Türkiye’de Ekonomik Büyümeyi Şekillendirmede Finansal Kurumların ve Piyasaların Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 889 - 910, 30.09.2025

Esra Soyu Yıldırım

Öz

Bu çalışma, 1990-2021 döneminde finansal kurumlar ve finansal piyasaların ekonomik büyüme üzerindeki etkisini incelemektedir. Bu bağlamda ekonomik büyümeyi temsil eden kişi başına düşen GSYH bağımlı değişkendir. Bağımsız değişkenler finansal kurumlara ait göstergeler (derinlik, erişim, etkinlik) ve finansal piyasalara ait göstergelerden (derinlik, erişimi, etkinlik) oluşmaktadır. Bu bağımlı ve bağımsız değişkenlerden oluşan iki model kurulmuştur. Model I’de finansal kurumlara ait göstergeler yer alırken, Model II’de finansal piyasalara ilişkin göstergeler yer almaktadır. Finansal gelişmenin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini incelemek için ARDL yaklaşımı kullanılmıştır. Sonuçlar, söz konusu değişkenler arasında her iki model de uzun dönemli eşbütünleşme ilişkisi vardır. Model I’de yer alan FID ve FIA değişkenleri uzun vadede pozitif bir işarete sahipken, FIE ve FDI değişkenleri negatif bir işarete sahiptir. Model II’de ise istatistiksel olarak anlamlı değişkenlerden FMD uzun vadede pozitif bir işarete sahipken, FMA değişkeni negatif bir işarete sahiptir. Bu sonuçlara göre, finansal sistemin büyümeyi destekleyici bir yapıya kavuşması için finansal erişim ve derinleşmenin artırılması, finansal düzenlemelerin güçlendirilmesi, finansal eğitimle farkındalığın artırılması, kaliteli doğrudan yabancı yatırımların teşvik edilmesi ve finansal teknolojilere yatırım yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Kurumlar , Finansal Piyasalar , Ekonomik Büyüme , ARDL , Türkiye

The Impact of Financial Institutions and Markets in Shaping Economic Growth in Türkiye

Öz

This study analyses the impact of financial institutions (FI) and financial markets (FM) on economic growth (EG) in the period 1990-2021. In this context, GDP per capita, which represents EG, is the dependent variable. Independent variables consist of indicators of financial institutions (depth, access, efficiency) and indicators of financial markets (depth, access, efficiency). Two models are constructed with these dependent and independent variables. While Model I includes indicators related to FI, Model II includes indicators related to FM. ARDL approach is used to analyse the impact of FD on EG. The results indicate the existence of a long-run cointegration relationship between the variables in both models. While FID and FIA variables in Model I have a positive sign in the long run, FIE and FDI variables have a negative sign. In Model II, while FMD, one of the statistically significant variables, has a positive sign in the long run, the FMA variable has a negative sign. According to these results, it is recommended to increase financial access and deepening, strengthen financial regulations, raise awareness through financial education, encourage quality foreign direct investments and invest in financial technologies in order for the financial system to achieve a growth-supportive structure.

