Türkiye’de Kırmızı Et Fiyatları ile Besi Yemi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Toda-Yamamoto Testi ile Belirlenmesi

Yıl 2023, , 368 - 376, 28.12.2023

Mesut Gökay Okur , Adnan Çiçek

https://doi.org/10.33202/comuagri.1339042

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de kırmızı et fiyatları ile besi yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisini belirlemektir. Araştırma materyali, Ocak 2008 ile Aralık 2022 tarihleri arasındaki 180 aylık kırmızı et fiyatları ve besi yemi fiyatları verilerinden oluşmaktadır. İncelenen dönemde fiyatların cari olarak arttığı belirlenmiş ve reel fiyatlar dikkate alındığında özellikle son iki yılda besi yemi fiyatlarının kırmızı et fiyatlarına göre daha fazla oranda arttığı belirlenmiştir. Kırmızı et fiyatları ile besi yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisini belirlemek için Toda-Yamamoto Testi kullanılmıştır. Bu amaçla öncelikle serilerin ADF ve PP birim kök sınamaları yapılmış ve serilerin birim kök içerdiği, ancak birinci farklarında birim kökün yok olduğu tespit edilmiştir. Serilerin gecikme uzunluğu 3 ay olarak belirlenmiş ve varyans ile otokorelasyon bulunmadığı saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, besi yemi fiyatları ile kırmızı et fiyatları arasında %1 anlamlılık düzeyinde nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Ancak, kırmızı et fiyatlarından besi yemi fiyatlarına doğru anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Kırmızı et fiyatlarındaki artışın yem fiyatındaki artışın bir fonksiyonu olduğu söylenebilir. Bu durumda, fiyat istikrarı açısından yem üretiminin artırılması ve ithalata bağımlılığın azaltılması için alınabilecek önlemlerin artırılması gerektiği belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

Toda-Yamamoto, Kırmızı Et Fiyatı, Besi Yemi Fiyatı, Nedensellik Analizi

Determination of Causality Relationship Between Red Meat Prices and Fattening Feed Prices in Turkey by Toda-Yamamoto Test

Öz

The aim of this study is to determine the causal relationship between red meat prices and fattening feed prices in Turkey. The research material consists of 180 months of data on red meat prices and fattening feed prices between January 2008 and December 2022. During the period analyzed, it was determined that prices increased in current terms and when real prices considering that feed prices increased more than red meat prices, especially in the last two years. Toda-Yamamoto Test is used to determine the causal relationship between red meat prices and fattening feed prices. For this purpose, firstly, ADF and PP unit root tests of the series were performed and detected the series contain unit root, but there is no unit root in their first differences. The lag length of the series was set as 3 months and detected there was no variance and autocorrelation. According to the results of the study, a causality relationship was found between fattening feed prices and red meat prices at 1% significance level. However, no significant relationship was found from red meat prices to fattening feed prices. It can be said that the increase in red meat prices is a function of the increase in feed prices. In this case, it can be stated that measures that can be taken to increase feed production and reduce import dependency should be increased in terms of price stability.

Anahtar Kelimeler

Toda-Yamamoto, Red Meat Prices, Fattening Feed Prices, Causality Analysis

Kaynakça

• Albayrak, A.S., 2014. Harran ovası sulama birliklerinde antepfıstığının sulama planlanması. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 19 (1): 1-20.
• Çetin, M., Saygın, S., Demir, H., 2020. Tarım sektörünün çevre kirliliği üzerindeki etkisi: Türkiye ekonomisi için bir eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 17 (3): 329-345.
• Dalgıç, A., Sarıca, D., Demircan, V., 2023. Türkiye’de sığır eti üretiminin arima (box-jenkins) modeli ile öngörüsü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 18 (1): 5-12.
• Eştürk, Ö., Mert, N., 2022. Küresel iklim değişikliğinin Ardahan ilinde tahıl ve yem bitkileri verimliliği üzerine etkilerinin ARDL modeli ile analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tarım ve Doğa Dergisi. 25 (Ek sayı 2): 506-514.
• FAO, 2023. Food and Agriculture Organization, Crops and livestock products. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL ,(01.06.2023).
• Fidan, N., 2019. Bitkisel üretimde maliyet değişiminin hayvansal ürün piyasası üzerine etkisini kısmı denge modeli ile açıklanması. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi. 233 s.
• Fidan, N., Bayramoğlu, Z., 2019. Temel bitkisel yemler ve yem katkı maddelerinin kırmızı et ve süt piyasasına etkisi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 7 (10): 1722-1729.
• GKGM, 2023. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Haziran 2023 Raporu, Karma yem üretim miktarları. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/GKGM.pdf ,(01.07.2023).
• Kaplan, K., Çiçek, A., 2022. Türkiye’de çiğ süt fiyatları ile süt yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin Toda-Yamamoto testi ile belirlenmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 10 (2): 336-345.
• OECD, 2023. Organisation for Economic Co-operation and Development, Meat consumption. https://data.oecd.org/agroutput/meat-consumption.htm ,(01.06.2023).
• Özdemir, F. N., Urak, F., Bilgiç, A., Yavuz, F., 2020. Türkiye’de koyun eti, besi yemi, benzin reel fiyatlarının ve döviz kurunun koşullu varyanslarındaki oynaklığın var-asimetrik bekk-garch (1,1) modeli ile tahmin edilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tarım ve Doğa Dergisi. 23 (5): 1270-1285.
• Öztürk, S., Baysan, İ., 2022. 2003-2019 döneminde Türkiye’de kırmızı et sektörü: seçili göstergeleer üzerine bir inceleme. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (51): 223-239.
• Saçlı, Y., 2020. Türkiye’de sığır eti üretici fiyatı oluşumunda etkili olan faktörler. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 8 (3): 760-767.
• Toda, H. Y., Yamamoto, T., 1995. Statistical inferences in vector autoregression with possibly integrated. Journal of Econometrics. 66 (1): 225-250.
• TÜİK, 2023. Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye hayvansal ürün fiyatları. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr ,(01.06.2023).
• Urak, F., Bilgiç, A., Dağdemir, V., Özer, H., 2022. Türkiye’de döviz kuru bağlamında dana karkas, kuzu karkas ve yemlik buğday piyasalarının koşullu varyanslarındaki oynaklığın var (2)-asimetrik bekk-garch (1,1) modeli ile tahmin edilmesi. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 53 (1): 31-41.
• Yalçınkaya, H. S., 2016. Kesif yem fiyatını etkileyen faktörler. TÜBAV Bilim Dergisi. 9 (4): 13-22.
• Yalçınkaya, H. S., Aktaş, M. A., 2019. Yem üzerindeki kdv oran indirimlerinin et ve süt fiyatlarına etkisi. Öneri Dergisi. 14 (51): 38-60.
• Yalak, E., Kaya, A., 2001. Sığır yetiştiriciliğinde tüm yoğun yem besisi. Hayvansal Üretim Dergisi. 42 (2): 15-24.
• Yılmaz, E., Yaşar, E., 2020. Türkiye’de hayvancılık sektöründeki sübvansiyonların kırmızı et iç fiyatına etkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Kongresi. 8 (2): 81-94.