Ekonomik Büyüme, Ticari Dışa Açıklık ve CO2 Emisyonları Arasındaki Karşılıklı Etkilerin İncelenmesi: Panel Eşanlı Denklem Modellemesiyle OECD Ülkelerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 348 - 377, 30.06.2025

Aylin Alkaya , Ebrucan İslamoğlu

Öz

Bu çalışma, 1990'dan 2015'e kadar olan dönemde OECD ülkeleri arasında ekonomik büyüme, CO2 emisyonları ve ticaret açıklığı arasındaki ilişkileri incelemektedir. Çok değişkenli bir çerçeve içinde eşzamanlı denklem modelleri kullanılmış olup, bu çerçevede gayrisafi sabit sermaye oluşumu, işgücüne katılım oranı (15-24 yaş arası), enerji tüketimi, yanabilir yenilenebilir kaynaklar ve atıklar, doğrudan yabancı yatırımlar ve reel etkili döviz kuru endeksi gibi değişkenler bulunmaktadır. Bulgular, ticaret açıklığının ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkilediğini, CO2 emisyonlarının ise ekonomik büyümeyi olumsuz etkilediğini göstermektedir. Ekonomik büyüme ise CO2 emisyonlarını artırmaktadır. Ancak, ticaret açıklığının CO2 emisyonları üzerinde belirgin bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Ekonomik büyüme ticaret açıklığını olumlu yönde etkilerken, CO2 emisyonlarının ise olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Bu sonuçlar, bu değişkenler arasındaki karmaşık dinamikleri vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth , CO2 emissions , OECD

Investigating the Mutual Effects Between Economic Growth, Trade Openness and CO2 Emissions: A Study of OECD Countries Through Panel Simultaneous Equation Modeling

Öz

Bu çalışma, 1990'dan 2015'e kadar olan dönemde OECD ülkeleri arasında ekonomik büyüme, CO2 emisyonları ve ticaret açıklığı arasındaki ilişkileri incelemektedir. Çok değişkenli bir çerçeve içinde eşzamanlı denklem modelleri kullanılmış olup, bu çerçevede gayrisafi sabit sermaye oluşumu, işgücüne katılım oranı (15-24 yaş arası), enerji tüketimi, yanabilir yenilenebilir kaynaklar ve atıklar, doğrudan yabancı yatırımlar ve reel etkili döviz kuru endeksi gibi değişkenler bulunmaktadır. Bulgular, ticaret açıklığının ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkilediğini, CO2 emisyonlarının ise ekonomik büyümeyi olumsuz etkilediğini göstermektedir. Ekonomik büyüme ise CO2 emisyonlarını artırmaktadır. Ancak, ticaret açıklığının CO2 emisyonları üzerinde belirgin bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Ekonomik büyüme ticaret açıklığını olumlu yönde etkilerken, CO2 emisyonlarının ise olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Bu sonuçlar, bu değişkenler arasındaki karmaşık dinamikleri vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Trade openness , Economic Growth , CO2 emissions , OECD

