Aydın Ovası Sulama Birliğinde İkincil Gelirlerin Sulama Sistem Performansına Etkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 421 - 437, 24.12.2025

Melek Yiğen , Murat Tekiner

https://doi.org/10.33202/comuagri.1781285

Öz

DSİ 21. Bölge Aydın 212. Şube Müdürlüğü sorumluluk sahasında yer alan Aydın Ovası Sulama Birliğinin 2005-2018 yılları arasındaki 14 yıllık dönem için tarımsal ve ekonomik etkinlik göstergeleri kullanılarak sulama sistem performansı değerlendirilmiş ve özellikle birliğin ekonomik sürdürülebilirliğinde ikincil gelirlerin katkısı tartışılmıştır. Değerlendirme sonucunda göstergelerinin ortalama, en yüksek ve en düşük değerleri şu şekilde sıralanmıştır. Sulama oranı %68,2-%83,2-%50,5, fiilen sulanan alan oranı %80,7-%95,3-%59,1, çiftçi sulama oranı %12,5-%37,1-%1,6, toplam sulama oranı %78,2-%92,6-%61,8 olarak gerçekleşirken ekonomik etkinlik göstergeleri, su ücreti toplama performansı %55,7-%76,2-%30,7, toplam su ücreti toplama performansı %81,7-%109,6-%54,1, masrafları karşılama oranı %56,2-%81,0-%28,3, bakım masraflarının gelire oranı %83,5-%148,9-%36,1, toplam işletme bakım ve yönetim masrafı 312,8-618,4-84,6 TL/ha, mali yeterlilik oranı 0,97-1,50-0,57 ve ikincil gelir performansı %12,2-%21,2-%6,3 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca incelemesi yapılan dönemde birliğin ikincil gelirlerinin ortalama dağılımı da en yüksekten en düşüğe sırasıyla, katılım payları %36,8, diğer gelirler %27,8, para cezaları %26,5, faiz gelirleri %7,4 ve kurum malları gelirleri ise %1,6 olarak hesaplanmıştır. Yapılan performans değerlendirmesi sonucunda birlik yönetimine, ikincil gelirleri dolayısıyla ikincil gelir performansını düzenli olarak takip etmeleri ve bir sonraki yılın sulama suyu ücret tarifesi belirlenirken bu oranın dikkate alınması önerisi getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sulama birliği gelirleri , İkincil gelir performansı , Sulama performans göstergeleri , Sulama sistem performansı

Etik Beyan

Etik beyana gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma herhangi bir finansal destek almamıştır. Ancak, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü'nün Yüksek Lisans Tezi'nden türetilmiştir.

Proje Numarası

1781285

Teşekkür

-

Evaluation of the impact of seedline revenue on irrigation system performance in Aydın Plain Irrigation Association

Öz

The irrigation system performance of the Aydın Plain Irrigation Association, which falls under the responsibility of the Aydın 212th Branch Directorate of the State Hydraulic Works (DSİ) 21st Region, was evaluated using agricultural and economic efficiency indicators for the 14-year period between 2005 and 2018, and the contribution of secondary incomes to the economic sustainability of the association was discussed. The average, highest, and lowest values of the indicators were listed as follows. Irrigation rate was 68.2%-83.2%-50.5%, actual irrigated area rate was 80.7%-95.3%-59.1%, farmer irrigation rate was 12.5%-37.1%-1.6%, total irrigation rate was 78.2%-92.6%-61.8%, while economic efficiency indicators were water fee collection performance was 55.7%-76.2%-30.7%, total water fee collection performance was 81.7%-109.6%-54.1%, cost coverage ratio was 56.2%-81.0%-28.3%, maintenance cost to income ratio was 83.5%-148.9%-36.1%, total operation maintenance and management cost was 312.8-618.4-84.6 TL/ha, financial adequacy ratio was 0.97-1.50-0.57 and secondary income performance. The figures were 12.2%, 21.2%, and 6.3%. Furthermore, during the period under review, the average distribution of the union's secondary revenues, from highest to lowest, was calculated as follows: participation fees 36.8%, other revenues 27.8%, fines 26.5%, interest revenues 7.4%, and revenues from institutional assets 1.6%. As a result of the performance evaluation, the union management was advised to regularly monitor secondary revenue performance and to consider this ratio when determining the next year's irrigation water fee schedule.

