Farklı Biçim Uygulamalarına Bazı Sorgum Sudanotu Melezi Çeşitlerinin Agronomik Özellikleri ile Otunun Enerji Değerlerindeki Değişimlerin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 158 - 174, 22.07.2024

Münir Sadi Özsüer Fırat Alatürk

https://doi.org/10.33202/comuagri.1332417

Öz

Bu çalışma sorgum sudanotu melezi (SSM) çeşitlerinde (Nutri Honey ve Nutrima) farklı hasat uygulamalarına bağlı olarak toprak üstü ve toprak altı biomass üretimi ile yaprak ve sapların enerji içeriklerinin belirlenmesi amacıyla 2020-2021 yıllarında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi araştırma alanında yürütülmüştür. Bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulan araştırmada ana parselleri çeşitler (Nutri Honey ve Nutrima), alt parselleri ise biçim yükseklikleri (bitki boyu 30, 60, 90, 120, 150 cm olduğunda ve fizyolojik olum döneminde hasat) oluşturmuştur. Araştırmada bitkilerle ilgili olarak yeşil ot verimi, yaprak, sap ve salkım oranları, kök miktarı, yaprak ve sap kısımlarına ait TSBM, ME, NE ve SE değerleri incelenmiştir. Toplam yeşil ot verimleri biçimdeki bitki boyunun artışına bağlı olarak artmıştır. Nutri Honey çeşidinin toplam yeşil ot üretimi (7323.0 kg da-1) Nutrima’ya (7019.3 kg da-1) göre daha yüksek olmuştur. Bitkide büyümeye bağlı olarak yaprak oranları düşerken, sap ve salkım oranlarında artışlar olmuştur. Bitkilerde boy uzaması ile kök üretimi arasında olumlu ilişki olduğu ve boy uzunluğu arttıkça üretilen kök miktarının da arttığı tespit edilmiştir. Yaprakların TSBM içerikleri saplara göre %4.82, ME içerikleri %5.63, NE içerikleri %5.43 ve SE içerikleri %4.84 daha yüksek olmuştur.
Yapılan çalışmanın sonunda benzer ekolojilerde kaba yem kaynağı olarak her iki sorgum sudanotu melezi çeşitlerinin yetiştirilmesi ve 150 cm bitki boyuna ulaştıktan sonra hasat edilerek yetiştirme döneminde iki kere verim alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

sorgum sudanotu melezi, yeşil ot verimi, kök üretimi, net enerji, salkım oranı, sindirilebilir enerji.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

120O527

Teşekkür

Bu çalışma “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)” tarafından desteklenen 120-O-527 No'lu Projeden üretilmiştir. Ayrıca bu araştırma Münir Sadi ÖZSÜER’in Yüksek Lisans Tezinden oluşturulmuştur.

