Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlarda Dönüşümsel Liderliğe Bir Bakış

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 22, 253 - 275, 01.09.2013

Osman Seyhan

Öz

In this study, the literature on the basis of five-factor personality types and concepts of emotional intelligence, personality types and emotional intelligence through emotional intelligence is more effective than the predicted increase job satisfaction. The research method used and the method of the survey questions adapted the literature Scholars working on public and private universities in Turkey between the years 2010 -2011 was conducted. The obtained data from the questionnaires are an* Öğr.Gör.Dr., İ.Ticaret Üniversitesi MYO Dış Ticaret Bölümü, [e-mail]** Prof.Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi, İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, [e-mail] İşi, kişinin kimliğidir. Kişinin işinde gösterdiği performans ve işinden duyduğu tatmin de bu kimliğin bir sürecidir. Kişilik kavramı en genel ifade biçimiyle, ferdin yasama biçimidir. Nasıl kültür, bir toplumun yaşama tarzını gösteriyorsa, kişilik de bir ferdin yasama tarzını ifade etmektedir. Kişiliğin, bireyin çalıştığı işi ve çevresini algılamasında ve değerlendirmesinde önemli bir etkisi vardır. Bireyin davranışları, onun içinde yaşadığı ortam ve çevresindeki bireyler arasındaki sürekli etkilesim sonucu olusması nedeniyle bireyin kişiliği iş çevresinden etkilendiği gibi aynı zamanda da birey kisiliği ile iş çevresini etkiler.Duygusal zeka son yılların popüler bir kavramıdır ve liderlik, performans, yaratıcılık, stres,kültür,spor,alıcı beğenisi, öğrenme, çalışma hayatı, zihin sağlığı, çalışan seçimi, iş memnuniyeti, sosyal uyum, eğitim, kariyer, ego müdafaa, yeme bozuklukları, olgunlaşma ve çatışma gibi kavramlarla ilişkileri merak edilip çeşitli modellerle incelenmiştir.Genel görüşe ve yapılan bazı araştırmalara göre duygusal zeka iş yaşamının kalitesini yükselterek iş performansını da olumlu yönde etkilemektedir. Örneğin, duygusal zeka konusunda önemli araştırmaları olan Goleman’a göre , duygusal zeka çalışanlara rekabet gücü vererek onların işlerinde daha başarılı olmalarına neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, yukarıda kısaca bahsedilen; kişilik tipleri, duygusal zeka ve iş tatmini kavramları ve bu kavramların birbirleriyle ilişkileri çalışmanın birinci bölümünde teorik bir şekilde ele alınarak araştırma modeli oluşturulacaktır. Daha sonra metodoloji bölümünde ölçeklerle ilalyzed through the SPSS 10.00 Statistical Packet Programme. Descriptive analysis, factor analysis, reliability analysis, correlation and regression analyses are used to evaluate the data. Analyses results revealed that emotional intelligence mediates effect of compliance, responsibility, emotional stability type of personality on the job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Personality Types, Five Factor Personality Inventory, Emotional Intelligence, Job Satisfaction

A Primer for Transformational Leadership in Nonprofit Sector

Öz

Bu çalışmada literatürdeki beş faktör kişilik tipleri ve duygusal zeka kavramlarından yola çıkılarak, kişilik tiplerinin duygusal zeka üzerinde etkili olduğu ve duygusal zeka vasıtasıyla da iş tatminini arttırabileceği öngörülmüştür. Araştırma yöntemi olarak anket yöntemi kullanılmış ve literatürden uyarlanan sorular, Türkiye genelinde kamu ve vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenler üzerinde 2010-2011 yılları arasında yürütülmüştür. Elde edilen veriler SPSS 10.00 İstatistik Paket Program kullanılarak faktör, güvenilirlik, korelasyon, ve regresyon analizlerine tabi tutulmuştur. Analizlerde uyumluluk, sorumluluk, duygusal dengelilik kişilik tiplerine sahip olan akademisyenlerde iş tatmini duygusal zeka vasıtasıyla arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Duygusal zekanın uyumluluk, sorumluluk, duygusal denge kişilik tipleri ile iş tatmini arasında ara değişken etkisi yarattığı bu çalışmayla ortaya konmuştur ve çalışmanın literatüre katkısıdır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik Tipleri, 5 Faktör Kişilik Modeli, Duygusal Zeka, İş Tatmini

