The Evaluation on the Model of Municipalities’ Delivering Service via Companies from the Perspective of New Public Management in Turkey

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 30, 145 - 175, 20.04.2018

Tolga Demirbaş Özhan Çetinkaya Vuslat Güneş Nur Belkıs Bektaş

Öz

Today, municipality companies as a separate entity from the municipality have been started to come to the forefront in providing services to citizens. These companies are considered to be one of the new models used in service delivery. This model, philosophically based on new public management, is an appropriate tool for principles such as the customer satisfaction, profitability, devolution, and flexibility. In Turkey, municipal companies are being used more and more in servicing citizens. The main objective of this article is to examine the economic size of the municipal companies in Turkey in the light of the latest data and to show the level of new public management in this area. In this article, we showed that the municipal companies double their assets, generally made profits, and staffed as much as the metropolitan municipalities in the period of 2009-2015

Anahtar Kelimeler

Municipal companies, new public management, local government finance

Yeni Kamu İşletmeciliği Bakış Açısıyla Türkiye’de Belediyelerin Şirketler Yoluyla Hizmet Sunma Modelinin Değerlendirilmesi

Öz

Günümüzde belediye bürokrasisi ile doğrudan mal-hizmet sunumu yerine idareye organik bağ ile bağlı olan ancak ayrı tüzel kişilik olarak kurulan belediye şirketleri eli ile üretim ve sunum modeli ön plana çıkmaya başlamıştır. Belediye şirketleri eli ile hizmet sunumu, kamunun hizmet sunumunda kullandığı yeni yöntemlerden biri olarak kabul edilmektedir. Felsefi temelini yeni kamu işletmeciliğinden alan bu hizmet sunum modeli; müşteriyi esas almak, kâr elde etmek, yöneticilere yetki vermek ve esneklik tanımak gibi işletmecilik ilkelerine uygun bir araçtır. Türkiye’de belediye şirketleri gittikçe daha fazla tercih edilen bir hizmet sunum şekli olarak kabul görmektedir. Bu makalenin temel amacı, Türkiye’de belediye şirketlerinin ulaştığı ekonomik büyüklüğü kamuya açıklanan son veriler ışığında incelemek böylece yeni kamu işletmeciliğinin bu alanda ulaştığı düzeyi göstermektir. Makalede belediye şirketlerinin 2009-2015 döneminde varlıklarını ikiye katladıkları, genelde kâr elde ettikleri, büyükşehir belediyeleri kadar personel çalıştırdıkları gibi önemli bulgulara ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Belediye şirketleri, yeni kamu işletmeciliği, mahalli idareler maliyesi

