Göçmen Girişimciliği Bağlamında Suriyeli Girişimciler: İstanbul İli Örneği

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 46, 849 - 884, 11.10.2022

Nurgün Kul Parlak Çiğdem Uludağ Güler

https://doi.org/10.35408/comuybd.1061833

Öz

Göç Dünya’nın olduğu kadar Türkiye’nin gündemini de yakından etkilemektedir. 2011 yılından sonra Türkiye en çok mülteciye ev sahipliği yapan ülke konumuna gelmiştir. Göç ile birlikte ortaya çıkan önemli sorunlardan bir tanesi göç eden kitlelerin ekonomik, politik, sosyal uyumları ve entegrasyonlarıdır. Ekonomik anlamda göçmenlerin maruz kaldıkları en önemli sorunlardan biri formel ekonomiye eklemlenemeyişleri ve cari ücretler üzerinden cari şartlarda iş bulamamalarıdır. Bu durum göç eden kişileri girişimci olmaya yönlendirmektedir. 2011 yılından sonra Türkiye’nin ev sahipliği yaptığı Suriyeli göçü ile yerleşilen ülke olma özelliği göstermeye başlaması, ilk yıllarda misafirlikle başlayan ev sahipliği, zamanla yerini gettolaşma ve yeni etnik lokasyonların/bölgelerin oluşması ile devam etmiştir. Suriyelilerin kalıcı olmaya başlamaları ile birlikte İstanbul en çok tercih edilen illerin başında gelmiştir. Yaklaşık yarım milyon Suriyeliye ev sahipliği yapan şehrin birçok semtinde mülteci girişimciliği gerçekleşmeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı İstanbul’da Suriyelilerin yoğun olduğu semtlerde etnik kamplaşmanın olup olmadığı, bu lokasyonlarda yoğunlaşmalarının altında hangi sebeplerin yer aldığı, mülteci girişimciliğinin motivasyon kaynaklarının neler olduğu ortaya koymaktır. Araştırmada İstanbul ilindeki Suriyeli işverenler ve bağımsız çalışanlar ile derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. İçerik analizinde nitel araştırmalarda sıklıkla tercih edilen MaxQDA veri analiz yazılımı kullanılmıştır. Kodlamalardan kötü çalışma koşulları ve kısıtlı istihdam olanakları, bölgenin ekonomik ve etnik cazibesi, kültürel/etnik yakınlık ve farklılık, sermaye birikimi ve girişimcilik tecrübesi (yatkınlık) olmak üzere 5 tema elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Girişimcilik, Suriyeli Girişimciler, Mülteci Girişimciliği, Etnik Ekonomi

Kaynakça

• Aguilera, M. B., and Massey, D. S. (2003). Social Capital and the Wages of Mexican Migrants: New Hypotheses and Tests. Social Forces, 82(2), 671-701.
• Akbaş, S., Ünlütürk Ulutaş, Ç. (2018). Küresel Fabrika Kentinin Görünmeyen İşçileri: Denizli İşgücü Piyasasında Suriyeli Göçmenler. Calisma ve Toplum, 56(1).
• Akyiğit, H., Baki, Z. (2021). Sosyal Sermayenin Göç ve Etnik Girişimcilik Üzerindeki Etkisi: İzmir’deki Suriyeli Küçük Girişimciler. Yorum Yönetim Yöntem Uluslararası Yönetim Ekonomi ve Felsefe Dergisi, 9(1) , 67-88.
• Anderson, A. R., and Jack, S. L. (2002). The Articulation of Entrepreneurial Social Capital: Content and Process. Entrepreneurship and Regional Development, 14(3), 193–210.
• Arslan, H. (2019). Göçmen Girişimci ve Vasıflı İşgücünün Değerlendirilmesi İle Üretim ve İstihdam Oluşturulması: Suriyeli Göçmenler Örneği, International Social Innovation Congress İstanbul, 16-17, 376-395.
• Atasü-Topcuoğlu, R. (2019). Syrian Refugee Entrepreneurship in Turkey: Integration and the Use of Immigrant Capital in the Informal Economy, Social Inclusion, 7(4), 200–210.