Kaynakça

• Aighewi, B.A., Ekanayake, I.J., 2004. In-situ chlorophyll fluoresence and related growth of Guinea yam at different ages. Tropical Sciences. 44: 201-206.
• Altın, M., Gökkuş, A., Koç, A., 2011. Çayır ve Mera Yönetimi (Cilt I). T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 376p.
• Avcıoğlu, R., Geren, H., Kavut, Y.T., 2009. Sorgum sudanotu ve sorgum x sudanotu melezi. Yembitkileri Buğdaygil ve Diğer Familyalardan Yembitkileri. Editörler: Avcıoğlu, R., Hatipoğlu, R., Karadağ, Y., TKB TÜGEM, İzmir, 680-701.
• Aydınoğlu, B., Çakmakçı, S., 2018. Farklı lokasyonlarda yetiştirilen sorgum (Sorghum bicolor (L.) Moench) bitkisinde biçim devresinin hasıl verimi ve bazı verim ögelerine etkisi. Turk. J. Agric. Res. 5(2): 167-175.
• Başbağ, M., Özdemir, Ş., Gül, İ., 1999. Diyarbakır koşullarında farklı sıra arası ve tohum miktarlarının sorgum-sudanotu melezinde yeşil ot verimi ile bazı verim komponentlerine etkisi üzerine bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Adana, Türkiye, Cilt: 3, 289-294.
• Baytekin, H., Şılbır, Y., 1996. Harran ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen sudanotu ve sorgum-sudanotu melez çeşitlerinde tohumluk miktarının ot verimine etkisi. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yembitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, Erzurum, 376-383.
• Baytekin, H., Tansı, V., Sağlamtimur, T., 1996. Harran Ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj sorgum çeşitlerinde tohumluk miktarının ot verimi ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yembitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, Erzurum, 753-760.
• Beadle, C.L., 1993. Growth Analysis. In: Hall, D.O., Scurlock, J.M.O., Bolharnordenkampfh, R., Leegood, R.C. and Long, S.P., Eds., Photosynthesis and Production in a Changing Environment: A Field and Laboratory Manual, Chapman and Hall, London, 36-46.
• Bean, B., Mccollum, T., Pietsch, D., Rowland, M., Porter, B., Vanmeter, R., 2002. Texas Panhandle Forage Sorghum Silage Trial. The Agriculture Program of Texas A&M University System. http://soilcrop.tamu.edu/publications/pubs/9104 65silage.pdf , (12.12.2023).
• Bhagsari, A.S., 1988. Photosynthesis and stomatal conductance of selected root crops as related to leaf age. Crop Science. 28: 902-906.
• Blaha, L., 2019. Importance of root-shoot ratio for crops production. Agron. Agri. Sci. 2: 12.
• Brown, R.H., 1984. Growth of the green plant. In “Physiological Basis of Crop Growth and Development” (M. B. Tesar, Ed.), pp. 153–174. American Society of Agronomy and Crop Science Society of America, Madison, WI.
• Çeçen, S., Öten, M., Erdurmuş, C., 2005. Batı Akdeniz sahil kuşağında sorgum, sudan otu ve mısırın II. ürün olarak değerlendirilmesi. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 18(3): 337-341.
• Çelik, B., Turk, M., 2021. The Determination of forage yield and quality of some silage sorghum cultivars in ecological conditions of Uşak province. Turkish Journal of Range and Forage Science. 2(1): 1-7.
• Chattha, M.U., Iqbal, A., Hassan, M.U., Chattha, M.B., Ishaque, W., Usman, M., Ullah, M.A., 2017. Forage yield and quality of sweet sorghum as influenced by sowing methods and harvesting times. Journal of Basic and Applied Sciences. 13: 301-306.
• Constable, G.A., Rawson, H.M., 1980. Effect of leaf position, expansion and age on photosynthesis, transpiration and water use of cotton. Australian Journal of Plant Physiology. 7: 89-100.
• Erdurmuş, C., Erdal, S., Oten, M., Kiremitci, S., Uzun, B., 2021. Investigation of forage sorghum (Sorghum bicolor L.) genotypes for yield and yield components. Maydica - CREA Journal. 66(2): 1-13.
• Fageria, N.K., 2009. The Use of Nutrients in Crop Plants. CRC Press, Boca Raton, FL.
• Fageria, N.K., Moreira, A., 2011. The Role of Mineral Nutrition on Root Growth of Crop Plants. In Donald L. Sparks, editor: Advances in Agronomy, Vol. 110, Burlington: Academic Press, 2011, pp. 251-331. ISBN: 978-0-12-385531-2.
• Genç, S., Baytekin, H., 2015. Tek yıllık bitkilerle oluşturulan yapay mera tesislerinde uygulanan otlatma sistemlerinin meranın verim özellikleri üzerine etkileri. 11. Tarla Bitkileri Kongresi, 7-10 Eylül 2015, Çanakkale, Poster Bildirileri, Cilt II, 3-7.
• Gregory, P.J., 1994. Root growth and activity. In “Physiology and Determination of Crop Yield” (G. A. Peterson, Ed.), pp. 65–93. ASA, CSSA, and SSSA, Madison, WI.
• Hgaza, V.K., Diby, L.N., Ake, S., Frossard, E., 2009. Leaf growth and photosynthetic capacity as affected by leaf position, plant nutritional status and growth stage in Dioscorea alata L.. Journal of Animal & Plant Sciences. 5(2): 483-493.