Kaynakça

• Akalın, Güneri. ‘Yerel Yönetimlerin İktisadi Teşebbüslerinin Özelleştirilmesi’, Çağdaş Yerel Yö- netimler, Cilt 3, Sayı 6, Kasım 1994.
• Ankara Büyükşehir Belediyesi Web Sitesi. http://www.ankara.bel.tr (Erişim Tarihi: 17.02.2017).
• Atasoy, Veysel. Türkiye’de Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme Sorunu, (Ankara: Nurol Matbaacılık, 1993).
• Baransel, Atillâ. Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi: Klasik ve Neo-Klasik Yönetim ve Örgüt Teorileri: Cilt 1, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1979).
• Bektaş, Nur Belkıs. Belediye Hizmetlerinin Sunumunda Belediye Şirketlerinin Yeri ve Değer- lendirilmesi (İstanbul Büyükşehir Belediye Şirketlerinin İncelenmesi), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016).
• Berk, Ahmet. ‘Yerel Hizmet Sunumu ve Belediye İktisadi Teşebbüsleri’, Sayıştay Dergisi, Sayı 49, Nisan-Haziran, 2003.
• Bozlağan, Recep. ‘Belediye İktisadi Teşebbüslerinin Özelleştirilmesinde Temel Sorun’, Mevzuat Dergisi, Sayı:77, 2004, https://www.mevzuatdergisi.com/2004/01a/05.htm#_ftn19, (Erişim Tarihi: 15.02.2017).
• Bryson, John M.; Barbara C. Crosby; Laura Bloomberg. ‘Public Value Governance: Moving Be- yond Traditional Public Administration and the New Public Management’, Public Admi- nistration Review, Vol. 74, Issue 4.
• Bursa Kültür A.Ş., http://bursakultur.com/yonetim/ortaklik-yapisi, (Erişim Tarihi 25.02.2017).
• Callahan, Kathe. Elements of Effective Governance: Measurement, Accountability, and Partici- pation. (USA: Taylor & Francis Group, 2007).
• Danıştay 8. Dairesi Kararı. 05.03.2010 Tarih ve 1108 No’lu Karar.
• Denhardt, Robert B. and Janet Vinzant Denhardt. New Public Service: Serving, Not Steering, Expanded Edition, (USA: M.E. Sharpe, Inc, 2007).
• Denhardt, Robert B. and Janet Vinzant Denhardt. ‘The New Public Service: Serving Rather than Steering’, Public Administration Review, Vol 60, No 6, November-December 2000.
• Dereli, Toker. Organizasyonlarda Davranış: Birinci Cilt, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1976).
• Dilbirliği, Muhterem. ‘Belediye Şirketleri’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 4, Sayı 2, Mart 1995.
• DPT. ‘Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu’, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara: DPT Yayını, 2001.
• Ersöz, Erdem. Yerel Hizmetlerin Kamu Kurumları Eliyle Yürütülmesi: Belediye Bağlı Kurum- ları ve Belediye Şirketleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2012).
• Fırat, A. Serap. ‘Belediyelerde Özelleştirme Uygulamaları’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 7, Sayı 1, Ocak 1998.
• Gündoğdu, Balamir. ‘Belediyeler ve Belediye Şirketleri Arasındaki Mali İlişkiler’, V. Yerel Yöne- timlerin Mali Yönetimi Forumu, 24–25 Kasım 2012, Ankara, 2012.
• Güneş, Vuslat. Türkiye’de Belediye Şirketleri ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Mali Açıdan Değerlendirilmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014).
• Hazine Müsteşarlığı. 2009 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2010.
• Hazine Müsteşarlığı. 2010 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2011.
• Hazine Müsteşarlığı. 2011 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2012.
• Hazine Müsteşarlığı. 2012 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2013.
• Hazine Müsteşarlığı. 2013 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2014.
• Hazine Müsteşarlığı. 2015 Kamu İşletmeleri Raporu, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2016, s. 8.
• Hazine Müsteşarlığı. Büyükşehir Belediyeleri Şirketlerinin 2014-2015 Yılı Verileri, Ankara: Hazine Müsteşarlığı, 2017.
• Hughes, Owen E. Public Management and Administration: An Introduction, (New York: St. Martin’s Press, Inc., 1994).
• İçişleri Bakanlığı. 21.04.2008 tarih ve 2008/31 Sayılı Genelge.
• İçişleri Bakanlığı. 2011 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2012.
• İçişleri Bakanlığı. 2012 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2013.
• İçişleri Bakanlığı. 2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2014.
• İçişleri Bakanlığı. 2014 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2015.
• İçişleri Bakanlığı. 2015 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2016.
• İçişleri Bakanlığı. Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, ‘Şirketler’ Başlıklı Resmi Yazı, Sayı B.05.0.MAH.0.74.00.01/46984, 16.08.1995.
• İçişleri Bakanlığı. Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nün 26.04.2010 tarih ve 45140 Sayılı Muğla Valiliği’ne gönderdiği resmi yazı, http://www.migm.gov.tr/belediyegorus (Erişim Tarihi, 11.02.2017).
