Sağlıkta Şiddet Açısından Medya Söylemi ve Hekim Değerlendirmeleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Sayı: 30, 1 - 16, 17.09.2025

Elif Hatice Bahçecioğlu

https://doi.org/10.32952/communicata.1653330

Öz

Toplumsal sorunlar arasında öne çıkan konulardan biri olan sağlıkta şiddet, fiziksel boyutta bir şiddeti temsil etmekte, sağlık çalışanlarına yönelik saldırı niteliği taşıyan eylemleri belirtmektedir. Ancak fizikselin yanı sıra sözel/psikolojik türlerde de şiddete maruz kalan sağlık çalışanları, bilhassa hekimler, şiddetin tek tip boyutuyla muhatap değildir. Zira sağlıkta şiddet açısından sözel boyuttaki bir saldırının, yaşanılan en yoğun tür olduğuna dikkat çekmek gerekir. Ne var ki bu durum, sahada yaşanan hekim-hasta arasındaki gerginliğe gönderme yapmaktadır. Oysa sözel şiddetin mevcudiyetini hastane ortamının ötesinde medya içeriklerinde de görmek mümkündür. Günümüzde doktorlara yönelik suçlama, yıkıcı eleştirilerde bulunma, aşağılama gibi sözel ifade biçimleri, haber medyası ve sosyal medyada sıklıkla dolaşıma girmekte, bu da doktor kimliğine yönelik bir nefret söylemini meydana getirmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, medyada doktorlara yönelik üretilen nefret söylemi çerçevesinde, sorunun muhatapları olarak hekimlerin değerlendirmelerini ortaya koymaktır. Bu noktada çalışmada, medyada oluşturulan algının hekimler nezdindeki yorumu irdelenmiş, onların görüşlerine başvurularak düşünceleri dikkate alınmıştır. Görüşme yöntemiyle ses kaydı alınarak elde edilen verilerde, medyaya yansıyan olayların ardalanının araştırılmadan aktarıldığı, hekimler için “insan olma” faktörünün devre dışı bırakıldığı, sistemsel sıkıntıların göz ardı edildiği, vatandaşın usulsüz isteklerinin sonu gelmediği vb. anlatımlar öne çıkmaktadır. Böylece hekimler, uzun uğraşlar ve yıpranma süreçleri sonucu kazanım elde ettikleri mesleklerini, insanların şikayetleriyle icra etmek zorunda kalmakta, bu durum nefret söylemi de dahil olmak üzere şiddete yol açabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Medya , Sağlıkta şiddet , Nefret Söylemi , Sözel Şiddet , Doktor

Etik Beyan

“Medyada Doktorlara Yönelik Nefret Söylemiyle Mücadelede Yeni Bir Söylem Arayışı” başlıklı doktora tezinden üretilen bu çalışma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Etik Kurulu tarafından incelenmiş ve 2022 7/20 onay tarihi ve sayısı ile etik yönden uygunluğuna karar verilmiştir.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Teşekkür

Bilim insanı yetiştirmek amacıyla doktora eğitimim sürecinde BİDEB 2211-A Yurt İçi Genel Doktora Burs Programı kapsamında destek sağlayan TÜBİTAK'a ve araştırmaya katılan hekimlere teşekkür ederim.

A Study on Media Discourse and Doctors' Evaluations in Terms of Violence in Health

Öz

Violence in healthcare, which is one of the social problems, refers to physical violence and refers to acts of aggression against healthcare workers. However, healthcare workers, who are exposed to verbal/psychological types of violence as well as physical, do not deal with a uniform dimension. It is important to note that verbal attacks are the most common type of violence in healthcare. However, this situation refers to the tension between doctor and patient in the field. However, verbal violence can be seen in the media content. Today, verbal expressions such as accusations and destructive criticisms against doctors are frequently included in the media, which creates hate speech against the identity of the doctor. In this context, the aim of this study is to reveal the evaluations of doctors as the addressees of the problem based on hate speech in media content.At this point, the study examined the perspective of doctors on the perception created in the media, and their opinions were taken into consideration. In the data obtained by voice recording through the interview method, events reflected in the media are conveyed without investigating the background, the "being human" factor for doctors is disabled, systemic problems are ignored etc. explanations stand out. For this reason, doctors are forced to practice their profession, which they have gained as a result of long efforts, in response to people's complaints, which leads to violence, including hate speech.

