The Habiru: A Bandit Community in the Ancient Near East

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 43, 26.07.2025

Cemal Yılmaz

https://doi.org/10.30517/cihannuma.1621347

Öz

In cuneiform documents and also in records kept with Egypt hieroglyphs, it is seen that the Habiru are mentioned by various names. The best known of these names are LÚ.SA-GAZ, Habiru and Apiru. There is information in the records of various states about this community, which was generally known for its aggressive and bandit characteristics in the history of the Ancient Near East. However, the collection of documents that mentions the Habiru most intensively is the Amarna Letters unearthed from Middle Egypt. Indeed, when these letters are examined, it is seen that the Habiru are mentioned very frequently, especially in those written to Egypt from the city-states in the Syria-Palestine region. In these letters, as in other documents, the Habiru communities are mentioned with their negative behaviors. When we look at the documents, the complaints of the people who were faced with a community that plundered cities, engaged in banditry, and blocked the paths of merchants are quite striking. Although they are a community that is frequently mentioned in written documents, it has not been possible to determine the origin of the Habiru. When the documents from the Amarna Archive and previous periods that have survived to the present day are examined, it is understood that the Habiru community was not formed by people of a single origin, but rather that such a social group emerged as a result of people from various tribes coming together for certain reasons. It is assumed that these people could not survive among the settled people; they were forced to move away from the inhabited areas or were expelled. Because of the close resemblance to the word Hebrew, some scholars thought that they could be the same society as the Hebrews. Some scholars did not agree with this.

Anahtar Kelimeler

Near East , Syria-Palestine , Habiru/Apiru/İbri , Hebrew , LÚ.SA-GAZ.

HABİRULAR: ESKİ YAKINDOĞU’DA EŞKIYA BİR TOPLULUK

Öz

Çivi yazılı belgelerde ve az da olsa Mısır hiyeroglif yazısıyla tutulan kayıtlarda Habirular’ın çeşitli isimlerle zikredildikleri görülmektedir. Bu isimlerden en iyi bilinenleri LÚ.SA-GAZ, Habiru ve Apiru’dur. Eski Yakındoğu tarihinde genellikle saldırgan ve eşkıya özellikleriyle tanınan bu topluluktan çeşitli devletlerin kayıtlarında bilgiler mevcuttur. Bununla birlikte Habirular’dan en yoğun olarak söz eden vesikalar külliyatı ise Orta Mısır’dan gün yüzüne çıkarılan Amarna Mektupları’dır. Hakikaten bu mektuplar incelendiğinde özellikle Suriye-Filistin bölgesindeki şehir devletlerinden Mısır’a yazılmış olanlarda Habirular’dan çok sık söz edildiği görülmektedir. Diğer belgelerde olduğu gibi bu mektuplarda da Habiru toplulukları olumsuz davranışlarıyla anılmıştır. Belgelere bakıldığında şehirleri yağmalayan, eşkıyalık yapan, tüccarların yolunu kesen bir toplulukla karşı karşıya kalan insanların sitemleri bir hayli dikkat çekmektedir. Her ne kadar yazılı vesikalarda sık sık zikrolunan bir topluluk olsa da Habirular’ın kökeninin tespiti ise tam olarak mümkün olmamıştır. Gerek Amarna Arşivi’nden gerekse önceki dönemlerden günümüze kadar gelen vesikalar incelendiğinde Habiru topluluğunu tek bir kökene mensup insanların oluşturmadığı, daha ziyade çeşitli kavimlerden kimselerin belli nedenlerden ötürü bir araya gelmeleri sonucu böyle bir sosyal kitlenin zuhur ettiği anlaşılmaktadır. Bu insanların ise yerleşikler arasında tutunamadıkları; meskûn mahallerden uzaklaşmak zorunda kaldıkları ya da kovuldukları öngörülmektedir. Hebrew/İbrani kelimesiyle çok yakın bir benzerlik taşımasından dolayı da bazı bilim insanları onların İbraniler’le aynı toplum olabileceğini düşünmüşlerdir. Bazı bilim insanları ise buna katılmamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Yakındoğu , Suriye-Filistin , Habiru/Apiru/ İbri , Hebrew , LÚ.SA-GAZ.

