Dijital Çağda Bilginin Dönüşümü ve Yapay Zeka: Üretim ve İktidar İlişkileri Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 25, 1 - 8, 30.03.2023

Abdulsamet Günek

https://doi.org/10.5152/communicata.2023.23026

Öz

Bilimsel yöntem ve deneyin esas alındığı yeni bilim anlayışında bilginin sosyal yapı ve kurumlarla ilişkisi değişmektedir. Dijital çağ olarak tanımlanan yeni dönemde akıllı makineler bilgi üretim sürecinin yeni aktörlerinden birisi olmaya başlamıştır. Bilgi üretim sürecinde insanın aktif, yapıcı (özne) rolü yapay zeka özelliklerine sahip üstün makinelerin sürece dahil olmalarıyla birlikte azalmaktadır. Algılayan, öğrenen, üreten ve aktaran makineler bilgi üretimini, dağıtımını ve erişimini yeni bir forma sokmaktadır. Bu durum bilginin üretim ve iktidar ilişkileri açısından yeniden ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada bilginin tarihsel dönüşümü ve bu dönüşümün oluşturduğu yeni bilgi ve iktidar ilişkileri tartışılmaktadır. Çalışmada ayrıca yeni bir bilgi üretim formu olarak konuşma robotu ChatGPT değerlendirilmiştir. Çalışma dijital çağın başat unsuru olan yapay zeka teknolojilerinin yeni bir bilgi formu ve iktidar ilişkisi ürettiğini iddia etmektedir

