MUSİLAJ SORUNUNUN İDARİ BOYUTU: İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İLE İSTANBUL SU VE KANALİZASYON İDARESİ ÖZELİNDE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 176 - 204, 30.06.2022

Çağlar Eren Ayaz

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.989631

Öz

Geçmişte örnekleriyle karşılaşılan, ancak 2021 yılında ulaştığı büyük boyut nedeniyle Türkiye ve dünya gündeminde önemli bir yer tutan musilaj, denizin doğal dengesinde meydana gelen bozulmalar nedeniyle 2021 yılı itibariyle Marmara Denizi’nden Yunanistan kıyılarına kadar yayılan bir çevre sorunudur. Çevre sorunları, kaynağı itibariyle yerel olarak ortaya çıksalar da ulusal, uluslararası ve hatta küresel düzeyde etkilere neden olabilmektedir. Yerel kaynaklı sorunlar için en etkin mücadele yöntemi ise, sorunun kaynağında önlenmesi veya giderilmesidir. Bu durum, yerel yönetim birimlerinin çevre konusundaki önemini ön plana çıkarmaktadır. Bu nedenle bu çalışma, Marmara Denizi’nde 2021 yılında ortaya çıkan musilaj sorununu, yerel yönetimler düzeyinde incelemeyi amaçlamaktadır. Marmara Denizi’ndeki kirletici faktörlerin büyük oranda İstanbul kaynaklı olması nedeniyle, çalışma İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresini kapsamaktadır. Çalışma kapsamında, söz konusu kurumların Marmara Denizi’nin temizliğine ilişkin stratejik düzeydeki yaklaşımı ve başarı düzeyleri incelenmiştir. Stratejik dokümanların incelenmesine dayanan çalışmada, elde edilen veriler MAXQDA nitel veri analizi paket programı ile analiz edilmiş ve çalışma sonucunda hem nitel hem de nicel sonuçlar elde edilmiştir. Çalışma ile; söz konusu kurumların, denizlerin ve denizleri besleyen su havzalarının temizliği konusunda stratejik ve proaktif bir bakış açısından hayli uzakta olduğu ve geçmişte defalarca yaşanan bir çevre sorunu olan musilajın, tedbirsizlik sonucu daha büyük bir şekilde ve kaçınılmaz olarak yeniden ortaya çıktığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Musilaj, Marmara Denizi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi, Stratejik Yönetim

