CUMHURİYET DÖNEMİNDE ANKARA’DA KENTSEL TOPRAKLARIN DEĞER ARTIŞI VE ARSA SPEKÜLASYONU

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 51, 142 - 160, 30.01.2024

Harika Uçar Altınışık

https://doi.org/10.35408/comuybd.1379308

Öz

Cumhuriyet rejiminin sembolü olarak görülen başkent Ankara’nın tüm Anadolu kentlerine örnek olması istenmiştir. Bu nedenle sadece Ankara’ya özel çıkarılan yasalar ve uygulamalarla hedeflenen planlı kentleşme süreci tam olarak beklenen sonuçları doğurmasa da Ankara birçok konuda tüm Türkiye’de öncü olmuştur. Göç, hızlı nüfus artışı, konut sorunu, bunlara bağlı olarak ortaya çıkan gecekondular ve arsa spekülasyonu da yoğunluklu ve ilk olarak Ankara’da deneyimlenmiştir. Bu çalışmada özellikle başkentin araştırma konusu seçilmesinin nedeni de budur. Ankara’nın kentleşme sürecinin incelenmesi tüm Türkiye’nin kentleşme sürecini değerlendirmek için oldukça önemli ve gereklidir. Cumhuriyetin 100. Yılında Ankara’nın 100 yılını incelemek, tüm Türkiye kentlerinin değerlendirilmesine ışık tutacaktır. Bu çalışmada kavramsal açıdan önem taşıyan kentsel toprak, kentsel toprakta değer artışı, arsa spekülasyonu ve kentsel rant gibi konular hakkında kısa da olsa bir değerlendirme yapıldıktan sonra Ankara’nın serüveni tarihsel dönemlere ayrılarak incelenmiştir. Ankara geçmişi oldukça eski tarihlere dayanan, bilim, kültür ve sanatsal açıdan oldukça önemli bir yeri olan bir kenttir. Ancak günümüzde Ankara’yı anlamak için başkent ilan edildiği tarihi bir milat olarak kabul ederek değerlendirme yapmak gerekir. Bu temel referans noktasından hareketle Ankara’nın başkent olması ve cumhuriyetin ilan edilmesinden başlayarak günümüze gelene kadar kentsel toprak kullanımı, kentsel topraklardaki değer artışı ve arsa spekülasyonları dört döneme ayrılmıştır. Bu bağlamda Ankara’nın başkent oluşu ve cumhuriyetin ilanından başlayarak 1950 yılına kadar olan dönem başkentin imarı, 1950-1980 arası gecekonduların ortaya çıkması ve yaygınlaşmaya başladığı dönem olması nedeniyle gecekondulaşma, 1980-2000 arası gecekondulaşmanın önüne geçilememesi ve çıkarılan yasalarla gecekonduların artmasına neden olan imar afları ve 2000 sonrası ise tıpkı cumhuriyetin ilk yıllarında olduğu gibi Ankara’ya özel çıkarılan bir yasayla tüm ülkeye yaygınlaştırılan kentsel dönüşüm başlıkları altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Toprak, Arsa Spekülasyonu, Ankara'da Kentsel Toprakların Değer Artışı

VALUE INCREASE IN THE URBAN LANDS AND LAND SPECULATION IN ANKARA DURING THE REPUBLICAN ERA

Öz

Ankara, the capital city symbolizing the republican regime, was intended to set an example for all Anatolian cities. Therefore, even though the planned urbanization process targeted with laws and practices enacted exclusively for Ankara has not yielded the expected results, Ankara has been a pioneer in Turkey in many respects. Migration, rapid population growth, housing problems, the resulting squatter settlements, and land speculation were also encountered first and foremost in Ankara. Hence the choice of the capital city as the subject of research in this study. Examining the urbanization process of Ankara is of great importance and necessary for evaluating the urbanization process of Turkey as a whole. 100th anniversary of the Republic Anniversary of the Republic will shed light on the evaluation of all Turkish cities. In this study, after a brief evaluation of conceptually crucial issues such as urban land, value increase in urban land, land speculation, and urban rent, the adventure of Ankara is analyzed by dividing it into historical periods. Ankara is a city that dates back to ancient times and has a very essential position in terms of science, culture, and art. However, it is necessary to take the date when Ankara was declared the capital as a milestone for understanding today's Ankara. Based on this main reference point, starting from the capitalization of Ankara and the proclamation of the republic until today, urban land use, the increase in the value of urban land, and land speculation will be analyzed in four periods. In this regard, the period from the foundation of Ankara as the capital city and the proclamation of the republic until 1950 is analyzed under the heading of the capital city's construction, the 1950-1980 period is analyzed under the heading of squatter settlement as it is the time when squatter settlements emerged and became widespread, the 1980-2000 period is analyzed under the heading of zoning amnesties, a period in which squatting could not be prevented and the laws enacted led to an increase in squatter settlements, and the post-2000 period is analyzed under the heading of urban transformation, which, just like in the early years of the republic, was expanded to the whole country with a law enacted specifically for Ankara.