Anahtar Kelimeler

Media , Violence in Health , Hate Speech , Verbal Violence , Doctor

Kaynakça

• Adler, P. S., & Kwon, S. W. (2008). Community, market, and hierarchy in the evolving organization of professional work: The case of medicine. In D. Muzio, S. Ackroyd & J. F. Chanlat (Eds.), Redirections in the Study of Expert Labour (pp. 139-160). Palgrave Macmillan.
• Akkaş, E. (2016). Türkiyede hekimlik mesleğinin kültürel belirleyicileri üzerine nitel bir çalışma (Tez No: 453254). [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Albay, A. (2023). Sağlıkta şiddet üzerinde kitle iletişim araçlarının etkisi: Sosyal öğrenme kuramı perspektifinde hasta ve sağlık çalışanları bakış açılarının karşılaştırılması (Tez No: 839746). [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Albay, A., & Nizam, F. (2022). Sağlıkta şiddetin beyaz kod verileri ile değerlendirilmesi Elazığ Fırat Üniversitesi Hastanesi örneği. Journal of Medical Topics and Updates, 1(2), 54-61.
• Alğan, C., & Şensever, L. (2010). Ulusal basında nefret suçları: 10 yıl, 10 örnek. Sosyal Değişim Derneği.
• Alp, E. (2023). Sağlıkta Şiddetin Kök Nedenleri: Bir Kamu Hastanesi Örneği (Tez No: 818021). [Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Althusser, L. (2014). Devletin ideolojik aygıtları. (Çev. A. Tümertekin). İthaki.
• Annagür, B. (2010). Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet: Risk faktörleri, etkileri, değerlendirilmesi ve önlenmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(2), 161-173.
• Arıkan, K. (2019). Sağlık çalışanlarının şiddete uğrama durumunda beyaz kod vermedeki bilgi, tutum ve davranışları ve sağlık çalışanlarının sağlıkta şiddeti önleme konusundaki önerileri (Tez No: 596684). [Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Atalay, M. (2017). Hekimlik mesleğindeki değişimin meslekler sosyolojisi açısından incelenmesi (Tez No: 489030). [Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Bahçecioğlu, E. H. (2022a). Medyada doktorlara yönelik nefret söylemiyle mücadelede yeni bir söylem arayışı (Tez No: 760906). [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Bahçecioğlu, E. H. (2022b). Sosyal medyada Kovid-19 salgını sürecinde sağlık çalışanlarına yönelik önce destek sonra nefret söylemi. TRT Akademi, 7(15), 498-531.
• Bahçecioğlu, E. H. (2024a). İnternet haberciliğinde doktorlara yönelik nefret söylemi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 9(17), 17-40.
• Bahçecioğlu, E. H. (2024b). Medya psikolojisi çerçevesinde sağlıkta sözel şiddet kapsamında doktorlara yönelik olumsuz söylemlerin yeniden üretimi: Haber medyası ve sosyal medya üzerinden karşılaştırmalı bir analiz. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 3(2), 185-208.
• Bayraktar, T. (2021). The evaluation of workplace violence against doctors in terms of violence type: A Study in Kocaeli province. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 569-590.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimler nitel araştırma yöntemleri. (Çev. Ed. H. Aydın). Eğitim Kitabevi.
• Bilge, R. (2016). Sosyal medyada nefret söyleminin inşası ve nefret suçlarına ilişkin yasal düzenlemeler. Yeni Medya, 1, 1-14.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. Aşina kitaplar. Bilici, N. (2020). Sağlıkta şiddette medyanın rolü. Izmir Democracy University Health Sciences Journal, 3(1), 52-72.
• Binark, M. (2010). Nefret söyleminin yeni medya ortamında dolaşıma girmesi ve türetilmesi. (Hzl. T. Çomu), Yeni medyada nefret söylemi içinde. (ss. 11-55). Kalkedon.
• Binark, M., & Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü: Yeni medya ve etik. Kalkedon.
