Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemi Üzerine Etkileri

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 25, 325 - 355, 01.06.2015

Veysel Erat

Öz

Çalışmanın amacı 2007 yılında yapılan Anayasal değişiklik ile Cumhurbaşkanın halk tarafından seçilmesinin mevcut hükümet sistemini nasıl etkilendiğini ortaya koymak ve mevcut hükümet sistemi tartışmalarına tarihsel vurgu ile katkı sağlamaktır. Hükümet sistemleri toplumsal ve siyasi etkenlerle şekillenen bir olgudur. Bu amaçla çalışmanın birinci bölümünde, hükümet sistemlerinden başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter rejim en uygun örnekleri olan ABD, Fransa ve İngiltere üzerinden incelenmiştir. İkinci bölümde Türkiye’de hükümet sisteminin tarihsel gelişimi anlatılmış ve son bölümde ise 2007 Anayasal değişikliğinin hükümet sistemine etkileri incelenerek yeni hükümet sisteminin nereye oturtulacağı ortaya konmuştur

Anahtar Kelimeler

Hükümet Sistemi, Parlamenter Rejim, Yarı Başkanlık, Anayasa Değişikliği

The Impacts of the Election of the President Directly by the Public on the Political System in Turkey

Öz

The aim of the study is to present how the current political system is affected by the election of the President directly by the public due to the Constitutional change made in 2007 and contribute towards the current political system discussions with historical highlights. Political systems are the phenomena formed by the social, political, and diplomatic factors. Along with this aim, the presidential system, the semi-presidential system and the parliamentary system of the political systems are analysed over the most appropriate examples, the USA, France and England in the first chapter of the study. In the second chapter, the historical progress of the political system in Turkey has been described. In the last chapter, the impact of the Constitutional change of 2007 on the political system has been examined and the ways how the new political system will be embedded have been proposed

Anahtar Kelimeler

Political System, Parliamentary System, Semi-Presidential System, Constitutional Change

