Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması: Teorik Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 445 - 474, 25.12.2020

Alpaslan Serel Hüseyin Güvenoğlu

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.598022

Öz

Merkez bankalarının
uygulamış oldukları para politikalarında meydana gelen değişiklikler parasal
aktarım mekanizması üzerinden reel ekonomiyi etkilemektedir. Parasal aktarım
mekanizması genel olarak faiz oranı kanalı, varlık fiyatları kanalı, döviz kuru
kanalı, kredi kanalı ve beklentiler kanalı olarak gruplandırılmaktadır. Bu
aktarım kanallarının etkin bir şekilde işleyişini etkileyen bazı faktörler
vardır. Bu faktörler genel olarak; resmi müdahaleler, ekonomideki fiyatlama
mekanizması, finansal sistemin yapısı, finansal sözleşmelerin vade yapısı,
bankacılık sisteminin finansal durumu, sermaye hareketleri, finansman
kaynakları ile hanehalkı ve firmaların finansal yapısı şeklinde
sıralanmaktadır. Bu çalışmada parasal aktarım mekanizması ve aktarım mekanizmasını
etkileyen faktörler teorik olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, 2001 Krizi
sonrası Türkiye ekonomisinde uygulanan para politikalarının parasal aktarım
mekanizmasının işleyişi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu doğrultuda
incelenen literatür çalışmalarında Türkiye’de genel olarak faiz oranı
kanalının, kredi kanalının ve beklentiler kanalının işlediğine fakat varlık
fiyatları kanalı ile döviz kuru kanalının etkin işlemediğine yönelik bulgulara
ulaşıldığı görülmektedir. Çalışmada Türkiye’de parasal aktarım kanalının
işleyişiyle ilgili mevcut durumuna yönelik bilgiler verilmesi ve parasal
aktarım mekanizmasının etkin bir şekilde işlemesi için politika önerilerinde
bulunulması nedeniyle çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı öngörülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranı Kanalı, Varlık Fiyatları Kanalı, Döviz Kuru Kanalı

Kaynakça

• Agha, A. I., Ahmed, N., Mubarık, Y. A. ve Shah, H. (2005). Transmission Mechanism Of Monetary Policy İn Pakistan. State Bank Of Pakistan Research Bulletin, 1(1), 1-23.
• Akkılıç, S. (2007). Parasal Aktarım Mekanizması Ve Türkiye’de Döviz Kuru Kanalı. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Albeni, M. ve Demir, Y. (2005). Makro Ekonomik Göstergelerin Mali Sektör Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi (İMKB Uygulamalı). Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 14, 1-18.
• Arabacı, Ö. ve Baştürk, M. F. (2013). Faiz Oranı Kanalının 2001-2008 Döneminde Türkiye’de Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 15-33.
• Atgür, M. ve Altay, N. O. (2018). Yeni Para Politikası Arayışları Bağlamında Parasal Aktarım Mekanizması Faiz Kanalının İşleyişi: Türkiye Ve Endonezya Ülke Örnekleri. Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 14(3), 601-624.
• Baın, K. ve Howells, P. (2003). Monetary Economics: Policy And İts Theoretical Basis, New York: Palgrave Macmillion,
• Bakan, S. ve Akçacı, T. (2015). Parasal Aktarım Mekanizması: Türkiye Ekonomisi İçin Beklenti Kanalının Geçerliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 68-78.
• Bedirhanoğlu, A. (2012). Para Politikasında Öngörülmedik Değişikliklerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi: Teori Ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Belke, M. ve Kaya, H. (2017). Türkiye’de Para Politikalarının Kredi Kanalı Aktarımı: VAR Yaklaşımı. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 185-208.
• Bernanke, B. S. ve Gertler, M. (1995). Inside The Black Box: The Credit Channel Of Monetary Po¬licy Transmission. Journal Of Economic Perspective, 9(4), 27-48.
• Binici, M., Kara, H. ve Özlü, P. (2016). Faiz Koridoru Ve Banka Faizleri: Parasal Aktarım Mekanizmasına Dair Bazı Bulgular. TCMB Çalışma Tebliği, 16/08, 1-36.
• Boughrara, A. (2009). Monetary Transmıssıon Mechanısm İn Morocco And Tunısıa. Economic Research Forum (ERF), 460, 1-29.
• Butzen, P., Fuss, C. ve Vermeulen, P. (2001). The Interest Rate And Credit Channels İn Belgium: An Investigation With Micro-Level Firm Data. ECB Working Paper, 107, 1-53.
• Büyükakın T., Bozkurt H. ve Cengiz, V. (2009). Türkiye’de Parasal Aktarımın Faiz Kanalının Granger Nedensellik Ve Toda-Yamamota Yöntemleri İle Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, 101-118.
