KENTLEŞME SORUNLARI KAPSAMINDA ŞANLIURFA’NIN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 32, 299 - 328, 29.11.2018

Ahmet Kayan

Öz

KENTLEŞME SORUNLARI KAPSAMINDA ŞANLIURFA’NIN ÇEVRE
SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

 

ÖZET

                Şanlıurfa 1980’li yılların
ortasından itibaren GAP çalışmaları, 1990’lı yıllarda sulu tarıma geçilmesiyle
Güney Doğu Anadolu Bölgesinin cazibe merkezi haline gelmiştir. Şanlıurfa hem
hızlı nüfus artışı hem de cazip özelliklerinden dolayı çok göç almıştır. Kent
merkezi aldığı göçlerin de etkisiyle 1980’li yıllardan itibaren hızlı kentleşme
sürecine girmiştir. 1985 yılında % 50 olan kentleşme oranı 2015 yılında %92’ye
çıkmıştır. Kısa sürede bu kadar hızlı gerçekleşen bir kentleşme sürecinde
elbette birçok kentleşme ve çevre sorunu ortaya çıkacaktır. Ama konumu ve
özelliklerinden dolayı Şanlıurfa’da diğer illerimizden farklı çevre sorunları
yaşanmaktadır. Şanlıurfa, Suriye, Irak ve İran üçgeninde bulunduğundan çöl
bölgelerinden gelen tozlu rüzgardan dolayı kirli hava akımına maruz
kalmaktadır. Kent içinde çok yaygın olarak bulunan pide fırınları ve şehir
içinde kalan küçük sanayi kentin havasını çok ciddi anlamda kirletmektedir. GAP
dolayısıyla yapılan sulu tarımdan ötürü bilinçsizce tarlalar su, gübre ve
ilaçla doldurularak tarım toprakları çoraklaşarak kirlenmektedir. Şehir içinde
araçların denetimsiz çalışması, fazla araç ve şehir merkezinde kalan otogar çok
ciddi gürültü ve hava kirliliğine neden olmaktadır. Şanlıurfa birçok tarihi ve
kültürel değerler sahiptir ama bunların çoğu ilgisizlikten ve bakımsızlıktan ya
yıkılmakta ya da aslına uygun onarılamayacak şekilde tahrip olmaktadır. İste bu
çalışmada Şanlıurfa’ya has olan bu tür çevre sorunları ve çözüm önerileri
anlatılmıştır.

                Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Sorunları, Kentleşme, Şanlıurfa
Çevre Sorunları,

                 

ENVIRONMENTAL PROBLEMS IN ŞANLIURFACITY
AND RELATED RECOMMENDATIONS AS A PART OF PROBLEMS OF URBANIZATION

 

ABSTRACT

Şanlıurfa has become a center of attraction in the South Eastern
Anatolia Region with Southeastern Anatolia Project (GAP) since the middle of
the 1980s, and with the emergence of irrigated agriculture in the 1990s.
Şanlıurfa has received a large number of immigrants due to its rapid population
growth and available opportunities. The city center has been undergoing a rapid
urbanization process since 1980s with the influence of migrations it has
received. The urbanization rate, which was 50% in 1985,
increased to 92% in 2015. A number of problems related
to urbanization and environment will eventually arise as a result of an
urbanization process, which takes place so quickly. However, Şanlıurfa
experiences environmental problems that are different from those of other
cities due to its location and distinctive characteristics. Because it is located in the triangle of Syria, Iraq and Iran, Şanlıurfa is exposed to
polluted air flow due to the dusty wind originating in the desert regions. The bake houses, which are very common in the city, and industrial area
located in the city center pollute the air very seriously. As a result of the
irrigated agriculture practiced within the scope of GAP, the fields are
unconsciously filled with water, fertilizers and medicines, and the
agricultural lands have been more and more polluted and turning into a desert.
An excessive number of vehicles and bus terminals located in the city center
cause serious noise and air pollution problems. Şanlıurfa has many historical
and cultural values, but most of them are either destroyed because of neglect
and lack of care or are damaged in such a way that they cannot be properly
repaired. Therefore, this study aims to discuss these environmental problems
and propose solutions.

Keywords:
environment, environmental problems, urbanization, environmental problems
related to Şanlıurfa city

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Sorunları, Kentleşme, Şanlıurfa Çevre Sorunları

