Tilbaşar Erken Tunç Çağı Taş Buluntu Topluluğu: Hanehalkının Günlük Faaliyetlerine Genel Bir Bakış

Yıl 2025, Sayı: 24, 67 - 97, 30.12.2025

Elif Genc , Fatma Fırat , Mustafa Akyıldız

https://doi.org/10.58488/collan.1680288

Öz

Bu çalışma, Gaziantep ili Oğuzeli ilçesi Gündoğan mahallesi yakınlarında yer alan Tilbaşar Höyük’te Doğanpınar Barajı Projesi kapsamında 2015-2018 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda ele geçen Erken Tunç Çağı taş aletlerini incelemektedir. Buluntuların tamamı Güney Aşağı Şehrin doğu bölümünde ikamet eden halkın konutlarından ele geçmiştir. Çalışmanın temel amacı, taş aletlerin tipolojik ve işlevsel özelliklerini inceleyerek Erken Tunç Çağı’nda (yaklaşık MÖ 2700/2600 – 2100/2050) bölgede yaşayan toplumun ekonomik faaliyetlerine ışık tutmaktır. Taş aletler üretim tekniklerine göre yontmataş ve sürtmetaş aletler olmak üzere iki ana grup altında incelenmiştir. Yontmataş aletler, toplam taş alet buluntu grubunun %10'unu temsil etmektedir. Bunlar delici ve kesici işlevlere sahip aletlerdir. Sürtmetaş aletler ise hammadde ve tipolojik çeşitlilik bakımından zengin bir dağılım göstermektedir. Taş aletlerin yarıdan fazlasını besin hazırlama faaliyetlerinde kullanılan aletler oluşturmaktadır. Bazalt öğütme taşları ve havanlar bu grubun en yaygın buluntularıdır. Ayrıca taş aletler, bölge sakinlerinin ahşap ve taş işçiliği, tekstil üretimi, madencilik ve ticari faaliyetlerle uğraştığına dair kanıtlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tilbaşar , Erken Tunç Çağı , Yontmataş Alet , Sürtmetaş Alet , MÖ 3. Binyıl

Destekleyen Kurum

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Çukurova Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Teşekkür

Tilbaşar’da yürütülen kazılar Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleri ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün maddi destekleri ile yürütülmüştür. İzin ve maddi destekler için teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, bu çalışma Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince “Tilbaşar Höyük Erken Tunç Çağı Taş Aletlerinin Arkeometrik Yöntemlerle İncelenmesi” başlıklı FLY-2020-12625 numaralı proje ile desteklenmiştir. Çukurova Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine desteklerinden dolayı teşekkür ederiz.

Tilbaşar Early Bronze Age Stone Tools: An Overview of Household Daily Activities

Öz

This study analyses the Early Bronze Age stone tools recovered during the excavations carried out between 2015 and 2018 within the scope of the Doğanpınar Dam Project at Tilbaşar, which is located near the Gündoğan neighbourhood of Oğuzeli town, Gaziantep province. All of the finds were recovered from the dwellings of the inhabitants of the eastern part of the Southern Lower Town. The main aim of the study is to shed light on the economic activities of the society living in the region during the Early Bronze Age (ca. 2700/2600 - 2100/2050 BC) by analysing the typological and functional characteristics of the stone tools. The stone tools were analysed under two main groups according to their production techniques: chipped stone tools and ground stone tools. Chipped stone tools represent 10% of the total stone tool assemblage. These are tools with piercing and cutting functions. Ground stone tools, on the other hand, show a rich distribution in terms of raw materials and typological diversity. More than half of the stone tools are used in food preparation activities. Basalt grinding stones and mortars are the most common finds of this group. The stone tools also provide evidence that the inhabitants of the region were engaged in wood and stonemasonry, textile production, mining and commercial activities.

Anahtar Kelimeler

Tilbaşar , Early Bronze Age , Chipped Stone Tool , Ground Stone Tool , 3rd Millennium BC

Kaynakça

• Algaze, G., Greenfield, H., Hald, M.M., Hartenberger, B., Irvine, B., Matney, M., Nishimura, Y., Pornelle, J., Rosen, S.A. 2021 Early Bronze Age Urbanism in Southeastern Anatolia and Upper Mesopotamia. Anatolica XLVII: 1-70.
• Andersson, E.B., Martensson, L., Nosch, M.-L. B., Rahmstorf, L. 2008 New Research on Bronze Age Textile Production. Institute of Classical Studies of the University of London, Bulletin 51: 171-174.
• Ayter, P., Demirci, Ş. (Eds.). 2016 Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Onuruna, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Badreshany, K., Genz, H., Sader, H. 2005 An Early Bronze Age Site on the Lebanese Cost Tell Fadous- Kfarabida 2004 and 2005: Final Report. Bulletin d’archéologie et d’architecture libanaises 9: 5-115.
• Bamyacı, A.O. 2017 Prehistorik Gülpınar (Smintheion) Yerleşimi Sürtme Taş Alet ve Objeler: Tipolojik, Teknolojik ve Fonksiyonel bir Yaklaşım. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale.
• Bamyacı, A.O. 2018 Öğütme Taşları: Tipolojik Gelişimi Sorunlar, Çalışma Metodolojisi ve Analitik Bir Yaklaşım Modeli. Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler Teori/Metot/Pratik, A. Baysal (ed.), Ege Yayınları, İstanbul: 271-293.
• Baysal, A. 2016 Materyal Kültür Elitizminin Göstergesi Olarak Arkeolojide Taşlar ve Diğer Taşlar. Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Onuruna, P. Ayter, Ş. Demirci (ed.), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara: 81-87.
• Baysal, A. (Ed.). 2018 Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler: Teori, Metot, Pratik. Ege Yayınları, İstanbul.
• Baysal, A. 2019 Taşı Gediğine Koymak: Taş Aletler Endüstrisinde Öğütme Taşlarının Yeri. Arkeolojiyle Geçen Yarım Asır: Sevil Gülçur Armağanı, P. Çaylı, I. Demirtaş, B. Eser (ed.), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara: 47-59.
• Baysal, A. (Ed.). 2022 Lithic Studies: Anatolia and Beyond. Archaeopress. Oxford.
• Bilgi, Ö. 2001 Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatının Kökeni ve Gelişimi. Belleten 65 (242): 1-36.
• Breniquet, C. 1998 Tilbeshar: L’occupation néolithique et chalcolithique d’après les ramassages de surface de 1994 et 1995. Anatolia Antiqua 6: 147-153.
• Bulut, H. (ed.). 2021 Arkeolojide Taşları Konuş(tur)uyoruz: Taş Aletler, Yorum ve Yaratıcılık. Ege Yayınları, İstanbul.