Relationship between Education and Economic Growth in Turkey: 1923-2011 (A Quantitative Approach)

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 21, 29 - 48, 01.03.2013

Şadan Çalışkan Mustafa Karabacak Oytun Meçik

Öz

The relationship between education and economic growth is one of the most attractive subjects in economic literature. Displaying the quantitative effects of education on economic growth plays a role in promot* Uşak Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, [e-mail]** Uşak Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, [e-mail]*** Uşak Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, [e-mail]1. GİRİŞEğitim ülkelerin kalkınmasında önemli bir role sahiptir. Bir taraftan kalkınma sürecinde ihtiyaç duyulan nitelik ve nicelikte işgücü sağlama fonksiyonunu yerine getirirken; diğer taraftan bilgi üretme ve yayma fonksiyonu ile ülkelerin modern üretim teknolojilerini takip etme, geliştirme ve üretim sürecine aktarmasına katkı sağlamaktadır. Eğitim seviyesi yükseldikçe işgücünün verimliliğinin artması; ülkelerin rekabet gücünü olumlu etkilemekte ve dışa açılmalarını kolaylaştırmaktadır. Eğitim düzeyindeki farklılıklar, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki ekonomik performans farklılığının temel nedenleri arasında yer almaktadır. En önemli beşeri sermaye bileşeni olan eğitim durumuna ilişkin iyileşmeler, bireylerin verimliliklerini, dolayısıyla ücretlerini ve iş bulma şansını artırma, buna karşın işsiz kalma riskini azaltma gibi iş yaşamına ilişkin katkıları ile bireysel kazançlar üzerinde meydana gelen belirgin artışların kaynağını oluşturmaktadır. Bu yönleriyle eğitim seviyesinin yükseltilmesi; özellikle gelişmekte olan ülkelerde işsizlik ve yoksullukla mücadelede etkin bir politika aracı olarak öne çıkmaktadır. Günümüz toplumlarının bilgi ekonomisi aşamasına geçmiş olması ve bu aşamaya geçişte eğitimin üstlendiği rol, gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkeleri eğitim harcamalarını artırma konusunda teşvik eden önemli bir faktördür. Öte yandan, dünyanın en geri kalmış ülkeleri eğitim göstergeleri bakımından en dezavantajlı ülkeleridir. Gelişmiş, rekabet gücü yüksek ülkelerin en önemli avantajı; iyi eğitilmiş, nitelikli, üretim sürecindeki değişimlere ayak uydurabilen işgücüne ve yüksek bilgi üretme kapasitesine sahip olmalarıdır. Eğitim durumundaki iyileşmeler, gerek işgücünün

Anahtar Kelimeler

Education, Economic Growth, Cointegration, Turkey

Türkiye’de Eğitim-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1923-2011 (Kantitatif Bir Yaklaşım)

Öz

Eğitim ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki, iktisat literatüründe yoğun ilgi çeken uygulamalı çalışmalar arasında yer almaktadır. Eğitimin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin kantitatif olarak ortaya konulması, kıt kaynakların daha büyük bir kısmının kalkınma sürecinde eğitime tahsis edilmesini teşvik eden bir rol üstlenmektedir. Bu çalışmanın amacı; 1923-2011 dönemi için Türkiye ekonomisinde eğitimin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ortaya konulmasıdır. Yapılan ekonometrik analizde; Türkiye’de eğitimdeki gelişmelerin ekonomik büyümeyi olumlu etkilediğini gösteren bulgulara ulaşılmıştır.Eğitim değişkenleri olarak, eğitim seviyelerindeki öğrenci sayılarının dâhil edildiği modelin sonuçlarına göre; lise ve yükseköğretim düzeyindeki öğrenci sayılarının artması, büyüme üzerinde anlamlı ve pozitif etkilere yol açmaktadır. Türkiye’de lise seviyesindeki öğrenci sayısındaki her %1’lik artışın GSYH’yi yaklaşık %0,2, yükseköğretim seviyesindeki %1’lik artışın ise GSYH’yi yaklaşık %3 artırdığı belirlenmiştir. Tahmin bulguları, Türkiye’de eğitime, özellikle de yükseköğretime daha fazla kaynak tahsis edilmesinin ekonomik gelişme sürecinde önemli katkılar sağlayacağını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Ekonomik Büyüme, Eşbütünleşme, Türkiye

