19. Yüzyıl Türk Nesirinden 20. Yüzyıl Azerbaycan Aydın Realist Nesrine Geçen Gelenekler

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 54 - 62, 29.12.2024

Telli Aliyeva

Öz

20. yüzyıl başındaki Azerbaycan edebiyatının gelenek açısından zenginleşmesinde 19. yüzyıl Türk nesrinin önemli bir rolü ve yeri vardır. 19. yüzyıl Türk ve Azerbaycan aydınlanmasında paralel fikirler ortaya çıkmakta ve bunların etkisiyle güçlü gelenekler oluşmaktadır. Azerbaycan ve Türk aydınlanmasının ana fikirlerinden biri olan modernlik, uyanışa ve ilerlemeye hizmet etmektedir. Milli edebiyatımız, bu zengin tecrübeden faydalanmasına rağmen, aydınlanma açısından son derece önemli olan sade dil ve spesifik zaman-mekan problemlerine olan talep başta olmak üzere her zaman özgünlüğünü korumuştur. Tenzimatçıların yaratıcılıkları poetikanın özellikleri açısından 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında çalışan yazarlarımızı birçok yönde etkilemiştir. Bunlardan en önemlisi milli kimlik ve modernlik fikrinin oluşmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, realist, Tanzimat, nesir, gelenek

XIX Əsr Türk Nəsrindən XX Əsr Azərbaycan Maarifçi Realist Nəsrinə Keçən Ənənələr

Öz

XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan ədəbiyyatının ənənə baxımından zənginləşməsində XIX əsr türk nəsrinin əhəmiyyətli rolu və yeri var. XIX əsr Türk və Azərbaycan maarifçiliyində paralel ideyalar təzahür edir və bunu təsiri ilə güclü ənənələr formalaşır. Azərbaycan və türk maarifçiliyində əsas ideyalardan olan müasirlik oyanışa və tərəqqiyə xidmət edir. Bu zəngin təcrübədən hər nə qədər faydalansa da, milli ədəbiyyatımız özünəməxsusluğunu, xüsusən də maarifçilik üçün son dərəcə vacib olan sadə dil və konkret zaman-məkan problemləri tələbini daim qoruyub saxlamışdır. Tənzimatçıların yaradıcılığı XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri fəaliyyət göstərən sənətkarlarımıza poetikanın səciyəsi baxımından bir çox istiqamətlərdə təsir etdir. Bunlardan ən vacibi milli kimlik ideyasının və müasirliyin formalaşmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Maarifçi, realist, Tənzimat, nəsr, ənənə

Traditions Passed Down From 19th Century Turkish Prose To 20th Century Azerbaijani Enlightenm

Öz

Kaynakça

• Axundov, S. S. (2005). Seçilmiş əsərləri. Şərq-Qərb.
• Aydın, A. A. (2007). Türkiyə ədəbiyyatı tarixi: müqayisəli (Vol. 2). Baku University.
• Əliyeva, T. (2024). AZƏRBAYCAN MAARİFÇİ REALİST NƏSRİNİN “TƏNZİMAT” ƏDƏBİYYATI QAYNAQLARI BALKAN 12th INTERNATIONAL CONFERENCE ON SOCIAL SCIENECES, New York.
• Gökberk, M. (1979). Felsefenin Evrimi. Milli Eğitim Basımevi.
• Məmməd, T. (1999). XX əsr Azərbaycan dramaturgiyasının poetikası. Elm.
• Məmməd, T. (2010). XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı (R. Qeybullayeva, Ed.). Apostrof.
• Mithat, A. E. (2018). Felatun Bey ile Rakım Efendi (Haz. Kübra Demiray). Kültür yayınları.
• Öztürk, N. (2001). Aydınlanma hareketi ve yeni türk edebiyatı Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(9), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11134/133162
• Paşa, Z. (1993). Rüya. In Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi (Kaplan, Mehmet; Enginün, İnci; Emil,Birol ed., pp. 109-128). Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Səmədova, Ü. (2021). Tənizmat dövrü türk nəsrinin formalaşmasında qərb ədəbiyyatının təsiri (Publication Number FD.1.18) Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu]. Bakı. https://aak.gov.az/upload/dissertasion/filologiya_elml_ri/Avtoreferat_Ulker-AZ.pdf
• Sultanov, E. b. (2016). Hekayələr. Elm və təhsil.
• Tanpınar, A. H. (2014). 19'uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Dərgah yayınları. https://archive.org/details/19.-asir-turk-edebiyati-tarihi
• Ülken, H. Z. (2016). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI.