TÜRKİYE’DE ÇEVRECİ TUTUM VE DAVRANIŞLAR ARASINDAKİ TUTARSIZLIK SORUNUNUN CİTTASLOW ÜYELİĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK EKSENİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 49, 559 - 586, 31.07.2023

Fatih Arslan Alper Bilgili

https://doi.org/10.35408/comuybd.1284870

Öz

Ekolojik krizlerin en temel nedenlerinden bir tanesi, insanın kendisinin de bir parçası olduğu doğaya ve barındırdığı ekosisteme karşı araçsal değer atfetmesi ve etik bir sorumluluk geliştirememesidir. Bu çalışma, insanların öznel çıkarları ve doğanın korunması arasında yaşadıkları etik ikilemin tutarsızlık sorununa yol açtığı ve bunun da ekolojik krize yanıt verme çabalarını olumsuz etkilediği temel varsayımına dayanmaktadır. Bu varsayım ekseninde; bireylerin çevresel tutumları ve davranışları ile bunların karşılıklı ilişkileri, Türkiye’de Karadeniz Bölgesinde yer alan biri ekolojik söyleme sahip Cittaslow üyesi, diğeri üye olmayan iki kentte bir anket yardımıyla karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Çalışma, çevre yanlısı tutum ve davranışlar arasında tutarsızlık sorunu olup olmadığını açıklayabilmenin yanında, tutarsızlık problemi (varsa) açısından Cittaslow üyeliğinin herhangi bir farklılık yaratıp yaratmadığını açıklamayı amaçlamaktadır. Araştırma iki kentte, farklı demografik özelliklere (yaş, cinsiyet, eğitim, meslek, gelir durumu) sahip toplam 500 katılımcı ile 2022 yılı Ağustos ve Eylül aylarında gerçekleştirilmiştir. Verilerin elde edilmesinde, Dunlap ve arkadaşları tarafından 2000 yılında revize edilen Yeni Ekolojik Paradigma (NEP) Ölçeği ve Florian Kaiser’in Genel Ekolojik Davranış Ölçeğinden faydalanılarak oluşturulmuş bir anket formu kullanılmıştır. Analizler IBM SPSS Statistics 25 programında gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçları, Perşembe ve Tirebolu’da çevresel tutum ve davranışlar arasında düşük de olsa tutarsızlığın varlığını kanıtlamıştır. Ancak, Cittaslow üyeliği nedeniyle Perşembe’de tutarsızlığın daha düşük olacağı varsayımı desteklenmemiştir. Yeni Ekolojik Paradigma (NEP), çok güçlü olmasa bile her iki kentte de onaylanmış fakat ekolojik kaygı düzeyinin Tirebolu’da daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, doğa merkezli dünya görüşü, insan merkezlilik karşısında her iki kentte de daha yüksek destek bulmuştur. Çevre koruma derneklerine üyelik ve maddi desteğin, her iki kentte de oldukça zayıf olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Kriz, Sürdürülebilirlik, Çevre Etiği, Yeni Ekolojik Paradigma (NEP), Cittaslow