Kaynakça

• Afşar, Muharrem, “Türkiye’de Eğitim Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, 2009, ss. 85-98.
• Akyüz, Ömer Faruk, Stratejik İnsan Kaynakları Planlaması, (İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2001).
• Angrist, Joshua D., “The Economic Returns to Schooling in the West Bank and Gaza Strip”, The American Economic Review, Vol. 85, No. 5, 1995, ss. 106510
• Atik, Hayriye, Beşeri Sermaye, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme, (Bursa: Ekin Kitabevi, 2006).
• Ay, Ahmet ve Yardımcı, Pınar, “Türkiye’de Beşeri Sermaye Birikimine Dayalı Ak Tipi İçsel Ekonomik Büyümenin Var Modeli İle Analizi (1950-2000)”, Maliye Dergisi, Sayı:155, 2008, ss. 39-54.
• Balcı İzgi, Berna ve Arslan, İbrahim, “Türkiye’de Genç İşsizliği, Eğitim ve Büyüme İlişkisi (1988-2008)”, (Tebliğ, 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22 Şubat 2008, İzmir, Türkiye).
• Barro, Robert J., “Economic Growth in a Cross Section of Countries”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 106, No. 2, 1991, ss. 407-443.
• Barro, Robert J. and Sala-i-Martin, Xavier, Economic Growth, (London: The MIT Press, 1995).
• Becker, Gary S., Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis with Special Reference to Education, (Chicago: The University of Chicago Press, 1993).
• Beşkaya, Ahmet, Savaş, Bilal ve Şamiloğlu, Famil, “The Impact of Education on Economic Growth in Turkey”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 3, 2010, ss. 43-62.
• Bils, Mark and Klenow, Peter J., “Does Schooling Cause Growth?”, The American Economic Review, Vol. 90, No. 5, 2000, ss. 1160-1183.
• Bocutoğlu, Ersan, Makro İktisat: Teoriler ve Politikalar, (Trabzon: Murathan Yayınevi, 2011).
• Çakmak, Erol ve Gümüş, Sevda, “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002)”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 60, Sayı: 1, 2005, ss. 59-72.
• Çalışkan, Şadan, “Eğitimin Getirisi (Uşak İli Örneği)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, 2007, ss. 2352
• Çalışkan, Şadan ve Mızırak, Zekeriya, “Çalışan Bayanların Eğitim-Gelir Düzeyleri ve Sosyal Yaşam Üzerindeki Etkileri” (Tebliğ, Beşinci Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Calalabat-Kırgızistan, 2007), ss. 377-384.
• Dahlin, Brian G., “The Impact of Education on Economic Growth: Theory, Findings and Policy Implications”, Duke University Working Paper, 2002.
• Demir Şeker, Sırma, Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi ve Endeks Sıralamasının Analizi, (Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2011).
• Doğrul, Naci, “Gelir Seviyeleri Farklı İllerde Eğitimin Ekonomik Büyümeye Etkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 23, 2009, ss. 259-267. Dolado, Juan José, Jenkinson, Tim and Sosvilla-Rivero, Simón, “Cointegration and Unit Roots”, Journal of Economic Surveys, Vol. 4, No.3, 1990, ss. 250-273.
• Dolado, Juan José, Gonzalo, Jesşs and Marmol, Francesc, “Cointegration”, http:// www.eco.uc3m.es/~jgonzalo/cointegration.pdf (Erişim Tarihi: 27 Ağustos 2012).
• Eliasson, Gunnar “Education, Competence and Economic Growth” in Rita Asplund, (ed.) Human Capital Creation in an Economic Perspective, (Helsinki: ETLA). Ergen, Hüseyin, “Türkiye’de Eğitimin Ekonomik Büyümeye Katkısı”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 10, Sayı: 35, 1999, ss. 21-56.
• Genç, Murat Can, Değer, Mustafa Kemal ve Berber, Metin, “Beşeri Sermaye, İhracat ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Ekonomisi Üzerine Nedensellik Analizi”, (Tebliğ, 7. Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, Yalova), ss. 53-65. Griliches, Zvi, “Education, Human Capital, and Growth: A Personal Perspective”, Journal of Labor Economics, Vol. 15, No. 1, 1997, ss. 330-344.
• Gümüş, Sevda, Beşeri Sermaye ve Ekonomik Kalkınma: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002), (İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı, 2005).
• Hanushek, Eric A. and Kim, Dongwook, “Schooling, Labor Force Quality, and Economic Growth”, NBER Working Paper Series, (Working Paper: 5399, 1995).
• Hirsch, Carina and Sulis, Giovanni, “Schooling, Production Structure and Growth: An Empirical Analysis on Italian Regions” Cagliari Intangible Assets and Regional Economic Growth, (Working Paper: 18, 2009).
• Kar, Muhsin ve Ağır, Hüseyin, “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi”, (Tebliğ, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 1718 Mayıs 2003, Kocaeli Üniversitesi, Derbent-İzmit).
