Hastane İşletmelerinde Performansa Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Uygulaması: Bir Kamu Hastanesi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 83 - 107, 24.03.2025

İbrahim Yüksel

Öz

Dünyada seksenli yıllarda yaşanan ekonomik ve teknolojik gelişmeler maliyet muhasebesi alanına da yansımıştır. Faaliyet tabanlı maliyetleme (FTM) ile başlayan değişim sonucunda yeni nesil maliyet hesaplama yöntemleri ortaya çıkmıştır. Bunların arasında yer alan birinci ve ikinci nesil FTM yöntemlerinin uygulama alanı genişledikçe ve akademik çalışmalar arttıkça, bu yöntemlere eleştiriler artmıştır. Bunların eksikliklerini ve dezavantajlarını ortadan kaldırmak için performansa dayalı faaliyet tabanlı maliyet (PDFTM) yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntem, geleneksel FTM ile standart maliyetin bütünleşmesi sonucunda hem maliyet hesaplaması hem de performans ölçümü yapan bir model olarak oluşturulmuştur. Çalışmanın amacı, diğer işletmelerde olduğu gibi hastane işletmelerinde bu yöntemin uygulanabilir olma özelliğini göstermek ve yöntemin akademik anlamda geliştirilmesine yönelik katkı sunmaktır. Bu kapsamda, bir kamu hastanesinde yapılan bu çalışmanın sonucunda, yöntemin tüm aşamaları başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiş ve avantajları ile dezavantajları belirlenmiştir. PDFTM’nin hastane yönetimlerine, maliyet hesaplama ve performans ölçümünü birlikte yapabilme özelliği sayesinde, birçok alanda ve alınması gereken yönetsel kararlarda önemli bir rehber olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hastane, performans, maliyet.

Kaynakça

• Kaynakça Ali, A. M. M. (2019). The role of performance focused activity based costing (PFABC) in productivity improving and performance evaluating, case study in the general company for tire industry in Najaf-Iraq. International Journal of Multidisciplinary Research and Publications (IJMRAP), 2(6), 35-41. Atalay, B. (2014). Hastane işletmelerinde sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme ve bir hastane uygulaması. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Bengü, H., Arslan, S. (2009). Hastane işletmelerinde faaliyet tabanlı maliyetleme uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 11(2), 55-78.
• Carroll N., Lord J.C. (2016). The growing importance of cost accounting for hospitals. J Health Care Finance, 43(2), 172–185.
• Çankaya, F., Aygün,D. (2006). Faaliyet tabanlı maliyetleme: Bir kamu hastanesi uygulaması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2006 Sayı 17, 93-119.
• Gutnu, M.M. (2019). Bir maliyet kontrol aracı olarak standart maliyet sistemi: Bir üretim işletmesinde uygulama. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 2(1), 73-82.
• Kaplan, S. R. & Cooper, R. (1992). Activity-based systems: Measuring the costs of resource usage. Accounting Horizons, 6(3), 1-13.
• Kıroğlu, H. ve Atalay, B. (2014a). Hastane işletmelerinin maliyet sorununa tıbbi müdahale gerektirmeyen çözüm önerisi: Sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme. İşletme Bilimi Dergisi, 2(1), 65-90
• Kowsari, F. (2013). Changing in costing models from traditional to performance focused activity based costing (PFABC). European Online Journal of Natural and Social Sciences, 2(3), Special Issue on Accounting and Management, 2497-2508.
• Köse, T., Ağdeniz, Ş. (2017). Zaman esaslı faaliyete dayalı maliyetleme ve kaynak tüketim muhasebesi maliyet yöntemlerinin karşılaştırılması. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(2), 139-160.
• Kuhait, A.A., Megabal, H.M. (2020). The use of performance focus activity based costing approach in improving the efficiency of using governmental hospitals resources in Iraq (Case Study). Palarch’s Journal Of Archaeology Of Egypt/Egyptology, 17(10), 4084-4099.
• Kurt,P. (2018). Hastane işletmelerinde faaliyet tabanlı maliyetleme ve sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme: Kamu hastanesinde bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Küçüktüfekçi, M., Güner, M.F. (2014). Zamana dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme sistemi ve faaliyet tabanlı maliyet sistemi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 211-226.
• Moghri, A. E., Kordlouie, H., Varmazyar, B. (2017). Performance focus on activity based costing model, evaluation at Sina bank. Journal of Interdisiplinary Research, 110-120.
• Namazi, M. (2009). Performance focused ABC: A third generation of activity-based costing system. Cost Management, 23(5), 34-46.
• Namazi, M. (2016). Emergence of the time driven activity based costing. International Review of Management and Business Research. September, Volume:5 Issue:3.
• Özen, İ. (2021). Performansa dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(1), 75-92.
• Saad, S. M., Yaqoub, I.j I. and Hussein, M. (2016). An analytical reading of the cost accounting response to environmental requirements: The ABC system case study. Journal of Baghdad College for Economic Sciences University, 47, 149-170.
• Sarokolaei, M. A., Bahreini, M. & Bezenjani, F. P. (2013). Fuzzy performance focused activity based costing (PFABC). Procedia - Social and Behavioral Sciences, 75, 346-352.
• Topçu N. (2005). Faaliyete dayalı maliyetleme yöntemine göre kalite maliyetlerinin ölçülmesi: Tekstil sektöründe bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 343-355.
• Ülker, Y. ve İskender, H., (2005). Doğru maliyet hesaplamada güvenilir bir sistem: Faaliyet tabanlı maliyetleme ve John Deere örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(13), 189-217.
• Yüksel, İ. (2021). Standart maliyet yönteminin maliyet kontrol aracı olarak hastanelerde uygulanması. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi (IJBEMP), 5(2), 642-658.