• Britten, N. (2001). Prescribing and the defence of clinical autonomy. Sociology of Health & Illness, 23(4), 478-496. https://doi.org/10.1111/1467-9566.00261
• Cohen, Z. P. (2014). Fiziksel ve sözel şiddet davranışı ile öfke düzeyi ve dürtüsellik arasındaki ilişkinin irdelenmesi (Tez No: 360185). [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Cruess, S. R., & Cruess, R. L. (2009). The cognitive base of professionalism. In R. L. Cruess, R. S. Cruess & Y. Steinert (Eds.), Teaching medical professionalism (pp. 7-31). Cambridge University Press.
• Çatı, K., & Öcel, Y. (2017). Toplumda algılanan doktor imajının sağlık hizmet kalitesi üzerine etkisi: Bolu ve Düzce örneği. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 176-205.
• Çınar, M. (2013). Habercilik ve nefret söylemi. M. Çınar (Ed.), Medyada nefret söylemi kavramlar, Mecralar, tartışmalar içinde (ss. 137-155). Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Çiftpınar, B. (2003). Dil ve sözel şiddet. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(5), 45-57.
• Demirtaş-Madran, H. A. (2012). Sosyal kimlik ve ayrımcılık. K. Çayır & M. A. Ceyhan (Der.). Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar içinde (ss. 73-86). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dirini, İ. (2010). Okur yorumlarıyla yeniden üretilen nefret söylemi. (Hzl. T. Çomu). Yeni medyada nefret söylemi içinde (ss. 55-93). Kalkedon Yayınları.
• Doğanay, Ü. (2018). Ayrımcılık, söylem ve medya. Ü. Doğanay (Der.). Ayrımcılığın yüzleri içinde (ss. 16-39). Kapasite Geliştirme Derneği.
• Duğan, Ö. (2017). Analysis of violence in health news: An examination on newspaper reports. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 5(1), 400-410. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.291907
• Emiroğlu, O. N., Çopur, E. Ö., & Alıcı, N. K. (2017). Analysis on incidents of violence towards health care workers in Turkey between 2012 and 2016: Reflected in the press. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 82-89. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.640151
• Erer, S. (2013). Kitle iletişim araçları ve tıp etiği. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 24-28.
• Geçer, E. (2018). Sağlık haberciliği ve hasta-hekim ilişkileri: Etkileşimler ve riskler. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5), 169-180.
• Göregenli, M. (2012). Ayrımcılığın meşrulaştırılması. K. Çayır & M. A. Ceyhan (Der.). Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde (ss. 61-72). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Göregenli, M. (2013). Nefret söylemi ve nefret suçları. M. Çınar (Ed.). Medya ve nefret söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar içinde (ss. 57-75). Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Hülür, A. B. (2016). Sağlık iletişimi, medya ve etik: Bir sağlık haberinin analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(01), 155-178.
• ILO, WHO, ICN, & PSI. (2002). Framework Guidelines for Addressing Workplace Violence in the Health Sector.
• İnceoğlu, Y., & Çoban, S. (2014). Öteki’leştirme Sürecinde Medyanın Yeri. Y. İnceoğlu & S. Çoban (Der.) Azınlıklar, Ötekiler ve Medya içinde. (ss. 50-103). Ayrıntı Yayınları.
• Karaduman, S. (2010). Modernizmden postmodernizme kimliğin yapısal dönüşümü. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5(17), 2886-2899. https://doi.org/10.19168/jyu.49976
• Karakaş, L. (2022). Sağlıkta şiddet araştırmaları üzerine sistematik bir derleme. (Tez No: 762354). [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kaya, K., & Köken Tok, Ö. (2021). Sağlıkta şiddetin bir başka yüzü: Medya etkisi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 18(2), 217-220. https://doi.org/10.35440/hutfd.912615
