Küresel Kriz Sonrası Türkiye’de Yeni Para Politikası Yaklaşımının Benimsenmesinde Sermaye Akımlarının Rolü ve Sermaye Kontrollerine İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 31, 161 - 195, 01.02.2018

Nagehan Keskin

Öz

2008 yılında ortaya çıkan küresel finans krizi sonrası dönemde gelişmiş ülke merkez bankaları tarafından uygulanan genişletici para politikaları, diğer gelişmekte olan ülke (GOÜ) ler gibi Türkiye’ye yönelik sermaye akımlarını önemli ölçüde
arttırmıştır. Kısa vadeli ve yoğun sermaye girişlerinin birçok kanaldan finansal
istikrarı olumsuz yönde etkilemesi, fiyat istikrarının yanı sıra finansal istikrarı da
gözeten alternatif bir para politikası yaklaşımının benimsenmesine yol açmıştır. Bu
çerçevede Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyon hedeflemesi
rejiminde temel politika aracı olarak kullandığı kısa vadeli faiz oranına ilave olarak,
finansal riskleri sınırlandırabilmek amacıyla faiz koridoru, zorunlu karşılıklar ve
rezerv opsiyonu mekanizması (ROM) gibi birbirini tamamlayıcı araçların bir arada kullanıldığı yeni bir para politikası yaklaşımı geliştirerek 2010 yılının sonunda
uygulamaya koymuştur. Bu çalışmanın amacı, TCMB tarafından uygulamaya
konulan yeni para politikası yaklaşımının benimsenmesinde ve politika araçlarının
kullanımında sermaye akımlarının rolünü ortaya koymak ve aynı zamanda sermaye akımlarının yönetilmesinde kullanılabilecek alternatif bir araç olarak sermaye
kontrollerine dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler

Sermaye Akımları, Küresel Finans Krizi, Para Politikası, Finansal İstikrar, Sermaye Kontrolleri