• Hu, T., Sørensena, P., Wahlströma, E.M., Chirindab, N., Sharifa, B., Lia X., Olesen, J.E., 2018. Root biomass in cereals, catch crops and weeds can be reliably estimated without considering aboveground biomass. Agriculture, Ecosystems and Environment. 251: 141–148.
• İptaş, S., Brohi, A.R., Aktaş, A., 2001. Sorgum x sudanotu melezinde (Sorghum vulgare Pers. x Sorghum sudanense (Piper) Stapf.) azotlu gübreleme ve biçim yüksekliğinin verim ve kaliteye etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi. 7: 69-74.
• Jung, G.A., Lilly, B., Shih, S.C. Reid, R.L., 1964. Studies with sudangrass. Agro. Journal, 56, 533–537.
• Kallah, M.S., Muhammad, I.R., Baba, M., Lawal, R., 1999. The effect of maturity on the composition of hay and silage made from columbus grass (Sorghum almum). Tropical Grassland. 33(1): 46–50.
• Kaplan, M., Kara, K., Unlukara, A., Kale, H., Buyukkilic Beyzi, S., Varol, I.S., Kizilsimsek, M., Kamalak, A., 2019. Water deficit and nitrogen affects yield and feed value of sorghum sudangrass silage. Agricultural Water Management. 218(218):30-36.
• Kara, E., Sürmen, M., Erdoğan, H., 2019. Katı biyogaz atığı uygulamalarının sorgum ve sorgum x sudanotu melezi bitkilerinde yem verimi ve kalitesi üzerine etkileri. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi. 5(2): 355-361.
• Karataş, Z., Tansı, V., 2011. Çukurova koşullarında II. ürün olarak bazı sorgum x sudan otu melezi çeşitlerinin biçim zamanının hasıl verim ve kalite unsurlarına etkileri üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Derg.. 26-3.
• Kering, M.K., Guretzky, J., Funderburg, E., Mosali, J., 2011. Effect of nitrogen fertilizer rate and harvest season on forage yield, quality, and macronutrient concentrations in midland Bermuda grass. Commun Soil Sci Plant Anal. 42: 1958–1971.
• Keskin, B., Yılmaz, İ.H., Akdeniz, H., 2005. Sorgum x sudanotu melezi (Sorghum bicolor x Sorghum sudanense Mtapf.) çeşitlerinde hasat zamanının verim ve verim unsurlarına etkisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 36(2): 145-150.
• Khan, M.A., Iqbal, Z., Sarwar, M., Nisa, M., Khan, M.S., Lee, W.S., Lee, H.J., Kim, H.S., 2006. Urea treated corncobs ensiled with or without additives for buffaloes: ruminal characteristics, digestibility and nitrogen metabolism. Asian-Aust. J. Anim. Sci. 19(5): 705-712.
• Kılınç, K., 2022. Farklı Biçim Zamanlarının Yulaf ve Tritikalenin Ot Verimi ve Kalitesine Etkileri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 47.
• Kır, H., Şahan, B.D., 2019. Yield and quality feature of some silage sorghum and sorghum-sudangrass hybrid cultivars in ecological conditions of Kırşehir province. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 6(3): 388-395.
• Kızıl, S., Tansı, V., 1997. Çukurova koşullarında ikinci ürün sezonunda yetiştirilen bazı tane ve silaj sorgum (Sorghum bicolor L.) çeşitlerinde farklı ekim sıklıklarının verim üzerine olan etkileri. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun, 472-476.
• Küçüksemerci, O., Baytekin, H., 2017. Çanakkale koşullarında yetiştirilen şeker sorgumda ekim sıklığının verim ve kalite özelliklerine etkisi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 4(1): 95–100.
• Kujira, Y., Grove, J.H., Ronzelli, P., 1994. Varietal differences of root systems in winter-wheat seedlings. Jpn. J. Crop Sci. 63: 524–530.
• Lang, B., 2001. Sudan/Sorghum Forage Management. Iowa State Unıv. Ext., Fact Sheet BL-50, 6p.
• Larcher, W., 1995. Physiological Plant Ecology. Third Edt. Springer-Verlag, Berlin.
• Li, R., Zhang, H., Zhou, X., Guan, Y., Yao, F., Song, G., ... & Zhang, C., 2010. Genetic diversity in Chinese sorghum landraces revealed by chloroplast simple sequence repeats. Genetic Resources and Crop Evolution. 57: 1-15.
• Lieth, J.H., Pasian, C.C., 1990. A model for net photosynthesis of rose leaves as a function of photosynthetically active radiation, leaf temperature, and leaf age. J. Amer. Soc. Hort. Sci. 115(3): 486-491.
• Mahmood, A., Honermeier, B., 2012. Effect of row spacing and cultivar on biomass yield and quality of Sorghum bicolor L. Moench. J. Für Kulturpflanzen. 64(7): 250-257.
• Manga, İ., Acar, Z., 1988. Yem Kültürünün Genel İlkeleri. Ders Notları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları No: 37, Samsun.
• Marschner, H., 1998. Role of root growth, arbuscular mycorrhiza, and root exudates for the efficiency in nutrient acquisition. Field Crops. Res. 56: 203–207.
• Nayoung, C., Gamgon, K., Wonsang, P., Yonghyun, J., Yoon-ha, K., Chae-In, N., 2020. Additional N application and ecotype affect yield and quality of ratoon harvested sorghum x sudangrass hybrid for temperate regions. Biomass and Bioenergy. 160(2022): 106423.
