Puşkinin yaradıcılığında Qafqazın türk mühiti və türk sözləri

Yıl 2023, , 63 - 71, 28.12.2023

Minaxanım Nuriyeva

https://doi.org/10.59849/2663-4414.2023.2.63

Öz

Məqalədə Qafqaz müharibəsinin başlandığı illərdə bu ölkələrə ilk səfərləri zamanı A.S.Puşkinin ürəyində yaranan ziddiyyətli fikirlərdən, Qafqazı özünə tabe etmək üçün işğalçı general Yermolova göstərdiyi ehtiramdan, rusların Qafqaz xalqlarına verəcəyi mədəniyyət və azadlığa inamından bəhs edilir. Lakin 1829-cu il Rusiya–Türkiyə müharibəsi zamanı şairin Qafqazda gördüyü müstəmləkəçiliyin ağır nəticələrindən danışılır. Şair Qafqaz xalqlarının həyatına, tarixinə, mədəniyyətinə böyük həssaslıqla yanaşmış və Qafqaz onun bitib‐tükənməyən mövzusuna çevrilmişdir. Puşkin Qafqaz diyarının əzəmətli obrazını rus ədəbiyyatına bir hadisə və kəşf kimi çatdırmışdı. Bununla yanaşı, rus ədəbi dilində möhkəm mövqeyə malik Qafqazı ilham mənbəyi kimi hesab edən Puşkinin dilindən şairin yaradıcılığında türk sözləri yer alır: çinar, tanqa, çixır, papax, kunak, çurek və s. onlarla belə sözləri ən çox ilk dəfə Puşkinin vasitəsilə rus oxucuları eşitmişdir.
Böyük rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkinin (1799-1837) istər həyatı, istər fəaliyyəti Qafqaz ölkələri ilə sıx bağlı olmuşdur. Şair Qafqaz xalqlarının həyatına, tarixinə, mədəniyyətinə böyük həssaslıqla yanaşmış, Qafqaz onun bitib‐tükənməyən mövzusuna çevrilmişdir. Puşkin Qafqaz diyarının əzəmətli obrazını rus ədəbiyyatına bir hadisə və kəşf kimi təqdim etmişdir.

Anahtar Kelimeler

Qafqaz, Puşkin, türk sözləri, rus ədəbiyyatı, müharibə, çərkəz

Kaynakça

• Kрысин, Л. (1968). Иноязычные слова в современном русском языке.Москва: Наука.
• Белинский, В. (1974). Избранные статьи.Саратов.
• Гаджиев, А. (1982). Кавказ в русской литературе первой половины XIX века.Баку: Язычы.
• Гаджиев, А. (1989). Вокруг Пушкина.Баку: Язычы.
• Пушкин, А. (1987). Сто стихотворений и десять писем.Москва: Молодая гвардия.
• Шадури, В. (1966). Пушкин и грузинская обшественность.Тбилиси.
• Шумит Арагва предо мной.(1987). Тбилиси: Мерани.