• Cambazoğlu, B. (2010). Parasal Aktarım Mekanizması Kredi Kanalı: Kuram Ve Türkiye Örneği. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Cengiz, V. (2009). Parasal Aktarım Mekanizmasının İşleyişi Ve Ampirik Bulgular. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 33, 225-247.
• Cengiz, V. ve Duman, M. (2008). Türkiye’de Banka Kredi Kanalının Önemi Üzerine Etki Tepki Fonksiyonlarına Dayalı Bir Değerlendirme (1990-2006). H.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 81-104.
• Chakravarty, S. L. (2015). The Interest Rate Channel Of Monetary Transmission: The Indian Experience. Journal Of Indian Economy, 2(1), 1-19.
• Cömert, H. ve Çolak, S. (2013). Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Kriz Sırası Ve Sonrasındaki Trendleri Açıklamakta “Güvenli Liman Faktörü Ve Finansal Şokların Boyutunun Önemi: Türkiye Örneği. Türkiye Ekonomi Kurumu, 10, 1-32.
• Çavuşoğlu, F. (2010). Para Politikası Faiz Oranlarından Mevduat Ve Kredi Faiz Oranlarına Geçişkenlik Türkiye Örneği. Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Bankacılık Ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Dabla-Norrıs, E. ve Floerkemeıer, H. (2006). Transmission Mechanisms Of Monetary Policy İn Armenia: Evidence From VAR Analysis. IMF Working Paper, WP/06/248, 1-27.
• De Bondt, G. (1997). Monetary Transmission İn Six Eu-Countries: An Introduction And Overwiev. Netherlands Central Bank Research Memorandum WOveE, 527/9742, 1-30.
• Demir, Y. (2001). Hisse Senedi Fiyatlarını Etkileyen İşletme Düzeyindeki Faktörler Ve Mali Sektör Üzerine İMKB’de Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, 6(2), 109-130.
• Dısyatat, P. ve Vongsınsırıkul, P. (2003). Monetary Policy And The Transmission Mechanism İn Thailand. Journal Of Asian Economics, 14, 389-418.
• Ekinci, R., Ceylan, F., Tüzün, O. ve Kahyaoğlu, H. (2016). TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti’nin BİST100 Üzerindeki Etkisi. Journal Of Yasar University, 11(44), 263-277.
• Ekomane, J. L. (2017). Monetary Policy Transmission: Does The Credit Channel Perform İn Cameroon?. Turkish Economic Review, 4(4), 369-377.
• Eraslan, C. ve Katı, E. (2015). Parasal Aktarım Mekanizması Ve Döviz Kuru Kanalı: Türkiye Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 79-91.
• Erdoğan, S. ve Beşballı, S. G. (2009). Türkiye’de Banka Kredileri Kanalının İşleyişi Üzerine Ampirik Bir Analiz. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(1), 28-41.
• Erdoğdu, A. (2017). Functioning And Effectiveness Of Monetary Transmission Mechanisms: Turkey Applications. Journal Of Finance And Bank Management, 5(1), 29-41.
• Erdoğdu, A. (2012). Parasal Aktarım Mekanizması Ve Türkiye’de Döviz Kuru Kanalı. Doktora Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Estrella, A. ve Mishkin, F. S. (1995). The Term Structure Of Interest Rates And İts Role İn Monetary Policy Fort He Europen Central Bank. Federal Reserve Bank Of New York Research Paper, 9526, 1-41.
• European Central Bank (ECB) (2011). The Monetary Policy Of The ECB. https://www.ecb.europa.eu/eub/pdf/other/monetarypolicy2011en.pdf, (Erişim tarihi: 15.06.2019).
• European Central Bank (ECB) (2000). Monetary Policy Transmission İn The Euro-Area. Monthly Bulletin, July, 43-58.
• https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/mbjul2000_article07.pdf, (Erişim tarihi: 15.06.2019).
• Filiz, M. (2012). Türkiye’de Parasal Geçiş Mekanizmalarının Etkinliği Üzerine Teorik Ve Ampirik Bir İnceleme. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Frıedman, M. (1988). Money And The Stock Market. Journal Of Political Economy, 96(2), 221-245.
• Gupta, A. (2008). Comparing Bank Lending Channel İn India And Pakistan. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1150239, (Erişim tarihi: 20.06.2019).
• Güney, S. ve Alacahan, N. D. (2012). Parasal Aktarım Mekanizmaları Ve Türkiye Değerlendirmesi. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-13.
• Gür, E. T. (2003). Kredi Kanalının Etkin Çalışması Ve Türkiye Uygulaması. Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Bankacılık Ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Heuvel, S. J. (2002). Does Bank Capital Matter For Monetaray Transmission?. Federal Reserve Bank Of New York Economic Policy, Review/May, 259-265.