Kaynakça

• KAYNAKÇAAlgan, Tülay; Bilen, Serdar. “Toprak Kirlenmesi ve Biyolojik Çevre”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, 2005.Armağan, Bülent; Kınacı, Cumali. GAP Bölgesi Şanlıurfa Katı Atık Değerlendirmesi, Şanlıurfa 1996. Aydoğdu, Mustafa Hakkı. Harran Ovasındaki Sulama Birliklerinin Yapısal Sorunları ve Çözüm Önerileri, Şanlıurfa 2014.Aykaç Burhan. Kentleşmenin Yarattığı Sorunlar ve Çözüm Yolları, İller ve Belediyeler Dergisi, Ankara, 1988.Balcı, Nihat, (1994). “Bir Çevre Kirlenmesi Sorunu Olarak Gürültü”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı: 3-4, İstanbul, s.15-23Bulut, Hüsamettin; Yeşilnacar, İrfan; Rastgeldi, Tuba; Aslan, Mustafa; Uçar, Deniz. Toz Bulutlarının İç ve Dış Ortam Hava Kalitesine Etkileri: Şanlıurfa Örneği, Harran Üniversitesi Dergisi, 2008.Çoban, Asım. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Nüfus ve Nüfus Hareketleri, Şanlıurfa 2012Değirmenci, Hasan. Sulama Yönetimi ve Sorunları, Şanlıurfa 2012.DİE. Genel Nüfus Sayımı, DİE Yayını, Ankara 1980.Engin, Naci. Hava Kirlenmesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, Sayı: 47, İstanbul 2011.Eyyübiye Belediyesi. http://www.eyyubiyekonutlari.com/erişim: 12.01.2018.GÖRMEZ, Kemal. Çevre Sorunları, Nobel Yayınevi, Ankara 2010.Karaca, Ayten; Turgay Oğuz. Toprak Kirliliği, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, Sayı: 1, 2012.Karagül, Mustafa. Dünya Ekonomisi, Nobel Yayınevi, Ankara 2010.Karaköprü Belediyesi. http://www.karakopru.bel.tr/news_detail.phpid=300/2017/erişim: 01.02.2018.Kayan, Ahmet, Temel Bileşenler Bakımından GAP'ın Tamamlanma Oranı ve Üretim Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Sayı: 7, 2013Keleş, Ruşen; Ertan, Birol. Çevre Hukukuna Giriş, İmge Kitapevi, Ankara 2002.Keleş, Ruşen; Hamamcı Can; Çoban, Aykut. Çevre Politikası, İmge Kitapevi, Ankara 2009. Kemirtlek, Aynur. Entegre Katı Atık Yönetimi, Şanlıurfa 2005.Kırımhan, Sücattin. Hava Kirliliği ve Kontrolü, Turhan Kitapevi, Ankara 2006. Kurtoğlu, Mehmet. Kültür Şehri Şanlıurfa, Atalay Matbaacılık, Ankara 2006Şahinalp, M. Sait. “Şanlıurfa Şehri’nin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler” Coğrafi Bilimler Dergisi, Sayı: 4, 2009.Şanlıurfa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. Şanlıurfa İli Temiz Hava Eylem Planı (2014-2019), Şanlıurfa 2014.Şanlıurfa 2012 Yılı İl Çevre Durum Raporu. Şanlıurfa 2012.Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/sanliurfa-merkez-mahalleleri.html/ erişim: 01.03.2018.Şanlıurfa Fırıncılar Odası, www.urfasufo.facebook /erişim: 01.03.2018. Şengün, Taner; Kıranşan, Kemal. “Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Çöl Tozlarının Hava Kalitesi Üzerine Etkisi”,Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 59, 2013.Tolunay, Doğanay.“Toprak Kirlenmesi ve Yanlış Arazi Kullanımının Yarattığı Sorunlar ile Çözüm Önerileri”,İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı: 2-3, 1999.TÜİK. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, TÜİK Yayını, Ankara 2010.Ünlü, Mustafa; Topaloğlu, Fatih; Kanber, Rıza. (2002). GAP Yöresinde Su Kullanımı ve Tuzluluk, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, Sayı: 1, 2002.M. Emin Öner. Aşiret Eşkıya ve Devlet, Yalın Yayıncılık, Ankara 2009.Yıldız, Selami. Peygamberler Diyarı Şanlıurfa, Atalay Matbaacılık, Ankara 2009.Yıldız, Sayiter, Dere, Turgay. GAP Katı Atık Yönetimi, Şanlıurfa 2005.http://www.urfahaber24.com/sanliurfa/yanlis-sulama-ile-50-bin-hektar-alan-coraklasti-html/ erişim: 01.01.2018 http://cevrevekirliligi.blogspot.com.tr/erişim/ erişim: 01.07.2017http://www.eyyubiyekonutlari.com/ erişim: 8.01.2018http://www.guneydogutv.com/harran-topraklari-kurtuluyor-haberi-3458.html/ erişim: 10.01.2018https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/25841/mod_resource/content/0/Konu%201.pdf/erişim: 12.02.2018.https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/kanunlar_kararlar/kanuntbmmc056/kanuntbmmc056/kanuntbmmc05601710.pdf/ erişim: 10.02.2018 https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5226.html/ erişim: 08.02.2018www.urfasufo.facebook / erişim:01.03.2018 https://www.haberler.com/sanliurfa-da-arac-sayisi-251-bine-dayandi-8690432-haberi/ erişim: 01.03.2018http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/sanliurfa-merkez-mahalleleri.html/ erişim: 01.03.2018Urfahaber, https://ekogazete.wordpress.com/2014/05/16/nefes-aldigimiz-hava-hastalik-ve-olum-saciyor/ erişim: 08.03.2018.https://www.haberler.com/sanliurfa-da-arac-sayisi-251-bine-dayandi-8690432-haberi/ erişim: 01.02.2018.http://www.investsanliurfa.com/sektorler-sayfaIn.aspSayfaInId=15/ erişim: 02.03.2018.http://emlak.kanald.com.tr/Sanliurfada_imarli_arsa_kalmadi/ erişim: 11.12.2017.http://www.ekolojimagazin.com/ erişim: 01.08.2015.http://www.leventtek.com.tr/isitme-cihazi-genel-bilgi/desibel-nedir/ erişim: 10.12.2017http://www.birecik.gov.tr/kelaynak-kuslari/erişim: 18.02.2018