Kaynakça

• Akıncı, Zeki.‘Turizm Sektöründe İşgören İş Tatminini Etkileyen Faktörler: Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde bir Uygulama’, Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Vol:2, No:4,Kasım 2002,s. 1-25
• Baltaş, Acar.(1999) ‘Duygusal Zeka Nedir?’,Hürriyet Gazetesi, 6 Haziran
• Barrick,Murray and Mount,Michael. ‘The Big Five Personality Dimensions and Job Performance : A Meta- Analysis’, Vol:44, No:1,1991, s. 1-26
• Can,Yusuf ve Soyer, Fikret . ‘Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Sosyo- Ekonomik Beklentileri ile İş Tatmini Arasındaki İlişki’, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Vol: 28, No:1,2008, s. 61-74
• Çakar, Ulaş ve Arbak, Yasemin. ‘Modern Yaklaşımlar Işığında Değişen DuyguZeka İlişkisi ve Duygusal Zeka, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol:6, No:3,2004, s. 23-48
• Çarıkçı, İlker. ’Çalışanların İş Tatminini Etkileyen Kişisel Özellikler: Süpermarket Çalışanları Üzerine bir Araştırma’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,Vol:5, No:2, 2000, s. 155-168
• Cooper, Robert.; Sawaf ,Ayman.‘Liderlikte Duygusal Zeka’, ( İstanbul: Sistem Yayıncılık, Dördüncü Basım,2010) 55 Chi Sum Wong, & Kenneth Law,’ The Effects of Leader and Follower Emotional Intelligence on Performance and Attitude: An Exploratory Study’, The Leadership Quatrerly , Vol:13, 2002, s. 243-274 56 Kenneth Law, Chi Sum Wong, & Lynda Song, ‘ The Construct and Criterion Validity of Emotional Intelligence and its Potential Utility for Management Studies’,Journal of Applied Psychology, Vol:89, No:3, 2004, s. 483-496
• Digman J., Inouye J., ‘Further Specification of the five robust factors of personality, Journal of Personality and Social Psychology, Vol:50, 1986, s.116-123
• Eğinli,Ayşen.’Çalışanlarda İş Doyumu: Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İş Doyumuna Yönelik bir Araştırma ‘, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Vol:23, No:3, 2009, s.35-52
• Epstein ,Seymour. ‘Contructive Thinking: The Key to Emotional Intelligence), (West Port,USA: Greenwood Publishing Group) ,1998
• Eroğlu, Feyzullah. ‘Davranış Bilimleri’, İstanbul: Beta Yayınevi, 2011
• Gedik, Tarık; Akyüz Cemil ve Batu C., ‘Orman Endüstri İşletmelerinde Yönetici İş Tatmin Düzeyinin Belirlenmesi- Düzce İli Örneği’, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, 2009, s.1-11
• Goldberg ,Lewis. ‘An Alternative ‘’Description of Personality’’ The Big Five Factor Structure’, Journal of Personality and Social Psychology, Vol.59, No:6, Eylül 1990, s.1216-1229
• Goldberg, Lewis. ‘The development of markers for the big five factor structure’ Pysichological Assesment, Vol:4 , 1992, s. 26-42
• Goleman,Daniel.‘Emotional Intelligence’,(New York: Bantam Books,1995)
• Güner, Ahmet Reşat. ‘Sağlık Hizmetlerinde Örgütsel Bağlılık, İşe Bağlılık ve İş Tatmini Arasındaki İlişkilerin Modellenmesi’, (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2007) İmamoğlu ,Salih Zeki;Keskin,Halit ve Erat, Serhat. ‘Ücret, Kariyer ve Yaratıcılık ile İş Tatmini Arasındaki İlişki : Tekstil Sektöründe bir Uygulama’, Yönetim ve Ekonomi Dergisi , Cilt :11, Sayı:1, 2004, s. 167-176
• Kantar, Hüseyin. ‘İşletmede Motivasyon’, ( İstanbul: Kum Saati Yayınları, 2010)
• Kantarcı, Kemal.’ Otel İşletmelerinde İş Tatmininin Ölçülmesi ve İşgören Performansına Etkileri, Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , 1997,İzmir.
• Kaya, İlke. ‘Otel İşletmeleri İşgörenlerinin İş Tatminini Etkileyen Faktörler: Geliştirilen bir İş Tatmini Ölçeği’, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol:7, No:2, 2007, s.355-372
• Keleş, Çelik. ‘İş Tatmininin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisine İlişkin İlaç Üretim ve Dağıtım Firmalarında Yapılan bir Araştırma’, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya ,2006.
