Felsefi Analizler ve İbn Sînâ’nın Varlık-Mâhiyet Ayrımı

Yıl 2016, Sayı: 8, 0 - 0, 28.04.2016

Bilal Taşkın

Öz

Parviz MOREWEDGE'den çeviri.

 

Özet

İbni Sînâ’nın varlık mâhiyet ayrımı genel olarak ‘‘varlığın mâhiyete zait/ek olduğu’’ ve ‘‘varlığın mâhiyetin arazı olduğu’’ şeklinde yanlış bir şekilde formüle edilmektedir. Belirtilen bu formülllerde, varlık-mahiyet ayrımı üç farklı itiraza açık hale gelmektedir: (i) varlığın kendi kendine yüklem olması paraodoxu; (ii) “varlığın araz olduğu” teorisi; (iii) metafiziğin analitiğe dayalı yapısı ile bilimin deneye dayalı yapısı arasındaki karmaşa. Biz bu durumda ‘oluş’ (hestî), ‘mâhiyet’ (mâhiyet) ve ‘varlık’ (vücûd) kavramları arasındaki farka işaret ederek ve analtik ile deney alanları arasındaki ayrıma dikkat çekerek yeni bir formülasyon tesis etmeyi/kurmayı teklif ediyoruz. Yukarıda belirtilen üç mahzur göz önünde bulundurulduğunda bizim İbn Sînâ’nın ayrımına dair formülasyonumuzun deneycilik ile uyumlu olduğu görülür. Zira teklif ettiğimiz formülasyon, ontolojik dualizmi (ikicilik) ifade etmekten ziyade, dil üzerinden yapılan kavramsal tahlil ile mevcut olgular arasında mantıksal bir ayrım olduğunun altını çizmektedir. Deneyciliğin özünde yatan böyle bir ayrım, Hume ve Carnap gibi filozoflarda görülen benzer ayrımlarla örneklendirilebilir. Bununla birlikte biz İbn Sînâ’nın nefis ve Zorunlu Varlık hakkındaki nazariyelerini göz önünde bulundurarak (onun yaklaşımının) sağlam bir deneycilik olarak yeniden değerlendirilebilmesini mümkün kılacak şekilde sınırlı olduğunu anlamayı arzu ediyoruz. 