Kaynakça

• Aktop, V. S. (2023). OECD Ülkelerinde Ticari Açıklık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD) 15(28) 202-214. Ali, H. S., Law, S. H., and Zannah, T. I. (2016). Dynamic impact of urbanization, economic growth, energy consumption, and trade openness on CO_2 emissions in Nigeria, Environmental Science and Pollution Research 23 12435-12443.
• Alper, F. Ö. (2018). Ticari Açıklık, Ekonomik Büyüme, Şehirleşme ve Çevre İlişkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı) 805-816.
• Atıcı, C., and F., Kurt (2007). Türkiye' nin Dış Ticareti ve Çevre Kirliliği: Çevresel Kuznets Eğrisi Yaklaşımı, Tarım Ekonomisi Dergisi 13(1 ve 2) 61-69.
• Aydın, F. F. (2023). Effect of economic growth, energy use, trade openness and foreign direct investments on carbon dioxide emissions. Evidence from G8 countries. Environmental Science and Pollution Research, 30(53), 113538-113552.
• Azam, M., Khan, A. Q., Abdullah, H. B., and Qureshi, M. E. (2016). The impact of CO_2 emissions on economic growth: evidence from selected higher CO_2 emissions economies, Environ Sci Pollut Res 23 6376–6389. Bayındır, G. C. (2023). Çevresel kuznets eğri̇si̇ ve kurumsal etki̇nli̇k İli̇şki̇si̇: oecd ülkeleri̇ İncelemesi̇ (Master's thesis, Izmir Katip Celebi University (Turkey))
• Belazreg, W., and Mtar, K. (2020). Modelling the causal linkages between trade openness, innovation, financial development and economic growth in OECD Countries, Applied Economics Letters 27(1) 5-8.
• Ben Aissa, M.S., Ben Jebli, M. & Ben Youssef, S. (2014). Output, Renewable Energy Consumption and Trade in Africa. Energy Policy, 66(2014), 11-18.
• Boateng, F. K. (2020). Effects of economic growth, trade openness, and urbanization on carbon dioxide emissions in Ghana, 1960 to 2014. Applied Economics and Finance, 7(2), 9-17.
• Bozkurt, C. and Akan, Y. (2014). Economic Growth, CO_2 Emissions and Energy Consumption: The Turkish Case, International Journal of Energy Economics and Policy 4(3) 484-494.
• Çetintaş, H., and Sarıkaya, M. (2015). CO_2 emissions, energy consumption and economic growth in the USA and the United Kingdom: ARDL approach, Cumhuriyet Universitesi Journal of Economics & Administrative Sciences (JEAS) October 1.
• Chebbi Eddine, H., Olarreaga, M., & Zitouna, H. (2011). Trade Openness and Co2 Emissions in Tunisia. Middle East Development Journal, 3(1), 29–53. https://doi.org/10.1142/S1793812011000314
• Choi, E., Heshmati, A., and Cho, Y. (2010). An empirical study of the relationships between CO_2 emissions, economic growth and openness. IZA Discussion Paper No. 5304.
• Dam, M. M., & Bakkalcı, A. C. (2018). Türkiye’de Ticari Dışa Açıklığın Ekonomik Büyüme İlişkisi: Ekonometrik Bir Yaklaşım. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (13), 30-39.
• Dar, A., and Amirkhalkhali, S. (2003). On the impact of trade openness on growth: further evidence from OECD countries. Applied Economics 35(16) (2003) 1761-1766.
• Doğan, E., and Şeker, F. (2016). An investigation on the determinants of carbon emissions for OECD countries: empirical evidence from panel models robust to heterogeneity and cross-sectional dependence. Environ Sci Pollut Res Int. Jul; 23(14) 14646-55. doi: 10.1007/s11356-016-6632-2.PMID: 27072031.
• Ertuğrul, H. M., Cetin, M., Seker, F., and Dogan, E. (2016). The impact of trade openness on global carbon dioxide emissions: Evidence from the top ten emitters among developing countries. Ecological Indicators 67 543-555.
• Fotros, M. H., and Maaboudi, R. (2011). Trade openness and CO_2 emissions in Iran, 1971-2008 International Journal of Business and Development Studies 3(1) 73-84. doi: 10.22111/ijbds.2011.1295.
• Gujarati, D. N. and Porter, D. C. (2009). Basic Econometrics. The McGraw-Hill Companies, Inc., New York. Halıcıoğlu, F. (2009). An econometric study of CO_2 emissions, energy consumption, income and foreign trade in Turkey, Energy policy, 37(3) 1156-1164.
• Hasson, A., and Masih, M. (2017). Energy consumption, trade openness, economic growth, carbon dioxide emissions and electricity consumption: evidence from South Africa based on ARDL.