Kaynakça

• Anastasio, M., & Nix, J. (2016). Plastic Bag Levy in Ireland. Retrieved 7 June 2022, https://ieep.eu/uploads/articles/attachments/7f91cb97-8cb7-49c3-9cf0-d34062a9192e/IE Plastic Bag Levy conference draft.pdf?v=63673818840. Asilsoy, B. (2015). Measuring The Potential For Ecological Citizenship Among Famagusta Residents. Unpublished Ph.D. Thesis. Eastern Mediterranean University Institute of Graduate Studies and Research, Gazimağusa.
• Brennan, A., & Lo, Y.-S. (2021). Environmental Ethics. E. N. Zalta (Ed.), In The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 5 June 2022, https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/ethics-environmental/.
• Byrka, K. (2009). Attitude-Behavior Consistency: Campbell’s Paradigm In Environmental And Health Domains. Ph.D. Thesis. Eindhoven University of Technology Industrial Engineering and Innovation Sciences. Retrieved 25 September 2022, https://pure.tue.nl/ws/files/3243262/200911587.pdf.
• Carson, R. (2004). Sessiz Bahar. Çağatay Güler (çev.). Ankara: Palme Yayıncılık
• Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2021). Plastik Poşet Kullanımı Yüzde 75 Oranında Azaldı. Erişim: 10 Mart 2022, https://www.csb.gov.tr/plastik-poset-kullanimi-yuzde-75-oraninda-azaldi-bakanlik-faaliyetleri-31995
• Dobson, A. (2007). Environmental Citizenship: Towards Sustainable Development. Sustainable Development, 15 (5), 276–285. https://doi.org/10.1002/SD.344
• Dobson, A., & Bell, D. (2005). Environmental Citizenship. A. Dobson & D. Bell (Eds.), In Environmental Citizenship, (pp. 1–19). Cambridge: MIT Press
• DOKAP. (2020). Doğu Karadeniz Bölgesi Bölge Kalkınma Programı Eylem Planı 2021-2023. Erişim: 25 Haziran 2022, https://www.dokap.gov.tr/Upload/Genel/dokap-bolge-kalkinma-programi-2021-2023-pdf-574599-rd_6.pdf
• Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The “New Environmental Paradigm.” Journal of Environmental Education, 9 (4), 10–19. https://doi.org/10.1080/00958964.1978.10801875
• Eckersley, R. (2004). The Green State. Cambridge: The MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/3364.001.0001
• Europen Comission. (2020). A New Circular Economy Action Plan For A Cleaner And More Competitive Europe. Retrieved 18 May 2021, https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9903b325-6388-11ea-b735-01aa75ed71a1.0017.02/DOC_1&format=PDF,
• Görmez, K. (2010). Çevre Sorunları (2.Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Hadler, M., Klösch, B., Schwarzinger, S., Schweighart, M., Wardana, R., & Bird, D. N. (2022). Measuring Environmental Attitudes and Behaviors. In Surveying Climate-Relevant Behavior, (pp.15–35). Cham: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-85796-7_2
• Hawcroft, L. J., & Milfont, T. L. (2010). The Use (And Abuse) Of The New Environmental Paradigm Scale Over The Last 30 Years: A Meta-Analysis. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 143–158. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2009.10.003
• İncedayı, D. (2004). Çevresel Duyarlık Bağlamında Davranış Biçimi Olarak Sürdürülebilirlik. Mimarlık Dergisi, 1(318), 32–34.
• Institute For Economics & Peace. (2021). Ecological Threat Report 2021: Understanding Ecological Threats, Resilience and Peace. Retrieved 25 March 2022, https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2021/10/ETR-2021-web.pdf.
• International Energy Agency. (2021). Global EV Outlook 2021. Retrieved 18 March 2022, https://iea.blob.core.windows.net/assets/ed5f4484-f556-4110-8c5c-4ede8bcba637/GlobalEVOutlook2021.pdf
• IPCC. (2021). Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis, (pp.3−32). Retrieved 18 March 2022, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/ IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf.
• Jagers, S. C. (2007). Prospects For Green Liberal Democracy. Lanham, MD: University Press of America.
• Jagers, S. C., Martinsson, J., & Matti, S. (2014). Ecological Citizenship: A Driver of Pro-environmental Behaviour? Environmental Politics, 23(3), 434–453. https://doi.org/10.1080/09644016.2013.835202
• Kaiser, F. G. (1998). A General Measure Of Ecological Behavior. Journal of Applied Social Psychology, 28(5), 395–422. Retrieved: 10 June 2021, https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1998.tb01712.x
• Kaiser, F. G. (2020). GEB-50. General Ecological Behavior Scale, pp. 4–6. Retrieved: 10 June 2021, https://doi.org/10.23668/psycharchives.4489
• Kaiser, F. G., & Wilson, M. (2004). Goal-Directed Conservation Behavior: The Specific Composition Of A General Performance. Personality and Individual Differences, 36(7), 1531–1544. https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.06.003
• Karakoç, G. Y. (2005). Environmental Ethics Approach In The World And In Turkey. Unpublished Ph.D. Thesis, Middle East Technical University, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ankara.
• Mayer, H., & Knox, P. (2010). Small-Town Sustainability: Prospects in the Second Modernity. European Planning Studies. 18(10), 1545–1565. https://doi.org/10.1080/09654313.2010.504336
• Mayer, H., & Knox, P. L. (2006). Slow Cities: Sustainable Places In A Fast World. Journal of Urban Affairs, 28(4), 321–334. https://doi.org/10.1111/j.1467-9906.2006.00298.x
• Negis, N., & Hayta, Y. (2021). Çevresel Davranış ve Çevre Eğitimi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 30(1), 149–179.
• OECD. (2020). The Circular Economy in Cities and Regions: Synthesis Report. Paris: OECD Publishing. Retrieved:5 August 2022, https://doi.org/10.1787/10ac6ae4-en
• Senetra, A., & Iwaniuk, P. (2020). Socio-Economic Development Of Small Towns in The Polish Cittaslow Network-A Case Study. Cities, 103, 1–15. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102758
• Tekeli, İ. (2001). Sürdürülebilirlik Kavramı Üzerine İrdelemeler. Cevat Geray’a Armağan içinde, (s.729–746). Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları: 25.
• TÜİK. (2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Erişim: 31 Aralık 2021, https://biruni.tuik.gov.tr/
• Uzunyayla, F. (2014). İktisadın Egemenliği Altında Ekoloji: Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Piyasası (HES) Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı, Bolu.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.