Anahtar Kelimeler

Yapay zeka, bilgi, bilgi ve iktidar, bilgi üretimi

Kaynakça

• Annoni, A. (2022). AI Watch: The European Observatory for Artificial Intelligence. 5 15, 2022 tarihinde Knowladge policy, An official website of the European Union: ttps://knowledge4policy.ec.europa.eu/sites/default/files/2_alessandro_annoni.pdf adresinden alındı
• Bacon, F. (2015). Novum oragunum. (T. Kabadayı, Çev.). Bilgesu.
• Barrat, J. (2020). Son icadımız yapay zeka ve insanlık çağının sonu. (L. Tayla, Çev.). Pegasus.
• Bernauner, J. W. (2005). Foucault’nun özgürlük serüveni, bir düşünce etiğine doğru. (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları
• Boutang , Y. M. (2010). Wikipolitcs and economy of Bees: Information, Power and Politics in Digital Sociaty. S. Albagli , & L. Maciel.. içinde Lexsington Book
• Britannica. (2022). History of Publishing. 1 10, 2023 tarihinde Britannica: https://www.britannica.com/topic/publishing/The-medieval-book adresinden alındı
• Canpolat, N. (2005). Michel Foucault. N. Rigel (Dü.) içinde, Kadife Karanlık içinde (s. 75-130). Su Yayınları.
• Castells, M. (2000).Materials for an exploratory theory of the network society. British Journal of Sociology, 51(1), 5–24.
• Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür. Bilgi Üniversitesi Yayınevi .
• Castells, M. (2008a). Küresel Enformasyon Kapitalizmi. D. Held, & A. McGrew (Dü) içinde, Küresel Dönüşümler Büyük Küreselleşme Tartışması (E. Sarıtaş, Çev., s. 367–389). Phoenix.
• Castells, M. (2013). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür üçünü cilt binyılın sonu. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chamberlain, M. (2014). Ortaçağ'da bilgi ve sosyal pratik. (B. Kaya, Çev.). Klasik Yayınları.
• Corney, M. (2005). Globalization, educational trends and the open society. 4 19, 2009 tarihinde Open Society: http://www.international.ac.uk/ resources/Open%20society%20Institute.pdf adresinden alındı
• Dankel, A. (2011). Bilginin temelleri. Doruk Yayınları.
• Durant, W. (2014). Felsefenin öyküsü. (E. Gürol, Çev.). İz Yayıncılık.
• Ece, A. (2009). Michel Foucault Düşüncesinde Söylem Düzen Hakikat. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı].
• Eco, U. (1999). Gülün adı. Can Yayınları.
• Ellul, J. (2004). Sözün düşüşü. (H. Arslan, Çev.). Paradigma Yayınları. Elsivier AI Research Centre. (2018). ArtificiaI intelligence: How knowledge is created,transferred, and used. 4.2.2023 tarihinde Elsivier: https://www.elsevier.com/?a=823654 adresinden alındı
• Erkızan, H. (2002). Küreselleşmenin düşünsel ve tarihsel temelleri üzerine. Doğu Batı, 5(18), 57–71.
• European Commission Joint Research Centre. (2018). Artificial intelligence : A European perspective. European Commission. Publications Office of the European Union.
• Fara, P. (2012). Bilim dört bin yıllık bir tarih. (A. Babacan, Çev.). Metis.
• Ford, M. (2022). Robotların iktidarı: Yapay zeka dünyaya nasıl hükmedecek.(K. Y. Us, Çev.). Kronik.
• Foucault, M. (2017). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge.
• Furedi, F. (2017). Nereye gitti bu entelektüeller, eleştirmenlere cevabım ile birlikte. (İ. Koca, Çev.). Avangard Yayınları.
• Giddens, A. (2010). Modernliğin sonuçları. (E. Kuşdil, Çev.). Metis Yayınları.
• Global internet penetration rate as of July 2022, by region. (2022). 4 20, 2022 tarihinde Statica.com: https://www.statista.com/statistics/269329/penetration-rate-of-the-internet-by-region/ adresinden alındı
• Görz, G., & Nebel, B. (2005). Yapay zeka. (Ö. Pozan, Çev.). İnkılap Yayınları.
• Günek, A. (2016). Küresel çağın yeni “bilgi tapınakları” küresel ağlara sahip vakıf ve think tanklar. Global Media Journal, 6(12), 536–552.
• Hobbes, T. (2013). Leviathan. (S. Lim, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Jarrahi , M. H., Askay, D., Eshraghi, A., & Smith, P. (2022). Artificial intelligence and knowledge Management: A Partnership Between Human and IA. Bussines Horizon, 1(66), 87–99
• Keohane, R. O., & Nye, J. S. (2008). Küreselleşme: Yeni olan ne? Olmayan ne? D. Held, & A. McGrew (Dü) içinde, Küresel Dönüşümler Büyük Küreselleşme Tartışması (M. Çelebi, Çev., s. 81-87). Phoenix.
• Kleijn, M., Siebert, M., & Huggett, S. (2019). Artificial intelligence: How knowledge is created, transferred and used. (I. WLIC, Dü.) https://library.ifla.org/id/eprint/2814/1/s02-2019-dekleijn-en.pdf.
• Measuring Digital Development: Facts & figures 2019. (2019). 4 20, 2022 tarihinde International Telecommunication Union (ITU): https://www.itu.int/hub/2020/05/measuring-digital-development-facts-figures-2019/ adresinden alındı
• Mengüşoğlu, T. (2008). Felsefeye giriş. Remzi Kitabevi.
• Mounk, Y. (2021). Demokrasinin halkla imtihanı: Liberal demokrasinin krizi, otoriter popülizmin yükselişi. (İ. Özekmekçi, Çev.). h2o Kitapları.
• New Scientist. (2017). Düşünen makineler. (S. Öksüz, Çev.). Say Yayınları.
• Nilsson, N. J. (2018). Yapay zeka geçimişi ve geleceği. (M. Doğan, Çev.). Boğaziçi Üniveristesi Yayınevi.
• Otik, N. (2002). Globalleşme ve yükseköğretim. Doğu Batı, 5(18), 109–121.
• Psychological Operations, Goebbels’ Principles of propaganda. (2009). 425, 2009 tarihinde http://www.psywarrior.com/Goebbels.html adresinden alındı
• Reese, B. (2020). Yapay zeka çağı dörndücü çağ: Akıllı robotlar, bilinçli bilgisayarlar ve insanlığın geleceği. (M. Doğan, Çev.) İstanbul: Say.
• Robles, P. (2022). China plans to be a world leader in Artificial Intelligenceby 2030. 5 20, 2022 tarihinde South Chine Morning Post: https://mu ltimedia.scmp.com/news/china/article/2166148/china-2025-artificial-intelligence/index.html adresinden alındı
• Ronan, C. A. (2005). Bilim tarihi dünya kültürlerinde bilimin tarihi ve gelişmesi. (E. Türkcan, Dü., E. İhsanoğlu, & F. Günergur, Çev.). TUBİTAK.
• Russo, M. (2002). Michel Foucault’da bilginin arkeolojisi. V. Urhan (Dü.). içinde. Paradigma Yayınları.
• Sarton, G. (1975). Introduction to the history of science: From Rabbi Ben Azra to Roger bacon. Carnegie Institutiion of Washington.
• Schreibe, B. A. (2023). Three laws of robotics. 2 20, 2023 tarihinde britannica: https://www.britannica.com/topic/Three-Laws-of-Robotics adresinden alındı
• Sezgin, F. (2015). İslam'da bilim ve teknik (Cilt I). Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Stafenick, L. (2011). Controling knowledge freedom of ınformation and privacy protection in networked world. Abhabasca University Press: Admonton. Taşkın, A. (2002). Immanuel Kant’da bilginin kaynağı problemi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(1), 279–294.
• Toydemir, H. G. (2012). Francis Bacon ve yeni bilimsel yöntem. Bilim ve Teknik, 2011, 104–106.
• Türk Dil Kurumu. (2022). Güncel türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden alınmıştır
• Urhan, V. (2013). Michel Foucault ve düşünce sistemleri tarihi, Say Yayınları.
• Walsh, T. (2020). 2026 yapay zeka dünyası. (Z. Dirihan, Çev.). Say. Yılmaz, M. (2009). Enformasyon ve bilgi kavramlar bağlamında enformasyon yönetimi ve bilgi yöneti. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 49(1), 95–118