• Kemper ,Cynthia. ‘EQ vs. IQ’, Communication World’, Nov.1999, Vol:16 , No:9.
• Keser, Aşkın. ‘İş Tatmini ve Yaşam Tatmini İlişkisi : Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama’, Çalışma Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Sayı:7, No:4 ,2005 , s. 77-96
• Luthans, Fred. ’Organizational Behavior’, (New York:Mc Graw –Hill Press, 1992) McCrae,Robert and Costa ,Paul. ‘Validation of the five- factor model of personality across instruments and observers’, Journal of Personality and Social Psychology, Vol: 52, 1987, 81-90
• Mccrae ,Robert and John, Oliver. ‘An Introduction to Five Factor Model and its Applications’, Journal of Personality, Vol.60, No:2 , Haziran 1992, s.175-215 Mc Cormick, Ernest and Ilgen, Daniel. , ‘Industrial Psygology’, (NJ: Prentice Hall, 1987)
• Megerian, Lara and Sosik, John.’ An Affair of the Heart: Emotional Intelligence and Transformational Leadership’, Journal of Leadership Studies, Vol:3, No:4, 1997, s.31-48
• Peabody, Dean and Goldberg, Lewis.’ Some determinants of factor structures from personality –trait descriptions’, Journal of Personality and Social Psychology’, Vol: 57, 1989, s. 552-567
• Pseıcka ,Clement and Rahim, Aflazur. ‘A Model of Emotional Intelligence and Conflict Management Strategies: A Study in Seven Countries, The International Journal of Organizational Analysis, Vol:10 , No:4, s.302-326 Oshagbemi, Titus. ‘Satisfaction with co-workers behaviour’, Employee Relations, Vol: 22, No:1, 2000, s:88-106
• Özgen, Hüseyin; Öztürk, Azim ve Yalçın, Azmi. ‘İnsan Kaynakları Yönetimi’, Adana :Nobel Kitabevi , 2005
• Özkalp,Enver ve Kırel, Çiğdem. ‘Örgütsel Davranış’, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1996
• Saklofske ,Donald ; Austin, Elizabeth ve Minski, Paul.’Factor Structure and Validity of a Trait Emotional Intelligence Measure’, Personality and Individual Differences’, Vol: 25, 2003 s. 167-177
• Salovey, Peter ve Mayer, John. ‘Emotional Intelligence, Imagination, Cognition & Personality’, Vol:9, s 185-211 Schmerhorn,John; Hunt, James and Osborn,Richard. ‘Managing Organizational Behaviour’, New York: Wiley, 1994
• Somer, Oya. ‘Türkçe’de Kişilik Özelliği Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli’,Türk Psikoloji Dergisi, 13, 42, 1998, s.17-32
• Statt, David. ‘Psychology and the World of Work’, Palgrave: Macmillan, 2004
• Stein, Stewen & Book, Howard. ‘EQ, Duygusal Zeka ve Başarının Sırrı, Çeviren: Müjde Işık’, İstanbul: Özgür Yayınları, 2003
• Stoeva, A.Z.; Chiu R. and Greenhaus J., ‘Negative affectivity, role stress and workfamily conflict ‘, Journal of Vocational Behaviour, Vol:60, 2002, s.1-16
• Stys, Yvonne and Brown, Shelly. ’ A rewiew of emotional intelligence literatüre and implications for corrections’, Research Branch Correctional Service of Canada, 2004, Vol:10
• Üngüren, Engin ; Cengiz, Funda ve Algür, Seden. ‘İş Tatmini ve Örgütsel Çatışma Yönetimi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Konaklama İşletmeleri Üzerinde bir Araştırma’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Vol:8, 2009, 36-56
• Wayne, Sandy and Liden, Robert. ‘Effects of Impression Management on Performance Ratings: A Longitudinal Study’, The Academy of Managemet Journal, Vol:30, No:1, Şubat 1995, s.232-260
• Wells, D.; Torrie, J. and Prindle, L. ‘Explorign Emotional Intelligence Correlates in Selected Populations of Collage Students’, Canada:2002, Lethbridge Community College
• Wong, Chi Sum; Law ,Kenneth and Song, Lynda. ‘The Construct and criterion validity of emotional intelligence and its potential utility for management studies’, Journal of Applied Psychology, Vol:89, No:3, 2000, s. 483-496
• Wong, Chi Sum and Law ,Kenneth.’ The Effects of Leader and Follower Emotional Intelligence on Performance and Attitude: An Exploratory Study’, The Leadership Quatrerly , Vol:13, 2002, s. 243-274