Etik Beyan

makale daha evvel başka bir yerde sunulmamıştır ve benzer bir çalışma yoktur.

Kaynakça

• Ay, Arçın, Şeyma, İsrail ve Yahuda Krallıkları Tarihi Atalar Devrinden Asur ve Babil Hâkimiyetine Kadar, Ayışığı Kitapları İstanbul, 2016.
• Badillos, Angel Sáenz, A History of the Hebrew Language, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
• Beaulieu, Paul-Alain, A History of Babylon, 2200 BC-AD 75, Wiley-Blackwell, Chichester-Medford 2018.
• Black, Jeremy, George Andrew, Postgate, Nicholas, Eds. A Concise Dictionary of Akkadian, Otto Harrassowitz, Wiesbaden, 2000.
• Bryce, Trevor, Ancient Syria, A Three Thousand Year History, Oxford University Press, New York 2014.
• -------, Trevor, Hitit Krallığı, çev. İrem Kutluk, Alfa Yayınları, İstanbul 2023.
• -------, Trevor, Hititler Anadolu Savaşçıları, çev. Ü. Evrim Uysal, Kronik Kitap, İstanbul 2020.
• Cavigneaux, Antoine, “À tâtons dans le noir: À la recherche du sens de ḫabātum” In The First Ninety Years: A Sumerian Celebration in Honor of Miguel Civil (ed. Lluís Feliu, Fumi Karahashi and Gonzalo Rubio), De Gruyter, Berlin, Boston 2017, s. 12-36.
• Chiera, Edward, “Habiru and Hebrews”, The Journal of Semitic Languages and Literatures, 49-2 (1933), s. 115-124.
• Civil, Miguel, Gelb, Ignace J., Landsberger, Benno, Oppeheim, A. Leo, Reiner, Erica, Eds., The Assyrian Dictionary of The Oriental Institute of The University of Chicago. Chicago, Volume 1, A Part II, The Oriental Institute of the University of Chicago Press, Chicago 2004.
• -------, Miguel, Gelb, Ignace J., Landsberger, Benno, Oppeheim, A. Leo, Reiner, Erica, Eds, The Assyrian Dictionary of The Oriental Institute of The University of Chicago. Chicago, Volume 6, The Oriental Institute of the University of Chicago Press, Chicago 1995.
• Cline, Eric, MÖ 1177’den Sonra Medeniyetlerin Kurtuluşu, çev. Mert Hasılcıoğlu, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2024.
• Cogan, Mordechai, “Cross-examining the Assyrian Witnesses to Sennacherib’s Third Campaign: Assessing the Limits of Historical Reconstruction”, Sennacherib at the Gates of Jerusalem Story, History and Historiography, Eds. Isaac Kalimi and Seth Richardson, Brill, Leiden-Boston 2014, s. 51-74
• Cohen, Raymond. and Westbrook, Raymond. “Introduction: The Amarna System”, Amarna Diplomacy The Beginnings of International Relations, Eds. Raymond Cohen, Raymond Westbrook, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2002, s. 1-12,
• Cohen, Raymond, “Intelligence in the Amarna Letters”, Amarna Diplomacy The Beginnings of International Relations, Eds. Raymond Cohen, Raymond Westbrook, 85-98,Johns Hopkins University Press, Baltimore 2002, s. 85-98.
• Dodson, Aidan, Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter Reformation, The American University in Cairo Press, Cairo-New York 2009.
• Drower, Margaret S., “Syria c. 1550-1400 B.C.”, The Cambridge Ancient History Vol 02, Part 01, Eds. I. E. S. Edwards vd.,Cambridge University Press, Cambridge 2006 s. 417-519
• Memiş, Ekrem, Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi, Ekin Kitabevi, Bursa 2015.
• -------, Ekrem, Eskiçağ Mezopotamya En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu’nun Yıkılışına Kadar, Ekin Kitabevi, Bursa 2015.