• İlhan, İlhami. ‘Türkiye’de Belediyeler ve Şirketleri Arasındaki İhale İlişkileri Üzerine Bir Araştır- ma’, Sayıştay Dergisi, Sayı 88, Ocak-Mart 2013.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı. http://www.ibb.istanbul/tr-TR/Pages/MeclisKa- rari.aspx?KararID=35028 (Erişim Tarihi: 02.03.2017).
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Web Sitesi, http://www.ibb.gov.tr (Erişim Tarihi: 17.02.2017).
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 2009, 2010, 2011, 2012, 2013 Faaliyet Raporları, http://www.ibb. gov.tr
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 2014 Faaliyet Raporu, İstanbul, 2015.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 2015 Faaliyet Raporu, İstanbul, 2016.
• İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü. http://www.iett.istanbul/tr/ main/pages/tarihce/2, (Erişim Tarihi 12.03.2017).
• İzmir Elektrik, Su, Havagazı, Otobüs ve Troleybüs Genel Müdürlüğü. http://www.eshot.gov.tr/ tr/Tarihçe/26/19, (Erişim Tarihi 12.03.2017).
• Karabilgin, Ahmet. ‘Yerel Yönetimlerin Ekonomik Girişimleri’, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergi- si, , Cilt: 1, Sayı:1, 1992.
• Kavruk, Hikmet. ‘Yerel Yönetim Şirketleri’, içinde Hüseyin Özgür & Muhammet Kösecik, (der) Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar I: Reform, (Ankara: Nobel Yayın-Dağıtım, 2005).
• Keleş, Ruşen. Yerinden Yönetim ve Siyaset, 8. Basım, (İstanbul: Cem Yayınevi, 2012).
• Kendirli, Selçuk; M. Şakir Başaran ve Hakan Turan. ‘Belediye İşletme ve Şirketlerinin Dış De- netimi’, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, 2014.
• Kettl, Donald F. The Global Public Management Revolution. (New York: The Brookings Insti- tution, 2005).
• Köksal, Tunay. ‘Belediye Şirketlerinin Hukuki Rejimi ve Şirketleşme Uygulamaları’, Çağdaş Ye- rel Yönetimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 6, 1993.
• Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği (27.05.2016 Tarih ve 29724 Sayılı Mükerrer R.G.).
• Meşe, Mustafa. ‘Belediye Şirketleri Üzerine Bir Değerlendirme’, Dış Denetim, 2011.
• Metro İstanbul A.Ş., http://www.metro.istanbul/hakkımızda (Erişim Tarihi 04.03.2017).
• Muhasebat Genel Müdürlüğü. Büyükşehir Belediyeleri Bütçe İstatistikleri, https://www. muhasebat.gov.tr/ content/genel-yonetim-mali-istatistikleri (Erişim Tarihi 19.02.2017).
• Muhasebat Genel Müdürlüğü. Genel Yönetim Mali İstatistikleri, https://www.muhasebat.gov. tr/content/ genel-yonetim-mali-istatistikleri (Erişim Tarihi 19.02.2017).
• Nalçakar, Haluk. ‘Belediyelerce Şirket Kurulması’, Mahalli İdarelere Hizmet Dergisi, Aralık 2009, http://www.mihder.org.tr/Files/belediyelerde_sirket_kurulmasi.pdf (Erişim Tarihi 28.04.2016).
• Okutan, Emre. ‘Belediye Şirketlerinin Denetiminde 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu Sonrası Dö- nem’, Dış Denetim, 2011.
• Osborne, David and Ted Gaebler. Reinventing Government: How the Entrepreneurial Spirit Is Transforming the Public Sector, (New York: Addison-Wesley, 1992).
• Ömürgönülşen, Uğur. ‘Kamu Sektörünün Yönetimi Sorununa Yeni Bir Yaklaşım: Yeni Kamu İşletmeciliği’, içinde Muhittin Acar ve Hüseyin Özgür, (der.) Çağdaş Kamu Yönetimi I: Konular, Kuramlar, Kavramlar, (Ankara: Nobel Yayıncılık, 2014).
• Özçelik, Hasan. Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Belediye Şirketleri: İstanbul Büyükşehir Bele- diyesi Şirketleri Üzerine Bir İncelenme, (Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010).
• Özdemir, Gürbüz. ‘Belediye İktisadi Teşebbüsleri’nin Kuruluş Amacı, Hukuki Dayanakları ve Güncel Durum’, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 22, 2011.
• Özkal Sayan, İpek ve Murat Kışlalı. ‘Belediyelerde Şirketleşmenin Yararı Var mı? Hurafeler ve Gerçekler’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 17, Sayı 1, Ocak 2008.
• Sayıştay Daireler Kurulu. Karar Tarihi: 9.3.2005, Karar No: 1167/2, http://www.sayistay.gov.tr/ tr/Upload/95906369/files/yayinlar/sayistay2005kararlar.pdf (Erişim Tarihi 19.02.2017).
• Toprak, Zerrin. Yerel Yönetimler, 9. Baskı, (İzmir: Siyasal Kitabevi, 2014).
• TÜİK. Nüfus İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 02.03.2017).
• Yeter, Enis. ‘Belediyelerin İktisadi ve Ticari Teşebbüsleri’, Türk İdare Dergisi, Sayı 400, Eylül 1993.
• Sayılı Özelleştirme Kanunu (27.11.1994 Tarih ve 22124 Sayılı R.G.).
• Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu (02.05.2001 Tarih ve 24390 Sayılı R.G.).
• Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003 Tarih ve 25326 Sayılı R.G.).
• Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004 Tarih ve 25531 Sayılı R.G.).
• Sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005 Tarih ve 25874 Sayılı R.G.).
• Sayılı Türk Ticaret Kanunu (14.02.2011 Tarih ve 27846 Sayılı R.G.).