• Hayaloğlu, P. (2020). Ekonomik Büyüme, Dışa Açıklık ve Çevre Kirliliği Arasındaki Karşılıklı İlişkilerin İncelenmesi: Panel Eşanlı Denklem Modelleri, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 6(2) 297-309.
• Hossain, M. S. (2011). Panel estimation for CO_2 emissions, energy consumption, economic growth, trade openness and urbanization of newly industrialized countries, Energy policy, 39(11) 6991-6999.
• İdris, J., Yusop, Z., Habıbullah, M. S., and Chın, L. (2018). Openness and Economic Growth in Developing and OECD Countries. International Journal of Economics & Management 12(2).
• IPCC. (1996). IPCC Second Assessment on Climate Change. International Panel On Climate Change. Cambridge University Pres, Cambridge, UK, 1996.
• Jamel, L., and Maktouf, S. (2017). The nexus between economic growth, financial development, trade openness, and CO_2 emissions in European countries. Cogent Economics & Finance 5(1) 1341456.
• Jošić, H. (2023). Trade Openness and Gdp Growth Nexus: The Case of Oecd Countrıes, International Journal of Multidisciplinarity in Business and Science 9(14) 15-23.
• Kar, A., Kılıc, E., and Pazarcı, S. (2022). Ticari Açıklık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ampirik Analizi: Doğu Avrupa Ülkeleri Örneği, Alanya Akademik Bakış, 6(3) 2683-2706.
• Karaca, T., Güney, N., and Hopoglu, S. (2022). Ticari Dışa Açıklık-Doğrudan Yabancı Yatırımlar-Ekonomik Büyüme İlişkisi: BRICS-T Ülkeleri Örneği, Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6(1) 109-146.
• Kaushal, L. A. and Pathak, N. (2015). The Causal Relationship among Economic Growth, Financial Development and Trade Openess in Indian Economy, International Journal of Economic Perspectives, 9(2) (2015) 5-22.
• Kaygusuz, K. (2009). Energy and Environmental Issues Relating to Greenhouse Gas Emissions For Sustainable Development In Turkey, Renewable and Sustainable Energy Reviews 13 253-270.
• Kesap, D., and Sandalcılar, A. R. (2021). Dış ticarette serbestleştirici ve korumacı politikaların ekonomik büyümeye etkisi: panel veri analizi, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2) 257-287.
• Kim, S. (2022). The effects of information and communication technology, economic growth, trade openness, and renewable energy on CO_2 emissions in OECD countries, Energies, 15(7) 2517.
• Kızılkaya, O., Coban, O., and Sofuoglu, E. (2015). Türkiye’de Karbondioksit Emisyonu, Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Dışa Açıklık İlişkisi: Eşbütünleşme Analizi, EconWorld2015, 18-20 August, IRES, Torino, Italy.
• Koopmans, T. C. (1949). Identification Problems in Economic Model Construction, Econometrica, 17(2), 2 125-144.
• Le, T. H., Chang, Y., and Park, D. (2016). Trade openness and environmental quality: International evidence, Energy Policy, 92 45–55. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2016.01.030.
• Maddala G., S., Introduction to Econometrics, Wiley, 3.Baskı, İngiltere, 2001.
• Majeed, M. T., Mazhar, M., Samreen, I., and Tauqir, A. (2022). Economic complexities and environmental degradation: evidence from OECD countries, Environment, Development and Sustainability, 24(4) 5846-5866.
• Mercan, M., and Göçer, İ. (2014). Ticari dışa açıklığın ekonomik etkileri: Orta Asya ülkeleri için ampirik bir analiz. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(22), 27-44.
• Mercan, M., and Karakaya, E. (2015). Energy consumption, economic growth and carbon emission: Dynamic panel cointegration analysis for selected OECD countries, Procedia Economics and Finance, 23 587-592.
• Mete, E. (2020). Sürdürülebilir Kalkınma Kapsamında Yeşil Lojistik: Avrupa Birliği ve Türkiye Örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 383-396. https://doi.org/10.38155/ksbd.790740.
• Ohlan, R. (2015). The impact of population density, energy consumption, economic growth and trade openness on CO_2 emissions in India, Natural Hazards, 79 1409-1428.