Kaynakça

• Alper, Koray; S. Tolga Tiryaki. “ Zorunlu Karşılıkların Para Politikasındaki Yeri”, TCMB Ekonomi Notları, Sayı:2011-08, 13 Nisan, 2011, ss.1-20. Alper, Koray; Hakan Kara ve Mehmet Yörükoğlu. “Rezerv Opsiyonu Mekanizması”, TCMB Ekonomi Notları, Sayı:2012-28, 22 Ekim, 2012, ss.1-14. Ariyoshi, Akira; Karl Habermeier; Bernard Laurens; İnci Otker-Robe; Jorge Ivan CanalesKrilijenko and Andrei Kirilenko. “Capital Controls: Country Experiences With Their Use and Liberalization”, IMF Occasional Paper, No:190, 2000, (http://www.imf.org/ external/pubs/ft/op/op190/),(25.11.2006). Aslan, Nurdan; Nuray Terzi ve Etza Siampan. “Türkiye’de Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Ekonomik Büyüme ve Reel Döviz Kuru ile İlişkisi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt:5, Sayı:10, 2014, ss.15-32. Barlas, Yasemin; Neslihan Kaya. “Parasal Genişleme Politikalarının Gelişmekte Olan Ülke Portföy Akımları Kompozisyonuna Etkisi”, TCMB Ekonomi Notları, Sayı: 2013-01, Ocak, 2013, ss.1-10. Başçı, Erdem; Hakan Kara. “Finansal İstikrar ve Para Politikası”, TCMB Çalışma Tebliği, No:11/08, Mayıs, 2011, ss.1-18. Benlialper, Ahmet; Hasan Cömert. “Global Constraints on Central Banking: The Case of Turkey”, ERC Working Paper in Economics: 15/13, December, 2015, pp.1-34. (http:// www.erc.metu.edu.tr/menu/series15/1513.pdf), (06.06.2016). Binici, Mahir; Hasan Erol; Hakan Kara; Pınar Özlü ve Deren Ünalmış. “Faiz Koridoru Bir Makro İhtiyati Araç Olabilir mi?”, TCMB Ekonomi Notları, Sayı:2013-20, 19 Temmuz, 2013, ss.1-16. Cömert, Hasan. “İmkansız Üçleme’den İmkansız İkilem’e: Bretton Woods Dönemi ve Sonrası Para Politikası”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:34, Sayı:1, 2016, ss.115- 136. Doğan, Seyhun; Çiğdem Börke Tunalı. “Küreselleşme Sürecinde Finansal İstikrar-Para Politikası İlişkisi: Türkiye İçin Bir Değerlendirme (2001 Krizi Sonrası)”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt:61, Sayı:2, 2011, ss.51-81. (http://www.journals. istanbul.edu.tr/iuifm/article/view/1023009178), (14.06.2016). Gedikli, Ayfer. “Gelişmekte Olan Ülkelerde Küreselleşme, Uluslararası Sermaye Hareketleri ve Finansal Krizler Arasındaki İlişki”, International Conference on Eurassian Economies, 2010, ss.173-182. (http://avekon.org/papers/122.pdf), (05.08.2015). Göver, Zeki Tuğrul. “Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Sermaye Hareketleri Üzerindeki Kontrollerin Analizi: Türkiye İçin Çıkarılabilecek Dersler”, (Basılmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Ankara, 2014. Güler, Begüm; Esra Keleş ve Özgür Uçar. “Finansal İşlem Vergileri ve Avrupa Birliği Uygulaması”, T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı Ekonomik ve Mali Politikalar Başkanlığı, Temmuz, Ankara, 2012. Gündoğdu, Mustafa Kemal. “Türkiye’ye Yönelik Sermaye Hareketlerinin Analizi”, Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü, Mayıs, 2014, ss.1-14. Habermeier, Karl; Annamaria Kokeyne and Chikako Baba. “The Effectiveness of Capital Controls and Prudential Policies in Managing Large Inflows”, IMF Staff Discussion Note, August 5, 2011, (https://www.imf.org/external/pubs/ft/sdn/2011/sdn1114.pdf), (19.08.2016). IMF (2012). “The Liberalization and Management of Capital Flows: An Institutional View”, November 14, ( http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2012/111412.pdf), (25.08.2016). IMF. “World Economic Outlook, October 2009”, ( http://www.imf.org/external/pubs/ft/ weo/2009/02/) (01.08.2016). IMF. “World Economic Outlook, April 2014”,( http://www.imf.org/external/pubs/ft/ weo/2014/01/) (11.08.2016). IMF. “World Economic Outlook, April 2016”, (http://www.imf.org/external/pubs/ft/ weo/2016/01/) (11.08.2016). Kara, A. Hakan. “Küresel Kriz Sonrası Para Politikası”, TCMB Çalışma Tebliği, No:12/27, Haziran, 2012, ss.1-25. Keskin, Nagehan. “Sermaye Kontrolleri: Nedenleri, Türleri ve Ülke Deneyimleri”, Sosyoekonomi Dergisi, Yıl:5, Sayı:9, 2009, ss.147-166. Küçüksaraç, Doruk; Özgür Özel. “Rezerv Opsiyonu Mekanizması ve Optimal Rezerv Opsiyonu Katsayılarının Hesaplanması”, TCMB Çalışma Tebliği, No:12/32, Kasım, 2012. Moreno, Ramon (2000), “What Explains Capital Flows”, Federal Reserve Bank of San Francisco Economic Letter, Vol:22, July, (http://www.frbsf.org/economic-research/publications/economic-letter/2000/july/what-explains-capital-flows/), (05.03.2007). Neely, Christopher