• Kaya, Ayten Ayşen, “İçsel Büyüme Kuramları” içinde Erol Kutlu (der.), İktisadi Kalkınma ve Büyüme, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No. 1575, 2004, ss. 291-307.
• Kaynak, Tuğray vd., İnsan Kaynakları Yönetimi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, 2000).
• Krueger, Alan B. and Lindahl, Mikael, “Education for Growth in Sweden and the World”, Princeton University Industrial Relations Section, (Working Paper: 1, 1998).
• Kungl Vetenskapsakademıen, “Time-series Econometrics: Cointegration and Autoregressive Conditional Heteroskedasticity”, 2003, s. 5.
• Libanio, Gilberto A., “Unit Roots in Macroeconomic Time Series: Theory, Implications, and Evidence”, Nova Economia Belo Horizonte, Vol. 15, No. 3, 2005, ss. 145-1
• Loening, Josef, Rao, B. Bhaskara and Singh, Rup, “Effects of Education on Economic Growth: Evidence from Guatemala”, University Library of Munich, (MPRA Paper No: 25105, 2010).
• Mankiw, N. Gregory, Macroeconomics, (New York: Worth Publishers, 2000).
• McMahon, Walter W., “Education and Growth in East Asia”, Economics of Education Review, Vol. 17, No. 2, 1998, ss. 159-172.
• Mincer, Jacob, “Education and Unemployment”, NBER Working Papers Series, (Working Paper No: 3838, 1991).
• Nasir, Zafar Muenn and Nazli, Hina, “Education and Earnings in Pakistan”, Pakistan Institute of Development Economics, (No: 177, 2000).
• Neri, Frank, “Schooling Quality and Economic Growth”, University of Wollongong, (Working Paper: 01-06, 2001).
• Obamuyi, Tomola M. and Olorunfemi, Sola, “Financial Reforms, Interest Rate Behaviour and Economic Growth in Nigeria”, Journal of Applied Finance & Banking, Vol. 1, No .4, 2011, ss. 39-55.
• Patrinos, Harry Anthony, “Returns to Education: The Gender Perspective” in Mercy Tembon and Lucia Fort, (ed.) Girl’s Education in the 21st Century, (Washington, DC: World Bank, 2008), ss. 53-66.
• Perron, Pierre and Vogelsang, Timothy J., “Nonstationarity and Level Shifts with an Application to Purchasing Power Parity”, Journal of Business & Economic Statistics, Vol. 10, No. 3, Jul. 1992, ss. 301-320.
• Romer, David, Advanced Macroeconomics, (Boston: McGraw-Hill, 2006).
• Rosenzweig, Mark R., Microeconomic Approaches to Development: Schooling, Learning, and Growth, (New Haven: Yale University Economic Growth Center, 2010).
• Sarı, Ramazan, “Kazançlar ve Eğitim İlişkisi: İl Bazında Yeni Veri Tabanı ile Kanıt”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 3-4, 2002, ss. 367-380.
• Shupp, Franklin R., “Growth and Income Inequality in South Africa”, Journal of Economic Dynamics and Control, Vol. 26, No. 910, 2002, ss. 1699-1720.
• Sjö, Bo, “Testing for Unitroots and Cointegration”, http://www.iei.liu.se/nek/ ekonometrisk-teori-7-5-hp-730a07/labbar/1.233753/dfdistab7b.pdf (Erişim Tarihi: 26 Aralık 2012).
• Stock, James H., “Unit Roots, Structural Breaks and Trends”, http://www2.econ. iastate.edu/faculty/bunzel/TTeach/pdf%20files%5C0204046.pdf (Erişim Tarihi: 27 Ağustos 2012).
• Şimşek, Mevlüdiye, Beşeri Sermaye ve Beyin Göçü Kapsamında Türkiye: Karşılaştırmalı Bir Analiz, (Bursa: Ekin Kitabevi, 2006).
• Şimşek, Muammer ve Kadılar, Cem, “Türkiye’de Beşeri Sermaye, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2010, ss. 115-140. T.C. Kalkınma Bakanlığı, http://www.dpt.gov.tr/Kalkinma.portal (Erişim Tarihi: 30 Ağustos 2012).
• Taban, Sami ve Kar, Muhsin, “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi, 1969-2001”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, 2006, ss. 159-181.
• Taban, Sami, İçsel Büyüme Modelleri ve Türkiye. (Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2010).
• Tansel, Aysıt, “Türkiye’de Okullaşma Oranları ve Eğitimin Getirisi”, Düşün Dergisi, Sayı: 14, 2009.
• Telatar, Osman Murat ve Terzi, Harun, “Nüfus ve Eğitimin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, 2010, ss. 197-214.
• Tezcan, Mahmut, Eğitim Sosyolojisi, (Ankara: Zirve Ofset, 1992).
• TÜİK, www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 30 Ağustos 2012).
• Türkmen, Fatih, “Eğitimin Ekonomik ve Sosyal Faydaları ve Türkiye’de EğitimEkonomik Büyüme İlişkisinin Araştırılması”, (DPT Uzmanlık Tezleri 2655, 2002).
• Uzay, Nisfet, Verimlilik ve Büyüme, (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2005).
• Yaylalı, Muammer ve Lebe, Fuat, “Beşeri Sermaye İle İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: XXX, Sayı: I, 2011, ss. 23-51.
• Yeldan, Erinç, İktisadi Büyüme ve Bölüşüm Teorileri, (Ankara: Efil Yayınevi, 2010). Zivot, Eric and Wang, Jiahui, “Modelling Financial Time Series with S-PLUS”, http://www.msi.co.jp/splus/products/addon/fm/fmman.pdf (ErişimTarihi: 23 Ağustos 2012).