• Korkut, T. (2010). Hak odaklı habercilik ve medyada çeşitlilik. A. Çavdar & A. B. Yıldırım. Nefret suçları ve nefret söylemi içinde. (ss. 149-157). Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Küçük Durur, E. (2017). Medyada şiddetin bir başka yüzü: 'Doktora saldırı' haberleri. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 45-60.
• Mayring, P. (2011). Nitel sosyal sosyal araştırmaya giriş. (Çev. A. Gümüş & M. S. Durgun). BilgeSu.
• McKinlay, J. B., & Marceau, L. D. (2002). The end of the golden age of doctoring. International Journal of Health Services, 32(2), 379-416. https://doi.org/10.2190/JL1D-21BG-PK2N-J0KD
• Michtalik, H. J., Yeh, H.-C., Pronovost, P. J., & Brotman, D. J. (2013). Impact of attending physician workload on patient care: A survey of hospitalists. JAMA internal medicine, 173(5), 375-377.
• Oğan, H. (2017). Sağlık çalışanlarına yönelik her boyutuyla şiddet. Türkiye Tabipler Birliği.
• Özdemir, Ş. (2006). Doktorların toplumsal imajı: Afyon ilinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 179-191.
• Sabahçı, B. (2022). İnternet haberlerinde nefret ve ayrımcı söylemler: Örnek olaylarla içerik analizi. Elektronik Cumhuriyet İletişim Dergisi, 4(2), 22-32. https://doi.org/10.54089/ecider.1169785
• Saines, J. C. (1999). Violence and aggression in A&E: Recommendations for action. Accident and emergency nursing, 7(1), 8-12.
• Sarcan, E. (2013). Toplumun sağlık çalışanlarına uygulanan şiddete bakış açısı (Tez No: 329860). [Tıpta Uzmanlık Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Talimciler, A. (2012). Ötekine yönelik nefretin fark edilmediği ya da Kanıksandığı Alan: Türkiye’de futbol medyası. Y. İnceoğlu (Der.) Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları içinde. (247-289). Ayrıntı Yayınları.
• Taylan, A., & Ünal, R. (2017). Ana akım medyada sansasyonel habercilik: Sağlık iletişimi örneği. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 27-44.
• Terzioğlu, A. (1998). Turkish medical doctors: Historical experience and self-narratives. (Tez No: 364628). [Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Tonga, H. (2023). Nefret söylemi ve islamofobi: Fransa basını örneği. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 261-276. https://doi.org/10.30692/sisad.1227654
• Uğurlu, H. (2022). Sağlıkta şiddete ilişkin bir araştırma. (Tez No: 762304). [Yüksek Lisans Tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Van Dijk, T. A. (2010). Söylem ve İktidar. A. Çavdar & A. B. Yıldırım (Ed.). Nefret Suçları ve Nefret Söylemi içinde. (9-45). Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Weber, A. (2009). Nefret söylemi el kitabı. Avrupa Konseyi Yayınları. http://ihop.org.tr/wp-content/uploads/2011/04/nefret_soylemi.pdf
• Weitz, R. (2007). The sociology of health, illnes, and health care a critical approach (Fourth Edition). Thomson.
• Yalçın, H., & İlvan, A. (2023). Sağlık çalışanlarına şiddet ve şiddet oranları. Aydın Sağlık Dergisi, 9(3), 117-130.
• Yaşa, H. (2017). Nefret söylemi inşasında sosyal medyanın rolü: Ekşi Sözlük örneği (Tez No: 489026). [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yavaşçalı, A. H., & Şirvanlı, T. (2022). Dijital mecrada alternatif medya ve anaakım medyadaki sağlık haberlerinin karşılaştırmalı analizi: Medyascope ve Hürriyet Örneği. Kurgu, 30(1), 27-46.
• Yeşilbaş, H. (2016). Sağlıkta şiddete genel bakış. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(3), 44-54.
• Yıldız, H. (2006). Medya ve sağlık: Türk basınında sağlık içerikli haberlerin bilgilendirme potansiyeli (Tez No: 190891). [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.