• Holtemoller, O. (2002). Identifying A Credit Channel Of Monetary Policy Transmission And Empirical Evidence For Germany, February, 1-19.
• Horvarth, B. ve Maıno, R. (2006). Monetary Transmission Mechanism İn Belarus. IMF Working Paper, WP/06/246, 4-6.
• Ireland, P. N. (2005). The Monetary Transmission Mechanism. Federal Reserve Bank Of Boston Working Papers, 6(1), 1-13.
• İnal, D. G. (2006). Türkiye’de Para Politikası Faiz Kararlarının Uzun Dönemli Faizler Üzerindeki Etkisi. Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• İnan, E. A. (2001). Parasal Aktarım Mekanizmasının Kredi Kanalı Ve Türkiye. Bankacılar Dergisi, 39, 1-19.
• Jayaraman, T. K. ve Choong, C. K. (2008). Monetary Transmission Mechanism İn Fiji: An Empirical Analysis Of The Quarterly Model. International Journal Of Business And Management, 3(11), 11-26.
• Kamın, S., Turner, P. ve Van’t , J. (1998). The Transmission Of Monetary Policy İn Emerging Market Economies: An Overview. Bank Of International Settlements, Policy Papers, 3, 5-64.
• Kara, H. ve Öğünç, F. (2005). Exchange Rate Pass-Through İn Turkey: It İs Slow, But İs İt Really Low?. Research Department Working Paper, 05/10, 1-17.
• Kara, H., Öğünç, F., Özlale, Ü. ve Sarıkaya, Ç. (2007). Estimating The Output Gap İn A Changing Economy. Southern Economic Journal, 74(1), 269-289.
• Kara, O. ve Özdemir, N. A. (2016). Kredi Kanalı İle Aktarım: Bireysel Krediler Üzerine Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 29-58.
• Karadaş, E., Mutluer, D., Özer, Y. ve Aysoy, C. (2006). Türkiye’de İmalat Sanayindeki Firmaların Fiyatlama Davranışı. TCMB Araştırma Ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Çalışma Tebliği, 06/02, 1-89.
• Kasapoğlu, Ö. (2007). Parasal Aktarım Mekanizmaları: Türkiye İçin Uygulama. Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Kaya, H. ve Belke, M. (2017). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru Kanalının Etkinliği: 2003-2016 Dönemi İçin VAR Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 28-47.
• Kıng S. R. (1986). Monetary Transmission: Through Bank Loans Or Bank Liabilities?. Journal Of Money Credit And Banking, 18(3), 290-303.
• Loayza, N. ve Hebbel, K. S. (2002). Monetary Po¬licy Functions And Transmission Mechanisms: An Overview. (http://si2.bcentral.cl/public/pdf/banca-central/pdf/v4/001_020gallego.pdf), Erişim tarihi: 10.06.2019.
• Mıshkın, F. S. (2014). Para Politikası Stratejisi, (Çev.) Çoşkun, N., İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Mıshkın, F. S. (2006). Para, Bankacılık Ve Finansal Piyasalar İktisadı. (Çev.) Şahin, S., Çiçek, S. Ve Boz, Ç., , Ankara: Akademi Yayıncılık.
• Mıshkın, F. S. (2004). The Economics Of Money, Banking, And Financial Markets. USA: Harper Collins Publishers.
• Mıshkın, F. S. (2001). The Transmission Mechanism And The Role Of Asset Prices İn Monetary Policy. National Bureau Of Economic Research (NBER) Working Series, Working Paper, 8617, 1-21.
• Mıshkın, F. S. (1996). The Channels Of Monetary Transmission: Lessons For Monetary Policy. NBER Working Paper, 5464, 1-27.
• Mıshkın, F. S. (1995). Symposium On The Monetary Transmission Mechanism. The Journal Of Economic Perspectives, 9(4), 3-10.
• Mohanty, M. S. ve Turner, P. (2008). Monetary Policy Transmission İn Emerging Market Economies: What İs New?. Bank For International Settlements Bıs Papers, 35, 1-537.
• Mukhtarov, S., Selçuk, H. ve Mammadov, E. (2016). Parasal Aktarım Mekanizmaları: Azerbaycan Örneği. İşletme ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2), 16-33.
• Nagayasu, J. (2007). Empirical Analysis Of The Exchange Rate Channel İn Japan. Journal Of International Money And Finance, 26(6), 887-904.
• Norrbın, S. (2000). What Have We Learned From Empirical Tests Of Monetary Transmission Effect?. Central Bank Of Sweden Working Paper Series, 121, 1-40.
• Örnek, İ. (2009). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması Kanallarının İşleyişi. Maliye Dergisi, 156, 104-125.