• -------, Ekrem, Eskiçağ Türkiye Tarihi (En Eski Devirlerden Pers İstilasına Kadar), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya 2007.
• Edzard, D. O., Sumerian Grammar, Brill, Leiden 2003.
• Elat, M., “Arguments for the Identification of the LÚ Urbi in Assyrian Royal Inscriptions”, Studies in Historical Geography & Biblical Historiography presented to Zecharia Kallai, Ed. G. Galil and M. Weinfeld, , Brill, Leiden 2000, s. 232-238.
• Gordon, Cyrus H., “Biblical Customs and the Nuzu Tablets”, The Biblical Archaeologist , Feb., 1940, Vol. 3, No. 1 1940 s. 1-12.
• Greenstein, Edward L. ve Marcus, David, “The Akkaddian Inscription of Idrimi”, Journal of Ancient Near Eastern Society 8, 1976 s. 59-96.
• Harman, Ömer Faruk, “Azîz-İ Mısr”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991 s. 343-344.
• http://www.imninalu.net/Habiru.htm (Erişim tarihi: 01.09.2024)
• http://www.imninalu.net/Habiru.htm (Erişim tarihi: 01.09.2024)
• https://cdli.mpiwg-berlin.mpg.de/artifacts/464355. (Erişim tarihi:3.10.2024)
• https://www.newenglishreview.org/Robert_Wolfe/From_Habiru_to_Hebrews%3A_The_Roots_of_the_Jewish_Tradition/ (Erişim tarihi: 3.10. 2024) Jagersma, A. H., , A Descriptive Grammar of Sumerian, Doctoral Thesis, Faculty of the Humanities, Leiden University, 2010.
• James, Alan, “Egypt and Her Vassals: ‘The Geopolitical Dimension”, Amarna Diplomacy The Beginnings of International Relations, Ed. Raymond Cohen ve Raymond Westbrook, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, 2000, s. 112-124
• Johnson, Paul, Yahudi Tarihi, çev. Filiz Orman, Pozitif Yayınları, İstanbul 2001.
• Karauğuz, Güngör, Boğazköy ve Hitit Çivi Yazılı Belgelerine Göre Hitit Devleti’nin Siyasi Anlaşma Metinleri, Çizgi Kitabevi, Konya 2002.
• Kılıç, Yusuf, Ateş, Aysel, “Eski Mezopotamya'nın Büyük Arşivleri (Nippur, Tell Šemšāra, Babil, Mari (Tell Hariri) Arşivi ve Ninive (Asurbanipal) Kitaplığı)”, Kafdağı Dergisi, C. 4, S. 2, (2019), s. 88-106.
• Kline, Meredith G., “The Ha-Bi-Ru -Kin Or Foe Of Israel?”, Westntinster Theological Journal XIX, 1956 s. 1-24.
• Kuhrt, Amelie, Eski Çağ'da Yakındoğu yaklaşık M.Ö. 3000-330, Cilt II, çev. Dilek Şendil, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
• Kupper, J. R:, “Northern Mesopotamia And Syria”, The Cambridge Ancient History Vol 02, Part 01, Ed. I. E. S. Edwards vd., Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 1-39.
• Demirci, Kürşat, “İbrani Yasaları ve Eski Önasya Hukuku Arasındaki Paralellikler”, Anadolu Araştırmaları (12), 2010, s. 203-213.
• Lewy, Julius, “A New Parallel Between Ḫābirū And Hebrews”, Hebrew Union College Annual, Vol. 15, 1940, s. 47-58.
• Liverani, Mario, The Ancient Near East History, Society and Economy, Routledge, New York and London 2014.
• Lauinger J., The Labors Of Idrimi Inscribing the Past, Shaping the Present at Late Bronze Age Alalah, Sbl Press, Atlanta 2024
• Lauinger J., “Movements of Persons and Populations at Middle and Late Bronze Age Alalakh1” Migration and Mobilityin the Ancient Near East and Egypt - the Crossroads IV, (J. Mynářová, L. Bertolini, F. Zangani), Lockwood Press, Colombus 2024, s. 113, 124.
• Maidman, Maynard Paul, Nuzi Texts and Their Uses as Historical Evidence, (Edt. Ann Guinan), Society of Biblical Literature, Atlanta 2010.