Kaynakça

• 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (1981). Resmi Gazete, 20.11.1981, (17523).
• 2872 sayılı Çevre Kanunu (1983). Resmi Gazete, 11.08.1983, (18132).
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2004). Resmi Gazete, 23.07.2004, (25531).
• 5326 sayılı Kabahatler Kanunu (2005). Resmi Gazete, 31.03.2005, (25772 Mükerrer).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (2005). Resmi Gazete, 31.07.2017, (25874).
• Aktan, Y., Dede, A. ve Çiftçi Türetken, P. (2008). Mucilage Event Associated with Diatoms and Dinoflagellates in Sea of Marmara, Turkey. Harmdul Algae News(36), 1-3. The Intergovernmental Oceanographic Commission of UNESCO.
• Aktan, Y., İşinibilir, M., Topaloğlu, B. ve Dede, A. (2010). Marmara Denizi'nde Musilaj Oluşumu. Marmara Denizi 2010 Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 444-455). İstanbul: Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV).
• Altuğ, G., Çardak, M., Çiftçi, P. S. ve Gürün, S. (2010). Marmara Denizi Bakteriyolojisi. Marmara Denizi 2010 Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 406-414). İstanbul: Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV).
• Apak, R. (2021). Deniz Müsilajının Oluşumu, Önlenmesi ve Olası Değerlendirilmesi. Marmara Deniz Ekolojisi; Deniz Salyası Oluşumu, Etkileşimleri ve Çözüm Önerileri (s. 239-248). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği. (2015). Resmi Gazete, 06.06.2015, (29378).
• Çetin, T. (2014). Su Çerçeve Direktifine Göre Biyolojik Kalite Elementleri: Fitoplankton ve Fitobentoz. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uzmanlık Tezi.
• Danovaro, R., Fonda Umanı, S., ve Pusceddu, A. (2009). limate Change and the Potential Spreading of Marine Mucilage and Microbial Pathogens in the Mediterranean Sea. PLoS ONE, 4(9), 1-8. doi: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0007006
• Demirel, M. (2016). Su Kirliliğini Önlemede Bütünleşik Havza Yönetiminin Etkisi: Büyük Menderes Havzası Örneği. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• İçme Suyu Temin Edilen Suların Kalitesi ve Arıtılması Hakkında Yönetmelik. (2019). Resmi Gazete, 06.07.2019, (30823).
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2014). 2015-2019 Stratejik Planı. Erişim: 29.05.2019, https://www.ibb.istanbul/Uploads/2020/1/stratejikplan15-19.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2016). 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 29.05.2019, https://www.ibb.istanbul/Uploads/2016/12/ibb_faaliyetraporu2015.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2017). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 29.05.2019, https://www.ibb.istanbul/Uploads/2017/4/2016-Yili-iBB-Faaliyet-Raporu.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2018). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 29.05.2019 https://www.ibb.istanbul/Uploads/2018/4/2017-iBB-Faaliyet-Raporu.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2019). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 29.05.2019, https://www.ibb.istanbul/Uploads/2019/5/IBB-FAALIYET-RAPORU-2018-v4.pdf
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2020). 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 11.08.2020, https://www.ibb.istanbul/Uploads/2020/7/2019-FAALIYET-RAPORU.pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2015). 2016-2020 Stratejik Planı. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/stratejik_plan_2016_2020.pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2017). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/2016_Faaliyet_Raporu.pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2018). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu2008/2017_Faaliyet_Raporu..pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2019). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/2018%20FAAL%C4%B0YET%20RAPORU%20(1).pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2020). 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/2019-FAAL%C4%B0YET-RAPORU.pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (2021). 2020 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 18.08.2021 https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/faaliyetraporlari/faaliyetraporu/pdf/2020%20FAAL%C4%B0YET%20RAPORU.pdf
• Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik. (2006). Resmi Gazete, 17.03.2006, (26111).
• Kavzoğlu, T., Çölkesen, İ., ve Sefercik, U. G. (2021). Marmara Denizindeki Müsilaj Olayının Uzaktan Algılama Teknolojileri ile Tespiti ve İzlenmesi. Marmara Deniz Ekolojisi; Deniz Salyası Oluşumu, Etkileşimleri ve Çözüm Önerileri (s. 199-224). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi. Erişim: 09.08.2021 https://www.researchgate.net/profile/Zeki-Yuemuen-2/publication/353138674_Marmara_Denizi'nde_Musilaj_Sorunu_ve_Cozum_Yontemleri/links/60fde3270c2bfa282aff1f30/Marmara-Denizinde-Muesilaj-Sorunu-ve-Coezuem-Yoentemleri.pdf
• Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği. (2006). Resmi Gazete, 08.01.2006, (26047).
• Öztürk, İ., Yanalak, M., Arslan, Ö., Koyuncu, İ., Dülekgürgen, E., Erşahin, M. E., ve Türken, T. (2021, Haziran). Marmara Denizi'nde Deniz Salyası Sorunu ile İlgili Görüş ve Öneriler. İstanbul Teknik Üniversitesi. Erişim: 09.08.2021 https://polen.itu.edu.tr/handle/11527/19645
• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği. (2004). Resmi Gazete, 31.12.2004, (25687).
• Taşdemir, Y. (2002). Marmara Denizi: Kirleticiler ve Çevre Açısından Alınabilecek Tedbirler. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), 39-45.
• Tehlikeli Maddelerin Su Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği. (2005). Resmi Gazete, 26.11.2005, (26005).
• Tüfekçi, V., Balkıs, N., Polat Beken, Ç., Ediger, D., ve Mantıkçı, M. (2010). Phytoplankton Composition and Environmental Conditions of a Mucilage Event in the Sea of Marmara. Turkish Journal of Biology(34), 199-210. doi:10.3906/biy-0812-1
• URL-1 Türkiye İstatistik Kurumu. Alıcı Ortamlara Göre Belediye Şebekesinden Deşarj Edilen Atıksu Miktarı. Erişim: 18.08.2021 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/DownloadIstatistikselTablo?p=ZI2n3aouLjfSMYmMk3DzCQ4LBUnrmzw2chwTQkTZcsHoEBYpMcgZXAo1hmrp2FOR
• URL-2 Türkiye İstatistik Kurumu. İmalat Sanayi Atıksu Göstergeleri. Erişim: 18.08.2021 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/DownloadIstatistikselTablo?p=lTo9rdZskTAMfWC9jTAp/bMdZyUFaDmA9T8mEvfVcgBltFMQXGjn7/GOYb9U19p8
• Yıldırım, B. (2016). Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Yaklaşımının Katılımcılık İlkesi: Kaş-Kekova Denizel Yönetim Planı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Kent ve Çevre Bilimleri Anabilim Dalı Yayımlanmammış Doktora Tezi.
• Yıldız, S., Namal, O.Ö. ve Çekim, M. (2013) Atık Su Arıtma Teknolojilerindeki Tarihsel Gelişimler. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi 1(1). 55,67.
• Yücel, M., Özkan, K., Fach, B., Örek, H., Mantıkçı, M., Tezcan, D., Akçay, İ., Özhan, K., Arkın, Ş.S., Tuğrul, S. ve Salihoğlu, B. (2021). Marmara Denizi'nin Geçirdiği Biyojeokimyasal Değişimler Bağlamında 2021 Müsilaj Patlaması, Güncel Baskılar ve Çözüm Önerileri. Marmara Deniz Ekolojisi; Deniz Salyası Oluşumu, Etkileşimleri ve Çözüm Önerileri (s. 249-268). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Yüzme Suyu Kalitesinin Yönetimine Dair Yönetmelik. (2019). Resmi Gazete, 25.09.2019, (30899).