• Bagwell, S. (2008). “Transnational Family Networks and Ethnic Minority Business Development”, International Journal of Entrepreneurial Behavior and Research, 14(6), 377-394.
• Bizri, R. M. (2017). Refugee-entrepreneurship: A Social Capital Perspective. Entrepreneurship & Regional Development, 29(9-10), 847-868.
• Blanchflower, D. G., Andrew J. O. (1998). What Makes an Entrepreneur?. Journal of Labor Economics, 16(1), 26-60.
• Bógus, L. M. M. (2013). Urban Segregation: A Theoretical Approach. Erişim http://www. observatoriodasmetropoles. ufrj. br/urban_segregation.
• Bonacich, E. (1973). A Theory of Middleman Minorities. American Sociological Review, 38 (5): 583–594.
• Borjas, G., and S. Bronars. 1989. Consumer Discrimination and Self-employment. Journal of Political Economy, 97 (3): 581–605.
• Bruder, J., Räthke-Döppner, S. (2008). Ethnic Minority Self-Employment in Germany: Geographical Distribution and Determinants of Regional Variation, RePEc.
• Canatan, K. (2011). Hollanda'da Etnik İlişkiler, Gettolaşma ve Paralel Toplum Tartışmaları. Sosyoekonomi, 15(15).
• Cantay, G. (2013). Tarihi Topografyada Fatih Camii ve Bağlı Yapılaşmasının Değerlendirilmesi, Vakıf Restorasyon Yıllığı, (7), 7-14.
• Constant A, Shachmurove Y., K. F. Zimmermann (2007). What Makes an Entrepreneur and Does it Pay? Native Men, Turks, and Other Migrants in Germany. Int Migr. 45(4), 71–100. Çakırer-Özservet, Y. (2017). İstanbul’da Girişimci Göçmenler. Uluslararası Göç ve Toplumsal Uyum Araştırmaları Serisi: 2, Marmara Üniversitesi, Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Dana, L. P. and Morris, M. (2007). Towards a Synthesis: A Model of Immigrant and Ethnic Entrepreneurship içinde L. P. Dana (Ed.), Handbook of Researchon Ethnic Minority Entrepreneurship, , 803–811. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Dedeoğlu, S., Adar, A. Ş. (2016). “Kayıtdışılık Çıkmazında Suriyeli Prekarya: Türkiye’de İşgücü Piyasasında Suriyeli Göçmenler”, Tisk İşveren Dergisi, 52(6).
• Deniz, D. and Reyhanoğlu, M. (2018). İten ve Çeken Faktörler Temelinde Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerin Girişimci Olma Nedenleri, Journal of Entrepreneurship and Innovation Management, 7(2) , 33-66.
• Douglas, S. (1988). Massey, Economic Development and International Migration in Comparative Perspective, Population and Development Review, 14(3), 383- 413.
• Ehrlich, L. and Canavire-Bacarreza, G. J. (2006). The Impact of Migration on Foreign Trade: A Developing Country Approach. Latin American Journal of Economic Development, (6), 125-146.
• Emirhan, P. N. (2014). Uluslararası Emek Göçü ve Dış Ticaret Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(4).
• Erdoğan, M. (2016). Türkiye’deki Suriyeli Mülteciler ile Birlikte Yaşamanın Çerçevesi, A.Esen ve M.Duman (Ed.), Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler ve Öneriler, Ayran Basım, İstanbul.
• Evans, M. D. R. (1989). Immigrant entrepreneurship: Effect of Ethnic Market Size and Isolated Labor Pool, American Sociological Review, 54(6), 950–962.
• Faist, T. (2003). Uluslararası Göç ve Ulusaşırı Toplumsal Alanlar, (A. Gündoğan ve C. Nacar, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Fathallah, R. (2020). Shadows to Light: Syrian Refugee Entrepreneurs in Jordan’s İnformal Economy, Suliman s. Olayan School of Business, American University Of Beirut,1-24.