J. “An Introduction to Capital Controls”, Federal Reserve Bank of ST. Louis Review, November, 1999, pp.13-30, (https://research.stlouisfed.org/publications/ review/99/11/9911cn.pdf), (06.10.2006). Oduncu, Arif; Ergun Ermişoğlu ve Yasin Akçelik. “Merkez Bankasının Yeni Enstrümanı Rezerv Opsiyonu Mekanizması ve Kur Oynaklığı”, Bankacılar Dergisi, Sayı: 86, Eylül, 2013, ss. 43-52. Ostry, Jonathan D., Atish R. Ghosh; Karl Habermeier; Marcos Chamon; Mahvas S. Qureshi and Dennis B. S. Reinhardt. “Capital Inflows: The Role of Controls”, IMF Staff Position Note, SPN/10/04, February 19, 2010, (https://www.imf.org/external/pubs/ft/spn/2010/ spn1004.pdf), (15.07.2015). Ostry, Jonathan D., Atish R. Ghosh; Karl Habermeier; Marcos Chamon; Mahvas S. Qureshi; Luc Laeven and Annamaria Kokenyne. “Managing Capital Inflows: What Tools to Use”, IMF Staff Discussion Note, SDN/11/06, April 5, 2011, (https://www.imf.org/ external/pubs/ft/sdn/2011/sdn1106.pdf), (15.07.2015). Öğüt, Kaan; Sercin Şahin. “Türkiye’de Finansal İstikrar Sorununa Sistem Dinamiği Yaklaşımı”, TEK Uluslararası Ekonomi Konferansı, 1-3 Kasım, İzmir, 2012. (http:// teacongress.org/papers2012/OGUT-SAHIN.pdf), (22.08.2016). Özatay, Fatih. “Merkez Bankasının Yeni Para Politikası: İki Hedef-Üç Ara Hedef-Üç Araç”, İktisat İşletme ve Finans, 26 (302), 2011, ss.27-43. Özatay, Fatih. “Para Politikasında Yeni Arayışlar ve TCMB”, TEPAV Rapor, No:201202, Ocak, 2012, ss.1-17, (http://www.tepav.org.tr/upload/files/1326890034-3.Para_Politikasinda_Yeni_Arayislar_ve_TCMB.pdf), (12.07.2015). Serdaroğlu, Tuncay. “Türkiye’de Finansal Açıklık ve Toplam Faktör Verimliliği”, T.C. Kalkınma Balkanlığı Uzmanlık Tezi, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2853, Eylül, Ankara, 2013. Söylemez, Arif Orçun; Server Demirci. “Uluslararası Sermaye Akımlarının Kontrolü ve Avrupa Birliği’nin Konuya Yaklaşımı Hakkında Bir İnceleme”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Cilt:21, Sayı:1, 2013, ss.85-109. Söylemez, Arif Orçun; Ahmet Yılmaz. “Türkiye Ekonomisinde Finansal Serbestleşme Döneminde Uluslararası Sermaye Girişi-Büyüme İlişkisi”, Marmara Üniversitesi İİB Dergisi, Cilt: XXXIII, 2012, ss.47-66. Şimşek, Lütfü. “TCMB’nin Finansal İstikrarla İmtihanı”, Tekirdağ SMMM Odası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, Eylül, 2012, (http://www.tsmmmososyalbilimler.org/upload/ files/SAYI1/2-TCMB_F_NS_ISTR_IMTHN.pdf), (16.08.2016). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2010-IV”, 2010 (a). TCMB. “Finansal İstikrar Raporu, Aralık-2010”, 2010 (b). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2011-III”, 2011(a). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2011-I”, 2011(b). TCMB. “Ödemeler Dengesi Raporu, 2011-IV”, 2011(c). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2012-I”, 2012 (a). TCMB. “2013 Yılı Para ve Kur Politikası”, 25 Aralık, Ankara, 2012(b). TCMB. “Bülten”, Sayı:28, Aralık, 2012(c). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2013-IV”, 2013(a). TCMB. “Bülten”, Sayı:29, Mart, 2013(b). TCMB. “Parasal Aktarım Mekanizması”, Ankara, 2013(c). TCMB. “Enflasyon Raporu, 2014-II”, 2014(a). TCMB. “Bülten”, Sayı:35, Eylül, 2014 (b). TCMB. “Bülten”, Sayı:40, Aralık, 2015(a). TCMB. “Finansal İstikrar: Türkiye’de Finansal İstikrar Gelişmeleri”, Ankara, 2015(b). TCMB. “Ödemeler Dengesi Raporu, 2015-IV”, 2015(c). TEPAV. “TEPAV G-20 Toplantısı Hazırlık Çalışmaları: Özel Sermaye Akımlarında 1980’lere Dönüş”, Küresel Kriz Çalışma Grubu Değerlendirme Notu, 16 Şubat, 2009, ss.1-3., (http://www.tepav.org.tr/upload/files/12937246726.Ozel_Sermaye_ Akimlarinda_1980lere_Donus.pdf), (12.07.2015). Togan, Sübidey; Hakan Berument. “Cari İşlemler Dengesi, Sermaye Hareketleri ve Krediler”, Bankacılar Dergisi, Sayı:78, 2011, ss.3-21. Üçer, Murat. “Son Para Politikası Uygulamaları Üstüne Gözlemler”, İktisat İşletme ve Finans, 26 (302), 2011, ss.45-51. Varlık, Serdar; Nimet Varlık. “Ülke Risk Primi Şokunun Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Bankacılar Dergisi, Sayı:95, 2015, ss.3-16. Vergil, Hasan. “Sermaye Hareketlerinin Kontrolü ve Özel Yatırımlar Üzerine Etkileri”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, 2002, ss.19-33. http://evds.tcmb.gov.tr https://finance.yahoo.com/quote/%5EVIX/history/