• Omri, A., Nguyen, D. K.& Rault, C. (2014). Causal Interactions between CO_2 Emissions, FDI, and Economic Growth: Evidence from Dynamic Simultaneous-Equation Models. Economic Modelling, 42, 382-389.
• Özcan, C. C., Özmen, İ., and Özcan, G. (2018). Ticari Dışa Açıklığın Ekonomik Büyüme’ ye Etkisi: Yükselen Piyasa Ekonomileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40 60-73.
• Özkurt, Y. (2015). OECD Ülkelerinde Sosyo-Politik Değişkenlerin Diş Ticarete Etkisinin Eşanlı-Panel Veri Modelleri İle Analizi (PhD diss., University of Marmara)
• Özturk, I., and Acaravci, A. (2010). CO_2 emissions, energy consumption and economic growth in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews 14(9) 3220-3225.
• Rahman, M. M., Saidi, K., and Mbarek, M. B. (2020). Economic growth in South Asia: the role of CO_2 emissions, population density and trade openness. Heliyon 6(5).
• Saboori, B., Sapri, M., and bin Baba, M. (2014). Economic growth, energy consumption and CO_2 emissions in OECD (Organization for Economic Co-operation and Development)'s transport sector: A fully modified bi-directional relationship approach. Energy 66 150-161.
• Saçık, S. Y. (2009). Büyümenin Bir Kaynağı Olarak Ticari Dışa Açıklık, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 9 (17) 525-548. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/susead/issue/28418/302603.
• Saidi, S. ve Hammami, S. (2017). Modeling the Causal Linkages between Transport, Economic Growth and Environmental Degradation for 75 Countries. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 53, 415-427.
• Shahbaz, M., Hye, Q. M. A., Tiwari, A. K., and Leitão, N. C. (2013). Economic growth, energy consumption, financial development, international trade and CO_2 emissions in Indonesia. Renewable and sustainable energy reviews 25 109-121.
• Şükrüoğlu, D. (2018). Eşanlı Panel Veri Modelleri. In S. Güriş (Ed.) Uygulamalı Panel Veri Ekonometrisi, Der yayınları, İstanbul, pp. 133-171.
• Sun, H., Samuel, C. A., Amissah, J. C. K., Taghizadeh-Hesary, F., and Mensah, I. A.(2020). Non-linear nexus between CO_2 emissions and economic growth: A comparison of OECD and B&R countries. Energy 212 118637.
• Tariq, G., Sun, H., Haris, M., Kong, Y., and Nadeem, A. (2018). Trade liberalization, FDI inflows economic growth and environmental sustanaibility in Pakistan and India. Journal of Agriculture and Environment for International Development (JAEID) 112(2) 253-269.
• Thuy, D. P. T., and Nguyen, H. T. (2022). Effects of trade openness on environmental quality: Evidence from developing countries. Research Square, DOI: 10.21203/rs.3.rs-1479740/v1.
• Tokmak, T., and Sönmez, A. (2021). Ekonomik Büyümenin Belirleyicileri: Farklı Gelir Grubu Ülkeleri İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 8(2) 532-562.
• Türköz, K. (2023). Türkiye’de Kaynaklara göre Enerji Tüketimi ve Ekonomik Küreselleşme Yeşil Büyümeyi Destekliyor Mu? Son 50 Yıldan Ampirik Bulgular. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(Özel Sayı), 157-170. https://doi.org/10.33206/mjss.1321724.
• Utkulu, U., and Kahyaoğlu, H. (2005). Ticari ve Finansal Dışa Açıklık Türkiye de Büyümeyi Ne Yönde Etkiledi?, Discussion Paper. https://www.econstor.eu/handle/10419/83223.
• Van, C. N. (2020). Energy consumption, income, trading openness, and environmental pollution: Testing environmental Kuznets curve hypothesis. Journal of Southwest Jiaotong University 55(1).
• WDI, World Development Indicators, World Bank, (2023). https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators.
• Yapraklı, S. (2011). Ticari ve Finansal Dışa Açıklık ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal (5) 67-89.
• Yenipazarlı, A., Cambazoğlu, B., and Begeç, E. (2022). Ticari Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme Bağlantısı: BRICS Örneği. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies 9(1) 38-61.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2012). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı, Beta Basım A. Ş., İstanbul.
• Yıldırım, H. H. (2017). Economic Growth and CO_2 Emissions for OECD Countries. Int. J. Manag. Sci. Bus. Adm 3 30-37.