• Flap, H., Kumcu, A., and Bulder, B. (2000). The Social Capital of Ethnic Entrepreneurs and Their Business Success. London: MacMillan Press Ltd: 142-161.Immigrant Businesses, 142-161. Galloway, T. A. (2006). Do Immigrants Integrate out of Poverty in Norway. Discussion Papers No. 482, Statistics Norway, Research Department.
• Garip, F. (2008). Social Capital and Migration: How Do Similar Resources Lead to Divergent Outcomes?. Demography, 45(3), 591-617.
• Gelekçi, K. A. and Meçik, O. (2021). Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyelilerin Göç Hareketlerinde Sosyal Sermaye Etkisi: İzmir ve İstanbul Örneği. Journal of Social Policy Conferences, 80, 199-229.
• Gold, S. J. (1992). The Employment Potentials of Refugee Entrepreneurship: Soviet Jews and Vietnamese in California, Policy Studies Review, 11(2).
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, https://www.goc.gov.tr /gecici-koruma5638, 21.10.2021.
• Haikkola, L. (2011). Making Connections: Second-Generation Children and the Transnational Field of Relations, Journal of Ethnic and Migration Studies, 37, 1201–1217.
• Hall, M. A., (1999). English Caribbean Immigrant Entrepreneurs In Montreal, National Library of Canada, Ottowa, Canada.
• İçduygu A. ve Aksel, D. B. (2012). Türkiye’de Düzensiz Göç Ankara, Uluslararası Göç Örgütü Yayını.
• İçduygu, A. ve Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri, 75. Yılda Köylerden Şehirlere, İstanbul. Tarih Vakfı Yayınları.
• İnce, C. (2018). Uluslararası Göç Bağlamında Türkiye’deki Suriyeli Göçmenlerin Mekânsal Yoğunlaşması. Adıyaman: İksad Yayınları.
• Jansen, J. J. P., Van Den Bosch, F. A. J., and Volberda, H. W. (2006). Exploratory Innovation, Exploitative Innovation, and Performance: Effects of Organizational Antecedents and Environmental Moderators. Management Science, 52(11), 1661–1674. Erişim http://www.jstor.org/stable/20110640.
• Jones, T., M. Ram, P. Edwards, A. Kiselinchev, L. Muchenje. (2014). Mixed Embeddedness and New Migrant Enterprise in the UK. Entrepreneurship & Regional Development, 26(5–6): 500–520.
• Kaya, A. ve Kıraç, A. (2016). İstanbul’daki Suriyeli Mültecilere İlişkin Zarar Görebilirlik Değerlendirme Raporu, Hayata Destek Derneği, Erişim http://hayatadestek.org/yayinlarimiz/2016_istanbul_rapor.pdf.
• Kayalar, M. ve Yıldız, S. (2017).“Uluslararası Göç Sonrası Ortaya Çıkan Girişimcilik Türleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 55-62.
• Klaesson, J. and Öner, Ö. (2018). Ethnic Enclaves and Labor Market Outcomes: What Matters Most: Neighborhood, City or Region?, IFN Working Paper, No. 1251, Research Institute of Industrial Economics (IFN), Stockholm.
• Kocak, O., Ekmen, E., Eti, S. (2019). Integrative Approaches Towards Immigrants: A Sample From A District Of Istanbul. International Journal Of Academic Research In Business And Social Sciences, 9(9), 343, 334–347.
• Korkmaz, M. (2017). “Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyelilerin Türkiye İşgücü Piyasasına Etkileri ve Değerlendirmeler”, Sosyal Güvence Dergisi, 7(13), 57-83.
• Koyuncu, A. (2020). Toplumsal Kabulde Ekonominin İmkânı Konya’daki Suriyeli Girişimciler, İnsan & Toplum, 10( 3), 100-131.
• Köllinger P., Minniti, M. (2006). “Not for Lack of Trying: American Entrepreneurship in Black and White”, Small Business Economics, 27, 59–79.
• Kutlu, Z. (2015). “Bekleme Odasından Oturma Odasına”, Açık Toplum Vakfı ve Anadolu Kültür.