• Mendenhall, George E., Antik İsrail'in İnancı ve Tarihi-Kitab-ı Mukaddes Bağlamına Bir Giriş¬, çev. Mia Pelin Özdoğru, İnsan Yayınları, İstanbul 2016.
• Mieroop, Marc Van De, Antik Yakındoğu’nun Tarihi İÖ 3000-323, çev. Sinem Gül, Dost Kitabevi, Ankara 2004.
• ----------, Marc Van De, Babil Kralı Hammurabi, çev. Bülent O. Doğan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• Moran, W. L., “Habiru”, The New Catholic Encyclopedia Vol., 6, Eds. Berard L. Marthaler, O. F. M. Conv., S.T.D., Thomson Gale, New York 2003, s. 595-598,
• ---------, W. L., Amarna Letters, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London 1992.
• Naʾaman, Nadav, “Ḫabiru and Hebrews: The Transfer of a Social Term to the Literary Sphere”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 45, No. 4, Oct., 1986 s. 271-288.
• -----------, Nadav, “Ḫabiru-Like Bands in the Assyrian Empire and Bands in Biblical Historiography”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 120, No. 4 (Oct. - Dec., 2000), s. 621-624.
• -----------, Nadav, Ancient Israel and its neighbors: interaction and counteraction: collected essays, Eisenbrauns, Winona Lake, Indiana 2005. Nathanson, Michael, Between Myth & Mandate: Geopolitics, Pseudohistory & the Hebrew Bible, Authorhouse, Bloomington 2014.
• Pitart, Wayne T., Ancient Damascus A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times until its Fall to the Assyrians in 732 b.c.e. Eisenbrauns, Winona Lake-Indiana 1987.
• Pritchard, James P. (ed.), Ancient Near Eastern Text Relating to the Old Testament, Princeton University Press, Princeton 1969.
• Rainey, Anson F., The El-Amarna Correspondence 2 vol set, A New Edition of the Cuneiform Letters from the Site of El-Amarna based on Collations of all Extant Tablets, Vol 1, HdO 110, Ed. William M. Schniedewind, Brill, Leiden-Boston 2015.
• Roth, Martha T., Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Scholar Press, Atlanta, Georgia, 1997.
• Speiser, E. A., “Ethnic Movements in the near East in the Second Millennium B. C. The Hurrians and Their Connections with the Ḫabiru and the Hyksos”, The Annual of the American Schools of Oriental Research, Vol. 13 1931-1932, s. 13-54.
• Ahmet Ünal, Hititler Devrinde Anadolu II, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003.
• Veenhof, Klaas R., Eidem, Jesper, Mesopotamia The Old Assyrian Period, Academic Press, Göttingen 2008.
• Weitzman, Steven, The Origin of the Jews The Quest for Roots in a Rootless Age, Princeton University Press, Princeton 2017.
• West, Stuart A., “The Habiru And The Hebrews From A Social Class to An Ethnic Group” Dor Le Dor, Vol. 2, No 3, 1979, s. 101-107.
• Whiting, JR, Robert M., Old Babylonian Letters from Tell Asmar, The University of Chicago Press, Chicago 1987.
• Yılmaz, C., Ay Arçın, Ş., “URUSalimum ve Amarna Mektuplarına Göre Devletlerarası İlişkilerdeki Yeri", Cedrus VIII 2020, s. 75-95.
• Yılmaz, Cemal ve Yusuf Kılıç, “Eski Yakındoğu’nun Diplomasi Dönemi: Amarna Çağı ve Arşivi”, Akademik Tarih Ve Düşünce Dergisi, 7(2), 2020, s. 879-912.
• Yılmaz, Cemal. “Amarna Mektupları’na Göre Doğu Akdeniz Ticaretinde Alašia-Mısır İlişkileri”, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 15, sy. 1, Haziran 2021, s. 279-321.