Kaynakça

• Acar, Ali; Mustafa Burak Çelebi. ‘Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Cumhur- başkanlığı Makamının Önemi Ve 2007 Yılı Anayasa Değişiklikleri Çerçevesin- de Abdullah Gül’ün Görev Süresi Tartışmaları’, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, s. 1-33.
• Akbulut, Örsan. ‘Siyasal İktidarı Kullanma Aracı Olarak Başbakan’, Amme İdaresi Dergisi, Cilt. 36, Sayı. 1, s. 49-82.
• Akipek, İlhan. ‘Kuvvetler ayrılığı Nazariyesinin doğmasına amil Olan Fikirler’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 9, Sayı. 1-2, 1952, s.167–182.
• Asilbay, İ.Halil. ‘Parlamenter Sistem ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme’, TBB Dergisi, 2013 (104), s. 247-264.
• Aslan, Rıza. Kuvvetler Ayrılığı Teorisi ve Uygulamalı Örnekleri, Dora Basın Yayım Dağıtım, Bursa, 2010.
• Aslan, Seyfettin; Abdullah Yılmaz. ‘Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi’, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt. 2, Sayı. 1, s. 287- 297.
• Akgül, Mehmet Emin. ‘Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz De- mokratik Rejimlerindeki Anlamı’, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:68, Sayı: 2010/4, s. 79-101.
• Beceren, Ertan; Kalağan, Gökhan. ‘Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemi; Türkiye’de Uygulanabilirliği Tartışmaları’, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl. 6, Sayı 11 Bahar 2007/2, s.163-181
• Bezci, Bünyamin. ‘Demokrasi ve Başkanlık Sistemi’ Yönetim Bilimleri Dergisi (3: 2), 2005, s.77-91.
• Birecikli, İhsan Burak. ‘Amerika’nın Kuruluşu ve ABD-Avrupa İlişkileri (1776- 1876)’, ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı, s. 81-103.
• Birecikli, İhsan Burak. ‘Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İncele- me’, Akademik Bakış, Cilt. 2, Sayı. 3, 2008, s. 211-226.
• Bozatay, Şeniz Anbarlı. ‘12 Eylül 2010 Referandumu Ve Referandum Sürecinin Üniversite Öğrencileri Tarafından Algılanmasına İlişkin Bir Araştırma: Biga İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği’, Yönetim Bilimleri Dergisi (9: 2) 2011, s. 117-140.
• Bulut, Nihat. ‘Türkiye’de Temel Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi Açısından 1909 Anayasa Değişikliklerinin Önemi’, EÜHFD, Cilt. 7, Sayı. 1–2, 2008, s. 1-15.
• Buran, Hasan. ‘Siyasal Rejimin Sınıflandırılması Yeniden Gözden Geçirilmesi Üze- rine’, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Der- gisi, Cilt. 14, Sayı. 1, 2009, s. 69-97.
• Charles De Secondat. Baron de Montesquieu, The Spirit Of Laws, Batoche Boks, Canada, 2001.
• Çaha, Ömer. ‘Osmanlı’da Sivil Toplum’, A. Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 49, Sayı. 3-4, s. 94. s. 79-99.
• Demir, Halis. ‘Kuvvetler Ayrılığı Etrafındaki Yaklaşımların Tahlili’, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIV/1, 2010, s. 223-246.
• Demir, Fevzi. Demokrasilerde Hükümet Sistemleri ve Başkanlık Hükümeti Rejimi, EGİAD, İzmir, 1998.
• Demirkıran, Özlem. ‘Fransa’nın Güvenlik Politikası: De Gaulle Dönemi (1958- 1969)’, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 3, Sayı. 5, 2007, s. 79-92.
• Dunbay, Seda. ‘23 Temmuz 2008 Tarihli Anayasa Reformu Işığında Fransa’daki Yarı Başkanlık Sistemi’, Ankara Barosu Dergisi, 2012/3, s. 292-316.
• Durdu, Mehmet Burak. ‘Osmanlı Devletin’de Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri’, OTAM Dergisi, Sayı. 14, 1990, s. 291-318.
• Dursun, Hasan. ‘Süper Başkanlık Ya Da Başkancı Parlamenter Sistem: Weimar Almanya’sı İle Rusya Federasyonu Örnekleri Ve Çıkartılacak Dersler’, TBB Dergisi, Sayı. 67, 2006, s. 230-284.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2010.
• Eren, Emrah Karaca. ‘Başkanlık Sistemi’nin Türk Parti Sistemi Açısından Türkiye’ye Uygulanabilirliği’, G.Ü. İİBF Dergisi, 3, 2002, s. 135-162.
• Ergül, Ozan. Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi, Adalet Yayınevi, Ankara,
• Eroğlu, Müzeyyen. ‘John Locke’nin Devlet Teorisi’, Akademik Bakış Dergisi, Sayı. 21, 2011, s. 1-15.
• Evcimen, Günsev. ‘Başkanlık Hükümet Sistemi: ‘Ratio Politica’sı ve Türkiye’, An- kara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 47, Sayı 1, 1992, s. 317-334.
• Fendoglu, Hasan Tahsin. ‘Başkanlık Sistemi’, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt. 2 Sayı. 2, 2012, s. 39-60.