• Light, I. (1972). Ethnic Enterprise in America. Business and Welfare Among Chinese, Japanese, and Blacks, Unıversıty of California Press Berkeley, Los Angeles.
• Lopez-Rodriguez, M. (2010). Migration and the Quest for Normalcy: Polish Migrant Mothers and the Quest for Meritocratic Opportunities in the UK. Social, Identities,16: 339–358.
• Lung, S. M. (2008). The Impact of International Migration on International Trade: An Empirical Study of Australian Migrant Intake from Asian Countries, Australia, Victoria University, Melbourne.
• Massey. D. and Zenteno R. (1999). “The Dynamics of Mass Migration” Proceedings of the National Academy of Sciences. 96, 5328–5335.
• Mora, M. T., and Dávila, A. (2014). Gender and Business Outcomes of Black and Hispanic New Entrepreneurs in the United States. American Economic Review, 104(5), 245-49.
• Mutlu, P., Mısırlı, K. Y., Kahveci, M., Akyol, A. E., Erol, E., Gümüşcan, İ. ve Salman, C. (2018). Suriyeli Göçmen İşçilerin İstanbul Ölçeğinde Tekstil Sektörü Emek Piyasasına Eklemlenmeleri ve Etkileri. Calisma ve Toplum, 56(1).
• Naudé, W., Melissa; S. and Katrin, M., (2017). Migration, entrepreneurship and development: Critical questions, IZA Journal of Migration, 6(5), 1-16.
• Neccar, M. Ş. M. (2016). Suriye’den Türkiye’ye Göç: Nedenler, Sonuçlar ve Umutlar, İlahiyat Akademi, (4), 185-198.
• OECD, (2010). Entrepreneurship and Migrants, Report by the OECD Working Party on SMEs and Entrepreneurship, OECD. OECD, (2010). Development Co-Operatıon Report, Summary - January 2010.
• Reis O.C., (2008), “The Determinants of İmmigrant Entrepreneurial Strategies in Portugal”, içinde, Reis o.R., Rath J., (Ed.), Migrações Journal - Special Issue on Immigrant Entrepreneurship, October 2008, n. 3, Lisbon: ACIDI, 101-128.
• Ostgaard, T. A. and Birley, S. (1996). New Venture Growth and Personal Networks, Journal of Business Research, 36, 37-50.
• Özkul, G.ve Dengiz, S. (2018). Göçmen Girişimcilik Bağlamında Suriyeli Göçmenlerin Hatay İline Olan Ekonomik Katkıları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(26), 897-919.
• Parlak, Z. (2017). Suriyeli Mültecilerin Türkiye’de Emek Piyasalarına Etkisi, Social Sciences Studies Journal (SSS Journal), Cilt: 3, No: 12, s. 2334, 2327-2337.
• Pieterse, J. N. (2003). Social Capital and Migration: Beyond Ethnic Economies, Ethnicities, 3(1), 29-58.
• Portes, A. and Sensenbrenner, J. (1993). Embeddedness and Immigration: Notes on the Social Determinants of Economic Action. American Journal of Sociology, 98(6), 1320-1350.
• Price,M. and Chacko,E. (2009). The Mixed Embeddedness of Ethnic Entrepreneurs in a New Immigrant Gateway, Journal of Immigrant & Refugee Studies, 7(3), 328-346.
• Ram, M. (1994). Unravelling Social Networks in Ethnic Minority Firms. International Small Business Journal, 12(3), 42-53.
• Ramadani, V., Rexhepi, G., Gërguri-Rashiti, S., Ibraimi, S. and Dana, L. P. (2014). Ethnic Entrepreneurship In Macedonia: The Case Of Albanian Entrepreneurs. International Journal Of Entrepreneurship And Small Business, 23(3), 313-335.
• Ryan, L., Sales, R., Tilki, M. and Siara B. (2008). Social Networks, Social Support And Social Capital: The Experiences of Recent Polish Migrants in London. Sociology, 42: 672–689.
