camel as Historical actor in the Late Ottoman Empire”, International Journal of Middle East Studies, (2020), s. 1-16.
• İnan, Uğur, “H. 1311 (M. 1893) Tarihli Kastamonu Vilayeti Salnamesinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005.
• İpek, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, Ankara 1999.
• _____, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Trabzon 2006.
• İslamoğlu, Huricihan, “Politics of Administrating Property: Law and Statistics in the Nineteenth-Century Ottoman Empire”, Constituting Modernity: Private Property in East and West, (ed. Huricihan İslamoğlu), New York 2004, s. 276-320.
• Maden, Fahri, Kastamonu’da Eşkıyalık, İstanbul 2018.
• Mikhail, Alan, “Animal as Property in Early Modern Ottoman Egypt”, Journal of Economic and Social History of the Orient, 53/4, (2010), s. 621-652.
• _____, The Animal in Ottoman Egypt, Oxford, New York 2014.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri, 1840-1880, Ankara 2000.
• _____, “19. Yüzyılda Kastamonu Vilayetindeki Yapısal Değişim Üzerine”, Osmanlı İmparatorluğunda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler 1, (ed. İlber Ortaylı), Ankara 2000, s. 105-108.
• Özdemir, Seda, “XIX. Yüzyılda Kastamonu Vilayeti’nde Salgın Hastalıklar”, Yüksek Lisans Tezi, Karabük 2019.
• Pinguet, Catherine, “Istanbul’s Street Dogs at the End of the Ottoman Empire: Protection or Extermination”, Animals and People in the Ottoman Empire, (ed. Suraiya Faroqhi), İstanbul 2010, s. 353-372.
• Quataert, Donald, “Famine in Turkey, 1873-1875”, Regional Studies, 201, (1968), s. 1-54.
• _____, Miners and the State in the Ottoman Empire: The Zonguldak Coalfield, 1822-1920, New York 2006.
• Safa M. Saraçoğlu, “Muhacirler, Biyopolitika ve Öküz Hırsızlığı: 19. Yüzyılda Vidin’de Osmanlı Yönetimselliğinin İşleyişi”, Toplum ve Bilim, 122 (2011), s. 75-99.
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Ankara 2006.
• Üçok, Coşkun, Ahmet Mumcu, Gülnihal Bozkurt, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 2008.
• von Samo, A. Ritter zur Helle, Die Völker des osmanischen Reiches, Wien 1877.
• Yozkatlı, Ömer Faruk, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kastamonu’nun Sosyal ve Ekonomik Durumu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2002.
• Yücel, Caner, “Temettuat Defterlerine Göre Kastamonu Şehri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde 2011.