Kaynakça

• Kaynakça
• A. Frankel ve Y. Bar-Hillel, Foundations of Set Theory, Amsterdam, 1958.
• A. M. Goichon, La distinction de l’essence et de l’existence d’apres İbn Sînâ, Paris, 1937.
• A. Maurer, Medival Philosopy, New York, 1964.
• David Hume, Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals, ed. L. A. Selby-Bigge, London, 1957.
• Descartes, Philosophical Writings, ed., E. Anscombe ve P. T. Geach, London, New York, Toronto, 1963.
• E. A. Moody, The Logic of William of Ockham, New York, 1995.
• E. Gilson, Le Thomisme: İntrodiction a la phlosophie de saint Thomas d’Aquin, Paris, 1948.
• F. Rahman, ‘‘Essence and Existence in Avisenna’’, Mediveal and Renaissance Studies, c. IV, 1958, s. 1-16.
• Fadlou Shehadi, “Arabic and ‘to be’“, The Verb ‘Be’ and Its Synonyms içinde, ed. J. W. M. Verhaar, New York, 1969.
• Fahreddin Râzî, Risâletü’l-kemâliyye fî tahkîki’l-ilâhî, ed. M. Sebzevari, Tahran, 1957.
• Fârâbî, Kitab-ü ârâ-i ehli’l-medineti’l-fâzıla, ed. A. N. Nadir, Beyrut, 1968.
• G. Ryle, Logic and Language, ed. A. G. N. Flew, New York, 1965.
• Geny, “Le probleme metaphysique de la limitation de l’acte”, Rev. de phlosophie, 1919.
• H. Nasr, Three Muslim Sages, Cambridge, 1964.
• İbn Rüşd, Arabic Commentary on Aristotle’s Metaphysics, Beirut, t.y..
• İbn Sînâ, Danişname-i alâî (İlahiyat), ed. M. Mo’în, Tahran, 1952.
• İbn Sînâ, Fî aksâmi’l-ulûmi’l-akliyye, Tis’-u resâil içinde, Kahire, 1908.
• İbn Sînâ, Fi’l-hudûd, Tis’u-resâil içinde, Kahire, 1908.
• İbn Sînâ, İşarât ve’t-tenbîhât, ed. S. Dünya, 3 c., Cairo, 1960.
• İbn Sînâ, Mantıkü’l-meşrikıyyîn, Kahire, 1910.
• İbn Sînâ, Şifâ/Nefs, De Anima içinde (Arapça metin), ed. F. Rahman, London, 1959; İbn Sînâ, Risâle-i nefs, ed. M. Amîd, Tahran, 1952
• İbn Sînâ, Şifa: İlahiyât, ed. G. Anawati, M. Y. Moussa, S. Dünya ve S. Zayed, II c., Cairo, 1960.
• İbn Sînâ, Uyûnü’l-hikme, ed. A. Bedevî, Kahire, 1954.
• İbn-i Rüşd, Tehâfütü’t-Tehâfüt, Averroes’ Tahafut al-Tahafut içinde, çev. S. Van Den Bergh, London, 1954.
• J. Ackrill, “Eflatun ve Copula: Sofist 251-259”, Studies in Plato’s Metapysics içinde, ed., R. E Allen, New York, 1965.
• J. Kaminsky, Language and Ontology, Carbondale, 1969.
• J. Owens, The Doctrine of Being in the Aristotelian ‘Metaphysics’: A Study in the Greek Background of Medival Thought, Toronto, 1951.
• J. Weinberg, A Short History of Medival Philosophy, Princeton, 1964.
• Kant, Critique of Pure Reason, çev., N. K. Smith, London, 1929.
• N. Rescher, “Existence in Arabic Logic and Philosophy” Studies in Arabic Philosophy içinde, Pittsburg, 1966.
• N. Rescher, Studies in Arabic Philosophy, Pittsburgh, 1967.
• N. Rescher, Studies in the History of Arabic logic, Pittsburg, 1963.
• P. A. Schilpp (ed.), The Philosophy of Rudolph Carnap, Chicago, 1963.
• P. Morewedge, “Ibn Sînâ (Avicenna), Malcolm and the Ontological Argument”, Monist, II, ii, Nisan, 1970.
• P. Morewedge, “Ibn Sînâ’s Concept of the Self”, yakında Philosophical Forum içinde neşredilecek.
• P. Morewedge, “The Logic of Emanationism and Sufism in Ibn Sînâ”, Journal of the American Oriental Society içinde, ilk bölüm: sy. 91, 1971, s. 467-476.
• P. Morewedge, “The Logic of Emanationism and Sufism in Ibn Sînâ”, Journal of the American Oriental Society içinde, ikinci bölüm: sy. 92, 1972, s. 1-18.
• R. Carnap, “Empiricism, Semantics, and Ontology”, Semantics and the Philosophy of Language içinde, ed. L. Linsky, Urbana, Ill., 1952.
• R. Carnap, Introduction to Symbolic Logic and Its Applicaton, New York, 1957.
• R. Carnap, Meaning and Necessity, Chicago, 1947.
• S. Afnan, Philosophical Terminoloji in Persian, Laiden, 1964.
• St. Thomas Aquinas, Commentery on the Metaphysics of Aristotle, trc. J. P. Rowen, Chicago, 1961.
• Strawson, Individuals, An Essay in Metaphysics, London, 1959.
• Sühreverdî, Hikmetü’l-İşrak, ed. H. Corbin, s. 115, Tahran, 1952.
• T. Boehner, Ockham’s Philosophical Writings’de yer almaktadır, New York, 1957.
• Willard Van Orman Quine, Selected Logic Papers, New York, 1966.
• Willard Van Orman Quine, The Ways of Paradox, New York, 1966.