• Özcan, C. C. (2016). Parasal Aktarım Mekanizması Kanalları: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Selçuk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 32, 188-213.
• Özgür, Ö. ve Görüş, M. Ş. (2018). Türkiye’de Döviz Kuru Kanalının Etkinliğinin Asimetrik Etki-Tepki Fonksiyonlarıyla Sınanması. Maliye Dergisi, 174, 48-71.
• Palley, T. I. (2001). The Stock Market And Investment: An Other Look At The Micro- Foundations Of Q Theory. Cambridge Journal Of Economics, 25, 657-667.
• Peek, J. ve Rosengren, E. S. (1995). Is Bank Lending Important For The Transmission Of Monetary Policy?. Federal Reserve Bank Of Boston Conference Series, 39, 47-68.
• Prag, J. (1994). Money Supply Announcements And Interest Sensitive Stocks. Review Of Financial Economics, 3, 1-2.
• Rocha, J. (1998). The Transmission Mechanism Of Monetary Policy İn Peru. Bank For International Settlements (BIS) Papers, 98(3), 181-194.
• Sellın, P. (1998). Monetary Policy And The Stock Market: Theory And Empirical Evidence. Journal Of Economic Surveys, 15(4), 491-541.
• Sever, H. (2018). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması; 1994-2017 Dönemi. Sakarya İktisat Dergisi, 7(2), 44-68.
• Schäfer, D., Stephan, A. ve Hoang, K. T. (2017). The Cost Channel Effect Of Monetary Transmission: How Effective Is The Ecb's Low Interest Rate Policy For Increasing Inflation?. Dıw Berlin Discussion Paper, 1654, 1-40.
• Shah, S. A., He, C., Shafı, K. ve Shah, M. (2015). Monetary Policy And Asset Price Channel: Recommendations For The Policy Makers Of Developing Countries. Developing Country Studies, 5(2), 49-58.
• Taş, S., Örnek, İ. ve Utlu, S. (2012). Banka Kredi Kanalı Ve Türkiye Uygulaması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 53-74.
• Taşkın, F. (2011). Türkiye’de Ticari Bankaların Performansını Etkileyen Faktörler. Ege Akademik Bakış, 11(2), 289-298.
• Taylor, J. B. (1995). The Monetary Transmission Mechanism: An Empirical Framework. Journal Of Economic Perspectives, 9(4), 11-26.
• TCMB, (2019). Merkez Bankası Para Politikası Çerçevesi. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/temel+faaliyetler/para+politikasi/para+politikasi+cerceve, (Erişim tarihi: 05.06.2019).
• TCMB, (2013). Parasal Aktarım Mekanizması. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/4e99834e-179b-4a08-820c-f2b259032afd/parasalaktarim.pdf?mod=ajperesvecvıd=, (Erişim tarihi: 05.06.2019).
• Tobın, J. (1969). A General Equilibrium Approach To Monetary Theory. Journal Of Money, Credit And Banking, 1(1), 15-29.
• Turgut, A. ve Ertay, H. İ. (2016). Bankacılık Sektörünün Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Üzerine Nedensellik Analizi. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 114-128.
• Tüzün, O., Aydın, Ü. ve Ekinci, R. (2017). Türkiye’de Bernanke-Blinder Mal Kredi (CC) Yaklaşımının TVP-VAR Tekniği İle Analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(4), 1-30.
• Ümit, A. Ö. (2016). Türkiye’de Banka Kredi Kanalının İşleyişini 2001 Krizi Sonrasında Yeniden Değerlendirme: Ampirik Analiz. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 97-123.
• Vo, X. V. ve Nguyen, P. C. (2017). Monetary Policy Transmission İn Vietnam: Evidence From a VAR Approach. Australian Economic Papers, 56(1), 27-38.
• Wong, W. K., Khan, H. ve Du, J. (2005). Money, Interest Rate, And Stock Prices: New Evidence From Singapore And The United States. Department Of Economics Working Paper, 0601, 1-30.
• Worms, A. (2001). Monetary Policy Effects On Bank Loans İn Germany: A Panel-Econometric Analysis. Discussion Paper, 17/01, 1-69.
• Yıldırım, D. Ç. ve Mirasedoğlu, M. U. (2015). Aktarım Mekanizmasının Hisse Senedi Fiyatları Kanalının Etkinliğine İlişkin Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 105-125.
• Yiğitbaş, Ş. (2013). Parasal Aktarım Mekanizması: Türkiye’de Banka Kredi Kanalı. Bankacılar Dergisi, 85, 71-80.
• Yurdakul, F. (2016). Döviz Kurunun Belirleyicileri Kısmı Ve Koşullu Granger Nedensellik, SETAR, LSTAR, TVAR Modelleri. Ankara: Gazi Kitapevi.