• NRC, 2001. Nutrient requirements of dairy cattle. Seventh revised edition. National Academy Press: Washington, DC.
• O’Toole, J.C., Bland, W.L., 1987. Genotypic variation in crop plant root systems. Adv. Agron. 41: 91–145.
• Okuyucu, F., 1980. Değişik Biçim Zamanı ve Azot Dozlarının Farklı Sorgum Çeşitlerinde Gelişme, Büyüme Hızı ve Verim ile Diğer Bazı Karakterlere Etkileri Üzerine Araştırmalar. E.Ü.Z.F. Çayır Mera ve Yem Bitkileri Kürsüsü, (Doçentlik Tezi), İzmir.
• Orak, A., Kavdır, İ., 1994. Çiftçi koşullarında yetiştirilen silajlık sorgumda (Sorghum bicolor (L.) Moench.) farklı tohumluk miktarı ve sıra arası açıklıklarının verim ve verim unsurlarına etkisi. Trakya Üni. Tekirdağ Ziraat Fak. Derg. 3(1-2): 139-148.
• Özmen, S., 2017. Bingöl Koşullarında Farklı Sorgum Türlerinin Ot Verimi ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 63s.
• Özyazıcı, M.A., Açıkbaş, S., 2019. Kaba yemlerin fosfor, potasyum, kalsiyum ve magnezyum içeriği ve hayvan beslemedeki önemleri. ISPEC International Conference on Agriculture, Animal Science and Rural Development-III, December 20-22, Van, Turkey, s. 553-568.
• Pedersen, J.F., 1996. Annual forages: New approaches for C-4 forages. Poorter, H., Remkes, C., Lambers, H., 1990. Carbon and nitrogen economy of 24 wild species differing in relative growth rate. Plant Physiol. 94: 621-627.
• Reddy, B.V., Ramesh, S., Reddy, P.S., Ramaiah, B., Salimath, M., Kachapur, R., 2005. Sweet sorghum-a potential alternate raw material for bio-ethanol and bio-energy. International Sorghum and Millets Newsletter. 46: 79-86.
• Rodriguez-Montero, W., 1997. Crop Physiology of the Greater Yam (Dioscorea alata). Ulrich E. Grauer., Stuttgart.
• Romero, A., Siebert, D.B., Murray, R.M., 1976. A Study on the effect of frequency of urea ingestion on the utilization of low quality roughage by steers. Aust. J. Exp. Agric. Anim. Husb. 16: 308-314.
• Salman, A., Budak, B., 2015. Farklı sorgum x sudanotu melezi (Sorghum bicolor x Sorghum sudanense Stapf.) çeşitlerinin verim ve verim özellikleri üzerine bir araştırma. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 12(2): 93-100.
• SAS, 1999. SAS V8 Online Manual, Cary, NC.
• Sürmen, M., Kara., E., 2022. Forage yield and quality performances of sorghum genotypes in mediterranean ecological conditions. ADÜ Ziraat Derg. 19(2): 331-339.
• Tansı, V., Ülger, A.C., Sağlamtimur, T., Baytekin, H., Okant, M., Kılınç, M., 1991. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1. ve 2. ürün olarak yetiştirilebilecek sorgum tür ve çeşitlerinin saptanması üzerinde araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 39 GAP Yayın No: 66, 44.
• Tari, I., Laskay, G., Takács, Z., Poór, P., 2013. Response of sorghum to abiotic stresses: A review. Journal of agronomy and crop science. 199(4): 264-274.
• Taş, N., 2010. Sulu şartlarda yazlık ve güzlük ekilen fiğ+buğday karışımlarında en uygun karışım oranı ve biçim zamanının belirlenmesi. I. Ot verimi ve verim unsurları. Anadolu J. of AARI. 20(2): 45-58.
• Tosunoğlu, S., 2014. Yozgat şartlarında ana ve ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek sorgum, sudan otu ve sorgum sudan otu melez çeşitlerinin belirlenmesi. Bozok Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 75s.
• Toure, C.F.B., Diallo, A.G., Toure, A.O., Toure, A., 2018. Study of the root system of local and ımproved sorghum cultivars grown in Mali. Asian Journal of Advances in Agricultural Research. 7(3): 1-10.
• Undersander, D., 2003. Sorghums, Sudangrasses, and Sorghum-Sudan Hybrids. Focus on Forage. 5(5): 2p.
• Uzun, F., Çiğdem, İ., 2005. Yemlik kocadarı ve kocadarı-sudan otu melezleri. Ondokuz Mayıs Üni. Ziraat Fak. Derg. 20(2): 66-72.
• Wedin, W.F., 1970. Digestible dry matter, crude protein and dry matter yields of grazing type sorghum, cultivars as affected by harvest frequency. Agro. Journal. 62: 359–363.
• Willigen, D., Noordwijk, V., 1987. Roots, Plant production and nutrient use efficiency. Book, Publisher: Landbouw universiteit te Wageningen; 1987.
• Worker, G.F.Jr., Marble, V.L., 1968. Comparison of growth stages of sorghum forage types at yield and chemical composition. Agronomy Journal. 60: 669-672.
• Yosef, E., Carmi, A., Nikbachat, M., Zenou, A., Umiel, N., Miron, J., 2009. Characteristics of tall versus short-type varieties of forage sorghum grown under two irrigation levels, for summer and subsequent fall harvests, and digestibility by sheep of their silages. Animal Feed Science and Technology. 152(1-2): 1-11.