• Feyzioğlu, Turhan, ‘Kuvvetler Ayrılığı Nazariyesi’, SBOD, Cilt. 2, 1947, s. 50-60
• Gönenç, Levent. ‘Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı- Politika Notu’, Nisan 2011, s. 1-6.
• Gözler, Kemal. ‘Hukuk Açısından Monarşi ve Cumhuriyet Kavramlarının Tanımı Sorunu’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı. 54-1, s. 51-62.
• Gözler, Kemal. ‘İngiltere’de Parlamento Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı: Malî Hu- kukun Anayasa Hukukundan Eskiliği Üzerine Bir Deneme’, Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 2009.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa, 2011.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa, 2004.
• Gözler, Kemal. Kısa Anayasa Hukuku, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa, 2013.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa,
• Gunter, Richard; Larry Diamond. ‘Specıes Of Polıtıcal Partıes, A New Typology’, Party Polıtıcs, Vol. 9. No. 2, p.167-199.
• Güneş, İhsan, II. Meşrutiyet Dönemi Hükümet Programları, OTAM, Sayı. 1, 1990, s. 171-269.
• Hakyemez, Yusuf Şevki. Yeni Anayasada Türkiye’nin Hükümet Sistemi, Ed. Murat Yılmaz, Yusuf Tekin, SDE Analiz.
• Hakyemez, Yusuf Şevki. ‘Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı, Rousseau Ve Türk Anayasaları Üzerindeki Etkisi’ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 52, Sayı. 4, s.69-92.
• Heady, Ferrel. ‘Karşılaştırmalı Bir Bakışla Amerikan Anayasal ve İdari Sistemleri’, Çeviren: İştar B. Tarhanlı, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Yıl. 8, Sayı. 1-3, s. 61-78.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan. ‘Türkiye’deki Hükümet Sistemi Tartışmalarına Eleştirel Bir Bakış’, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt. 1, Sayı. 1, 2012, s. 3-5.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan. Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye, Detay Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Heywood, Andrew. Siyaset, Liberte, Ankara, 2006.
• Heywood, Andrew. Siyasetin Temel Kavramları, Çev: Hayrettin Özler, Adres Ya- yınları, Ankara, 2012.
• Kahraman, Mehmet. ‘Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi Ve Cumhur- başkanı Seçim Kanunu’ SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, s. 263-287.
• Kahraman, Mehmet. ‘Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık Ya Da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği’, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 9, Sayı. 18, 2012, s. 431- 457.
• Kars, H. Zafer. 1908 Devrimi’nin Halk Dinamiği, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1997.
• Keser, Hayri. ‘Türkiye ve Başkanlık Sistemi’, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 2, Sayı. 1, 2011, s. 23-58.
• Kuzu, Burhan. Türkiye İçin Başkanlık Sistemi, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1997.
• Kükner, Bilgen. ‘Hükümet Sistemi Seçeneklerinden ‘Başkanlı Parlamenter Sistem’ Seçeneği ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği’, Ankara Barosu Dergisi, 2012-2, s.279-304.
• Locke, John. Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Çeviren: Fahri Bakırcı, Ebabil, An- kara, 2012.
• Metin, Erhan. ‘II. Meşrutiyet Dönemi Siyasi Olayları’, http://akademik.ka- ratekin.edu.tr/dosyalar/13844d01d85a85bed47338e396b2aa3d/II.%20 Me%C5%9Frutiyet.pdf, (Erişim Tarihi: 27.11.2013).
• Mısır, Mustafa Bayram. ‘Meşrutyetten Cumhuriyete: Kapitalizme Prusya Tipi Ge- çiş’, Praksis, Sayı. 5, s.217-255.
• Mosca, G. ‘Magna Carta’dan 20’inci Asra Kadar İngiliz Anayasa Hareketleri’ Çe- viren: Mukbil Özyörük, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 5, Syı. 1-4, s. 33-58.
• Moore, Barrington Jr. Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri, Verso Yayıncılık, Ankara, 1989.
• Mutlusu, Ali Faruk. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Bürokrasinin Modernleşme Süre- cinde Rolü, Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Dergisi, Cilt. 1, Sayı. 4, s. 9- 24.
• Oder, Bertil Emrah, ‘Türkiye’de Anayasa ve Anayasa Yargısı’, Tarihi Miras ve Gün- cel Beklentiler Arasında Türkiye, KAS, 2010, s. 191-208.