Anahtar Kelimeler

Financial Institutions , Financial Markets , Economic Growth , ARDL , Türkiye

Kaynakça

• Alasgarlı, F. & Sekmen, T. (2021). Asya ülkelerinde finansal gelişme, ekonomik büyüme ve enflasyon ilişkisi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 19-48.
• Atılgan, D., & İspir, T. (2022). Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme: D-8 Ülkeleri Örneği. Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(15), 14-22.
• Aydın, Y. (2019). Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Kırılgan Beşli Ülkeleri İçin Analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 37-49
• Bagehot, W. (1873). Lombard street: a description of the money market. Henry S. King, New York
• Banerjee, A., Dolado, J. J., Galbraith, J. W. ve Hendry, D. (1993). Co-integration, error correction, and the econometric analysis of non-stationary data. New York: Oxford University Press.
• Boikos, S., Panagiotidis, T., & Voucharas, G. (2022). Financial development, reforms and growth. Economic Modelling, 108, 105734.
• Brown, R.L., Durbin, J. & Evans, J.M. (1975). Techniques for Testing the Constancy of Regression Relationships over Time, Journal of the Royal Statistical Society, 37(2), 149-192.
• Camara, I., & Diallo, I. (2020). financial sector development and economic growth: the case of ECOWAS countries. In Financing Africa’s Development: Paths to Sustainable Economic Growth (pp. 135-154). Cham: Springer International Publishing.
• Çetenak, E. H., Haykır, Ö., & Çetenak, Ö. Ö. (2023). Does Financial Development Enhance Economic Growth? The Case of Turkic Countries. Bilig, (106), 55-76.
• Çetin, M., Sarıgül, S. S., Işık, C., Avcı, P., Ahmad, M., & Alvarado, R. (2023). The impact of natural resources, economic growth, savings, and current account balance on financial sector development: Theory and empirical evidence. Resources Policy, 81, 103300.
• Çınar, M., Cebecioğlu, F. F., & Taş, C. (2024). Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensel İlişki: Karşılaştırmalı Panel Veri Analizi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 59-77.
• Ductor, L., & Grechyna, D. (2015). Financial development, real sector, and economic growth. International Review of Economics & Finance, 37, 393-405.
• Durusu-Ciftci, D., Ispir, M. S., & Yetkiner, H. (2017). Financial development and economic growth: Some theory and more evidence. Journal of policy modeling, 39(2), 290-306.
• Eroğlu, İ., & Yeter, F. (2021). Finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye için nedensellik analizi. Journal of Emerging Economies and Policy, 6(2), 272-286.
• Eyüboğlu, K., & Akan, K. (2020). Türkiye’de finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: RALS-EG Eşbütünleşme Testi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 974-988.
• Fendoğlu, E. (2021). Türkiye’de Finansal Gelişme Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Fourier Testlerden Kanıtlar. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 3(2), 19-34.
• Goldsmith, R. (1969). Financial Structure and Development. Yale University Press, New Haven.
• Hassan, M. K., Sanchez, B., & Yu, J. S. (2011). Financial development and economic growth: New evidence from panel data. The Quarterly Review of Economics and Finance, 51(1), 88-104.
• International Monetary Fund. Financial development index database. https:// data.imf.org/?sk¼F8032E80-B36C-43B1-AC26-493C5B1CD33B, 2021. (Accessed 14 September 2024).
• Karataş, A. R., & Ergül, M. (2023). Türkiye’de ekonomik büyüme, finansal gelişme ve ticari açıklık: Genişletilmiş ARDL ile kanıtlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 222-236.
• Kassie, N. M. (2021). The effects of financial development on economic growth in Africa: does the quality of institutions matter? Journal of Business Economics and Finance, 10(4), 166-177.
• King, R. & Levine, R. (1993). Finance and growth: Schumpeter might be right. Q J Econ 108(3):717–737
• Kuş, N., & Bölükoğlu, A. (2022). Finansal gelişme ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: türkiye örneği. Fiscaoeconomia, 6(2), 362-401.
• Levine, R. (2003). More on Finance and Growth: More Finance, More Growth? Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 85, 31–46.
• Li, S. G., Xu, X. Y., Liu, Q. H., Dong, Z., & Dong, J. C. (2023). Financial development, real estate investment and economic growth. Applied Economics, 55(54), 6360-6377.
• Menegaki, A.N. (2020), The ARDL Method in the Energy-Growth Nexus Field: Best Implementation Strategies, Economies, 7(105), 1-16.
• Narayan, P. (2005), The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests, Applied Economics, 37(17), 1979-1990.
• Nguyen, H. M., Le, Q. T. T., Ho, C. M., Nguyen, T. C., & Vo, D. H. (2022). Does financial development matter for economic growth in the emerging markets? Borsa Istanbul Review, 22(4), 688-698.
• Nguyen, P. T., & Pham, T. T. T. (2021). The impact of financial development on economic growth: Empirical evidence from transitional economies. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(11), 191-201.
• Nguyen, T.A.N. (2022). Financial development, human resources, and economic growth in transition countries. Economies, 10(6), 138.
• Önder, F. (2022). Finansal Gelişme İle Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kırılgan Beşli Ülkeleri Üzerine Ampirik Bir Analiz. Journal of Economics and Research, 3(2), 36-48.
• Özen-Atabey, A. ve Şerbetçi, A. (2023). Demokratik gelişme, finansal gelişme ve iktisadi büyüme ilişkisi: AB ülkeleri için dinamik panel veri analizi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(22), 900-918.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Pesaran, M.H. & Pesaran, B. (1997), Working with Microfit 4.0, Oxford: Oxford University Press.
• Pesaran, M.H., Shin, Y., (1999). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis, S. Strom (Ed.) Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, Cambridge University Press.
• Purewal, K., & Haini, H. (2022). Re-examining the effect of financial markets and institutions on economic growth: evidence from the OECD countries. Economic Change and Restructuring, 55(1), 311-333.
• Robinson, J. (1952). The generalization of the general theory. London, UK: MacMillan.
• Schumpeter, J. (1911). The Theory of Economic Development. Cambridge: Harvard University Press.
• Shaddady, A. (2023). Unveiling the Dynamics of Financial Institutions and Markets in Shaping Economic Prosperity in MENA. International Journal of Financial Studies, 11(4), 148.
• Shaw, E. S. (1973). Financial deepening in economic development. Oxford University Press
• Sofuoğlu, E. (2022). Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: D-8 Ülkelerinden Kanıtlar. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (61), 453-469.
• Takyi, P. O., Sakyi, D., Yusif, H., Asante, G. N., Osei-Fosu, A. K., & Mensah, G. (2023). Financial inclusion and financial development: implications for monetary policy effectiveness and economic growth in sub-Saharan Africa. Journal of Economic and Administrative Sciences.
• Ur Rehman, N., & Hysa, E. (2021). The effect of financial development and remittances on economic growth. Cogent Economics & Finance, 9(1), 1932060.
• Yalçın, H., & Çiftçi, N. (2023). Türkiye ekonomisinde finansal gelişmenin iktisadi büyümeye etkisi. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, (12), 53-61.
• Zengin, B. (2023). Finansal Gelişmenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Ekonomisinin Toda-Yamamoto Yaklaşımıyla Analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2331-2346.