Anahtar Kelimeler

Irrigation association revenues , Sideline revenue performance , Irrigation performance indicators , Irrigation system performance.

Etik Beyan

No ethical declaration is required.

Destekleyen Kurum

This study received no financial support. However, it is derived from the Master's Thesis of Çanakkale Onsekiz Mart University Graduate Education Institute.

Proje Numarası

1781285

Teşekkür

-

Kaynakça

• Akçay, S., 2016. Aydın ili sulama kooperatiflerinde su sağlama oranlarının belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 13(2): 135-143.
• Akçay, S., 2018. Sulama birliklerinin ekonomik ve kurumsal performansının karşılaştırmalı değerlendirmesi: Batı ege örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi. 24(2): 109-115.
• Anonim, 2019. 2018 Yılı DSİ’ce işletilen ve devredilen sulama tesisleri değerlendirme raporu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Destek Hizmetleri Daire Bşk. Ankara.
• Anonim, 2024. DSİ 2023 yılı faaliyet raporu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Anonim. 2018. 2017 Yılı DSİ’ce işletilen ve devredilen sulama tesisleri değerlendirme raporu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Arslan, F., Değirmenci, H., 2018. Sulama şebekelerinin işletme-bakım ve yönetim modernizasyonunda RAP-MASSCOTE yaklaşımı: Kahramanmaraş Sol Sahil sulama şebekesi örneği. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 49(1): 45-51.
• Büyükcangaz, H., Değirmenci, H., Kartal, S., 2018. Bursa bölgesinde sulama şebekelerinin istatistiksel yöntemlerle değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 5(4): 501-508.
• Cornish, G.A., 2005. Performance benchmarking in the irrigation and drainage sector. Experiences to date and conclusions. Report OD155, HR Wallingford and DFID, UK.
• Çiftçi, Ş., Değirmenci, H., 2022. Sulama performans göstergeleri ve TOPSİS yöntemi ile Asi Havzası sulama birliklerinin analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tarım ve Doğa Dergisi. 25(1): 169-180.
• Değirmenci, H., Kartal, S., 2019. Assessment of irrigation schemes with quality index Mediterranean region. Mustafa Kemal Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 24(Özel Sayı), 269-277.
• Eroğlu, G. ve Tekiner, M., 2022. Bayramiç Ezine Ovaları Sulama Birliği’nde bakım onarım masraflarının değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 10(1), 39-46.
• FAO, 2020. Aquastat. Percentage area irrigation actually irrigated. http://www.fao.org/nr/water/aquastat /data/query/results.html , (24.07.2020).
• Gençoğlu, M., 2018. Kırıkhan Sulama Birliği alanında sulama performansının değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gümüş, M. İ., 2024. Negatif puanlama yöntemi ile Balıkesir’deki bazı sulama birliklerinin sulama sistem performanslarının karşılaştırmalı değerlendirmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gümüş, M. İ., Tekiner, M., 2023. Bazı DSİ bölgelerindeki sulama oranları ve sulanmayan alanların sulanmama nedenleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 11 (1): 87-95.
• Kartal, S., Arslan, F., Değirmenci, H., 2021. Sulama şebekelerinde bakım performansının değerlendirilmesi: Yozgat ili örneği. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 52(1): 34-45.
• Kızıloğlu, F. M., Şahin, Ü., Diller, S., Çakmakçı, T., Öztaşkın, S., 2018. Aşağı Pasinler Ovası Sulama Şebekesinin performansının (2012-2016) değerlendirilmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi. 28(4): 466-472.
• Koç, C., Bayazit, Y., 2015. A study on assessment financing of irrigation schemes. Irrigation and Drainage. 64(4): 535-545.
• Malano, H., Burton, M., 2001. Guidelines for benchmarking performance in the irrigation and drainage sector (No. 5). International Programme for Technology and Research in Irrigation and Drainage, Food & Agriculture Org. ISBN 92-5-104618-2.