• Ryan, L. (2011). Migrants’ Social Networks and Weak Ties: Accessing Resources And Constructing Relationships Post-Migration. The Sociological Review, 59: 708–724
• Sanders, J. M., Nee, V. (1996). Immigrant Self-employment: The family as Social Capital and The Value of Human Capital. American Sociological Review, 231-249.
• Saxenian, A., Motoyama, Y., and Quan, X. (2002). Local and Global Networks of İmmigrant Professionals in Silicon Valley. Public Policy Instit. of CA.
• Sherman, P. S. (2004). The İmpact Of Realistic Entrepreneurship Previews on Entrepreneurial Biases, Risk Perception and Opportunity Evaluation. The University of Nebraska-Lincoln.
• Shinnar, R. and Young, C. (2008). Hispanic immigrant entrepreneurs in the Las Vegas Metropolitan area: Motivations for Entry into Outcomes of Self-Employment, Journal of Small Business Management, 46(2), 242–262.
• Shinnar, R.S. and Zamantılı Nayır, D. (2019). Immigrant Entrepreneurship in an Emerging Economy: The Case of Turkey. Journal of Small Business Management, 57(2), 559-575.
• Şimşek, H. and Yıldırım, A. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNCHR), (2021). Erişim https://data2.unhcr. org/en/situations/ syria #_ga = 2.58203491.877430543.1580335919-2063951347.1571082415.
• Vinogradov, E., and E. J. Isaksen. (2008). Survival of New Firms Owned by Natives and Immigrants in Norway. Journal of Developmental Entrepreneurship, 13(1): 21–38.
• Volery, T. (2007). Ethnic Entrepreneurship: A Theoretical Framework, Handbook of Research on Ethnic Minority Entrepreneurship, (1), 30-41.
• Wahlbeck, Ö. (2007). Work In The Kebab Economy: A Study Of The Ethnic Economy Of Turkish Immigrants In Finland. Ethnicities, 7(4), 543-563.
• Waldinger, R. (1984). Immigrant Enterprise In The New York Garment Industry. Social Problems, 32(1), 60-71.
• Waldinger, R., H. Aldrich and R. Ward (1990). ‘Opportunities, Group Characteristics And Strategies’, içinde R. Waldinger, H. Aldrich and R. Ward (Ed.), Ethnic Entrepreneurs: Immigrant Business in Industrial Societies, London: Sage, 13–48.
• Wauters, B. and Lambrecht, J. (2006). Refugee Entrepreneurship in Belgium: Potential and Practice, November International Entrepreneurship and Management Journal, 2(4): 509-525.
• Wilson, K. L., and Portes, A. (1980). “Immigrant Enclaves: An Analysis of the Labor Market Experiences of Cubans in Miami.” American Journal of Sociology, 86: 295–319.
• Yalçın, C. (2004). Göç Sosyolojisi, Ankara:Anı Yayıncılık.
• Yılmaz, B. and Güler, Ç. U. (2019). “Y Kuşağı Çalışanlarının Suriyelilerin İstihdamına Bakışı: Akademik Personel Üzerine Bir Çalışma”, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(2), 231 – 253.
• Yusheng Zhang, (2019). The Global Race for Talent: Entrepreneurial Talent Flow Between The U.S. and Asia, University of North Carolina at Chapel Hill.
• Zhang, Y., Bai, X.T., Zhu, K.Y., Jin, Y., Deng, M., Le, H.Y., Fu, Y.F., Chen, Y., Zhu, J., Look, A.T., Kanki, J., Chen, Z., Chen, S.J., and Liu, T.X. (2008) In Vivo Interstitial Migration of Primitive Macrophages Mediated by JNK-Matrix Metalloproteinase 13 Signaling in Response to Acute Injury. Journal of immunology (Baltimore, Md. : 1950). 181(3), 2155-2164.
• Zhang, Z. (2010). The Home Country’s Role in Shaping Chinese Immigrant Entrepreneurship, Auckland University.
• Zhou, M. (2004). “Revisiting Ethnic Entrepreneurship: Convergencies, Controversies, and Conceptzca I Advancements”, IMR, 38(3), 1040-1074.