Müasir İndoneziya ədəbiyyatında pələng arxetipinin ənənəvi və dekonstrukitv şərhi (Mohtar Lubis, Eka Kurniavan yaradıcılığı əsasında)

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 2, 59 - 70, 26.12.2025

Leyla Ramazanova

Öz

Malay folklorunda transformasiyalarla bağlı əsas fiqurlardan biri pələngdir. Pələng ən hörmətli heyvandır, ilk əcdaddır. Məhz bu səbəbdən Mohtar Lubis Və Eka Kurniavan kimi məşhur indoneziyalı yazıçılar romanlarının baş qəhrəmanını pələng seçiblər. Yaratdığı animistik və insan obrazlarına milli-ənənəvi, sufi və müasir aspektdən yanaşan Mohtar Lubis roman boyu müxtəlif obrazlar vasitəsilə pələngin Allah tərəfindən onları cəzalandırmaq üçün göndərildiyini qeyd edir və sonda müəllifin islami düşüncələri daha üstünlük təşkil edir. Müəllif “Pələng!Pələng!” romanında dekonstruktiv şərhdən daha çox ənənəyə sadiq qalır, pələng və şaman obrazlarının folklor və sufi ədəbiyyatındakı şərhinə köklü dəyişikliklər gətirmir.
Mövzusu insanın heyvana çevrilməsi mifologiyasına əsaslanan “Pələng adam” romanında Eka Kurniavan animistik ədəbiyyatın əsas fiqurları pələng və şamanın ənənəvi təsvirləri ilə yanaşı, sufi çalarlar qazandırmışdır. Bu obrazlara müəllifin yeni yanaşmasını, dekonstruksiyasını müşahidə edirik. Reallıq və irrealığın sərhəddində qurulan romanda Eka Kurniavan “müqəddəs ruh-pələng” fikrinə yeni həyat qazandırır, qoruyucu, şamanın varisi kimi yüksək keyfiyyətlərlə təqdim edir. Nəfsi üzərində qələbə çala bilməyən Margio orta əsrlərə məxsus bədii nümunələrdəki müsbət qəhrəmanlarından fərqli olaraq, nəinki “şeytani ruhunu” məğlub etməyə çalışmır, əksinə dağıdıcı gücün qüvvəsinə təslim olub qəddar bir qatilə çevrilir. Eka Kurnivan ictimai-siyasi, ailə-məişət mövzuları fonunda qədim mifoloji düşüncənin özəlliklərini saxlamış, yeni və orijinal məzmun əlavə edərək dəyərli əsər yaratmışdır.

Anahtar Kelimeler

pələng , arxetip , indoneziya , ədəbiyyat

Kaynakça

• Babayev, Y. (2011). Tərqiət ədəbiyyatı: sufizm, hürufizm. Elm və təhsil
• Brandon, J.R.(1997). The Cambrige Guide to Asian Theatre . The Press Syndicate of the University of Cambrige
• Endicott, K.M. (1985). An Analysis of Malay Magic. Singapure: Oxford University Press
• Qurban Səid. (2006). Əli və Nino. Şərq-Qərb
• Kurniavan, E. (2022). Kaplan adam. Domingo yayınları
• Wales, H.G.Q. (1961). The making of the Greater India: A Study in South-East Asian Culture Change. London: Bernard Quaritch
• Брагинский, В.И. (1975). Эволюция малайского классического стиха. Повествовательные формы фольклорной и письменной поэзии. Наука, Главная редакция восточной литературы
• Брагинский, В.И.(1988). Современная Индонезийская проза 70-е годы, послесловие. Радуга
• Современная Индонезийская проза 70-е годы. (1988). Радуга
• http://skazka.mifolog.ru/books/item/f00/s00/z0000014/index.shtml