• Mevzuat, 2024. 6172 Sayılı Sulama Birlikleri Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo= 6172&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 , (14.08.2024).
• Molden, D.J., Sakthivadivel, R., Perry, C.J., Fraiture, C., Klozen, W.H., 1998. Indicators for comparing performance of irrigated agricultural systems. IWMI Research Report No.20, International Water Management Institute, Colombo, Sri Lanka.
• Nalbantoğlu, G., Çakmak, B. 2007. Akıncı Sulama Birliğinde sulama performansının karşılaştırmalı değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi. 13(3): 213-223.
• Nhemachena, C., Matchaya, G., Nhlengethwa, S., Nhemachena, C. R., 2018. Exploring ways to increase public investments in agricultural water management and irrigation for improved agricultural productivity in Southern Africa. Water SA. 44(3): 474-481.
• Özdemir, K., 2009. Aydın ilindeki sulama birliklerinin faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve etkinliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Özdemir, K., Armağan, G., 2010. Aydın ilindeki sulama birliklerinin faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve etkinliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 7(2): 75-83.
• Sönmezyıldız, E., Çakmak, B., 2013. Eskişehir Beyazaltın Köyü arazi toplulaştırma alanında sulama performansının değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 26(1): 33-40.
• Süheri, S., Topak, R., 2005. Konya Ovası sulama örgütlerinin işletmecilik yönünden karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 19(37): 79-86.
• Şener, M. Yüksel, A.N., Konukçu, F., 2007. Evaluation of Hayrabolu Irrıgation Scheme in Turkey using comparative performance indicators. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty. 4(1): p43-54.
• Tekiner, M., 2019. Sulamada izleme ve değerlendirme. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Basılmamış ders notu. Çanakkale.
• Tekiner, M., 2020. Pompajla su temin eden bazı sulama birliklerinin sulama performansının değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 7(4): 1087-1097.
• Tekiner, M., 2023. Türkiye’de uygulanan tarımsal su kullanım hizmet bedeli algoritmaları ve tarifelerinin değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 10(3): 681-691.
• Tekiner, M., Aktürk, D., Dikici, E., 2021. Sulama sistem performansının değerlendirilmesi: Truva Sulama Birliği örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 8(4): 1110-1118.
• TOB, 2022. Tarım ve Orman Bakanlığının 2022 yılı bütçesi plan ve bütçe komisyonunda kabul edildi. 10.11.2021. https://www.tarimorman.gov.tr/ Haber/5133/Tarim-ve-Orman-Bakanliginin-2022-Yili-Butcesi-Plan-ve-Butce-Komisyonunda-Kabul-Edildi , (29.03.2022).
• TUİK, 2024. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684 , (04.07.2024).
• Vermillion, D. L., Garces-Restrepo, C., 1996. Results of management turnover in two irrigation districts in Colombia. International Irrigation Management Institute. Research Report 4, Colombo, Sri Lanka.
• Vermillion, D., W. Xinyuan, Z., Xiying, Z., Xuesen, M., 1994. Institutional reform in two irrigation districts in North Chine: A case study from Hebei Province. Paper presented at the International Conference Irrigation Management Transfer, 20-24 September, Wuhan, China, Conference Draft Paper 3: 267-282.
• Yavuz, M. Y., Kavdır, İ., Delice, N. Y., 2006. Performance evaluation of water users associations a case study of the Lower Seyhan Basin. Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 10(3/4): 34-45.
• Yerlikaya, S., 2007. Menemen Ovası Türkelli ve Bağarası pompaj sulamalarında sulama performansının değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.