• Okandan, Recai, G. ‘Milli Hakimiyet, Milli İrade Mefhumlarının ve Kuvvetler Birli- ği Sisteminin Esas Teşkilat Hukukumuza Girişi’, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,Cilt. 27, Sayı. 1-4, 1961, s. 21-33.
• Onar, Erdal. Başkanlık Sistemi, Haz. Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayın- ları, Ankara, 2005.
• Onar, Erdal. ‘Türkiye’nin Başkanlık Veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşü- nülmeli Midir?’, Başkanlık Sistemi, Ed. Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005.
• Örs, Birsen. ‘Sıyasal Temsıl’, I.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No. 35, 2006, s. 1-22.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 14. Baskı, İstanbul, 2013.
• Özbudun, Ergun. ‘Hükümet Sistemleri’ Yeni Türkiye, 51/2013, s. 205-207.
• Özbudun, Ergun. ‘İngiltere’de Parlamento Egemenliği Teorisi’, Ankara Üniversite- si Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 25 Sayı. 1-2, 1968, s. 59-79.
• Özkiraz Ahmet; Berkan Hamdemir. ‘Anayasacılık Hareketleri, Kapitalizm ve Os- manlı’, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt. 11, Sayı. 2, s. 59 – 78.
• Parsak, Mehmet. ‘Parlamenter/Başkanlık/Yarı Başkanlık Hükümet Sistemlerine Genel Bir Bakış Ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Hükümet Sistemi’, TESAV, M. No.1, s. 1-20.
• Roskin, Michael G. Çağdaş Devlet Sistemleri: Siyaset, Coğrafya, Kültür, Çeviren: Bahattin Seçilmişoğlu, (Ankara: Adres Yayınları, 2012)
• Szılágyı, Ilona Márıa, ‘Presidential Versus Parliamentary Systems’, AARMS, Vol. 8, No.2, 2009, p. 307-314.
• Şahin, Engin. Cumhuriyet Anayasaları, (İstanbul, Beta Basım, 2012)
• Tanilli, Servet. Devlet ve Demokrasi, Say Kitap, İstanbul, 1981.
• Tanör, Bülent, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, YKY, İstanbul, 2006.
• Tataroglu, Muhittin. ‘Parlamenter ve Başkanlık Sistemlerinde Siyasi İktidar ve Bü- rokrasi İlişkileri ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme’, Yönetim ve Ekono- mi, 13/1, 2006, s. 97-119.
• Taş, Kemaleddin. ‘Tanzimat ve Batılılaşma Hareketlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım’, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı. 7, s. 87- 94.
• Terzioğlu, Süleyman Sırrı. Anayasa Hukuku, Karahan Kitabevi, Ankara, 2011.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Basım, İstanbul, 2012.
• Turhan, Mehmet. ‘Anayasa Hukukunda Hükümet Sistemi Tartışmaları’, Liberal Düşünce, Yıl. 17, Sayı. 66, Bahar 2012, s. 57-76.
• Turhan, Mehmet. Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, , (Diyarbakır: Dicle Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 9, 1989),
• Türköne, Mümtaz’er. Siyaset, Etkileşim, İstanbul, 2012.
• Uluşahin, Nur. ‘Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmasında Farklı Bir Yak- laşım: ‘Yarı Başkanlıktan İki Başlı Yürütme Yapılanmasına’, Ankara Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 52, Sayı. 2, 2003, s.199-233.
• Uluşahin, Nur. ‘Türkiye’de Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği Ve Rejimin Baş- kanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit Ve Tehlikeler’, Hukuk Ve İkti- sat Araştırmaları Dergisi, Cilt. 3, No. 1, 2011, s. 29-38.
• Uygun, Oktay. ‘Küreselleşme ve Değişen Egemenlik Anlayışının Sosyal Haklara Etkisi’, Anayasa Yargısı 20, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara, 2003, s. 250- 284.
• Uzun, Hakan. ‘Türk Demokrasi Tarihinde I. Meşrutiyet’, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt. 6, Sayı. 2, 2005, s. 145-162.
• Yavuz, Bülent; Bülbül, Mahmut. ‘Çift Meclis Sistemi ve Türkiye’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt. 16, Sayı. 1, 2012, s. 217-260.
• Yavuz, Bülent. ‘2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler ve Çözüm Yolları’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt. 7, Sayı. 1-2, 2008, s. 1173-1214.
• Yavuz, Hasan; Bülent Tunç. ‘Avantaj ve Dezavantajlarıyla Başkanlık sistemi’, TBB Dergisi, Sayı. 81, 2009, s. 1-39.
• Yazıcı, Serap. Anayasa-I, Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir,
• Yücel, Bülent. ‘Yarı Başkanlık Sisteminin Hükümet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Fransa Modeli ve Komünizm Sonrası Polonya’, AÜHFD, Cilt. 52, Sayı. 4, 2003, s.335-364.
• Yüzbaşıoğlu, Necmi. Anayasa Hukuku El Kitabı, Beta Basım, İstanbul, 2008.