Anahtar Kelimeler

Urban Lands, Land Speculation, Value Increase in the Urban Land in Ankara

Kaynakça

• Aslanoğlu, İ. (2010). 1930’lar: Türk mimarisinde erken modernizm. E.A. Ergut, B. İmamoğlu, (Ed.), Cumhuriyet’in Mekanları Zamanları İnsanları içinde, (s.25-30). Ankara: Dipnot.
• Arıkanlı Özdemir, M. (2005). Kentsel Dönüşüm Sürecinde Eski Bir Gecekondu Mahallesi: Karanfilköy Kentlere Vurulan Neşterler, H. Kurtuluş (Ed.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma içinde, (s.187-238). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Batuman, B. (2012). Mekân, Kimlik ve Sosyal Çatışma: Cumhuriyet’in Kamusal Mekânı Olarak Kızılay Meydanı. G.A. Sargın (Der), Başkent Üzerine Mekân-Politik Tezler Ankara’nın Kamusal Yüzleri içinde, (s.41-70). Ankara: İletişim.
• Bilgin, İ. (1998) Modernleşmenin ve Toplumsal Hareketliliğin Yörüngesinde Cumhuriyet’in İmarı. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde, (s.255-272). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Duru, B. (2012). Mustafa Kemal Döneminde Ankara'nın İmarı. F.Ş. Cantek (Ed.), Cumhuriyetin Ütopyası: Ankara içinde (s.173-192). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• Erdem, T. vd. (2011). Altındağ’ın Sosyo-Kültürel Dokusu. Ankara Kalkınma Ajansı Araştırma Projesi. Ankara.
• Erder, S. (1999). Göç, Yerleşme ve “Çok”. Kültürel Tanışma, Birikim Dergisi, 123, İstanbul.
• Erman, T. (1998). Kentteki Kırsal Kökenli Göçmenlerin Yaşamında Gecekondu ve Apartman. . Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde, (s.317-324) İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Geray, C. (2017). Kent Planlamasının Uygulama Araçları. H.H. Doğan (Yay. Haz.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Gönen, T., Çetinkaya, E. (2021). Covıd-19 Salgınının Konut Tercihlerine Etkisi, Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 3(2), 25-33.
• Karasu, M.A. (2010). Kentsel Rant, İmar Planları ve Siyasal Yozlaşma. S. Bayramoğlu Özuğurlu (Ed.), Toprak Mülkiyeti içinde (s.369-385). Ankara: Memleket Yayınları.
• Karpat, K.H. (2003). Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm. A. Sönmez (Çev). Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (1971). Eski Ankara’da Bir Şehir Tipolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Keleş, R. (1998) Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (2012). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keskinok, H.Ç. (2006). Kentleşme Siyasaları. Ankara: Kaynak Yayınları.
• Kıray, M. (1995). Siyasi Himayecilikten Dinsel Grup Himayeciliğine. Türkiye’de Toplumsal Değişim. İstanbul: Yeni Yüzyıl Yayınları.
• Koçak, H., Tolanlar, M. (2008). Kentsel Dönüşüm Uygulamaları (Aydın ve Afyonkarahisar Örnekleri). Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 397-415.
• Kömürcüoğlu, M. (2013). Türkiye'de İmar Ahlaksızlığının Nedenleri, İş Ahlakı Dergisi, 6(1), 45-78.
• Özer, İ. (2004). Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Özdemir Sönmez, N. (2006), Düzensiz Konut Alanlarında Kentsel Dönüşüm Modelleri Üzerine Bir Değerlendirme. Planlama Dergisi, (2), 121-127.
• Şahin, Y. (2011). Kentleşme Politikası. Trabzon: Murathan Yayınevi.
• Şenyapılı, T. (1998). Cumhuriyet'in 75. Yılı Gecekondunun 50. Yılı. Y. Sey (Ed.). 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s.301-316). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tankut, G. (1993) Bir Başkentin İmarı. İstanbul: Anahtar Kitap.
• Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması. Y. Sey (Ed.). 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s.1-24). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tercan, B. (1996). Günümüze Değin İmar Afları. Planlama Dergisi. 1(14). 5-8.
• Toprak, Z. (2016) Kent Yönetimi ve Politikası. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Turan, M. (2007). Başkentin Gecekonduları: Kentsel Dönüşüm Projelerinin Arka Bahçeleri. A. Mengi (Ed.). Kent ve Planlama içinde (s.389-404). Ankara: İmge Kitabevi.
• Uçar Altınışık, H. (2022). Tarihi Arka Planıyla Birlikte İmar Barışı, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(3), 1593-1610.
• Uçar, H. (2021). İştah Arttıran Bir Gayrimenkul Yatırım Aracı: Kentsel Dönüşüm. E. Güler (Ed.). Gayrimenkul Alanında Disiplinlerarası Yaklaşımlar içinde (s.195-215) Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ural, S. (1974). Türkiye’nin Sosyal Ekonomisi ve Mimarlık 1923–1960, Mimarlık, 12 (1-2), 5-51.
• Uslu, A., Yetim, L. (2006). Çağdaş Kentsel Çevre Yaratma Çabalarına Bir Örnek: ‘Ankara / Portakal Çiçeği Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi’, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2), 169-179.
• Varol, Ç., Özüduru, B. (2014). Alışveriş Merkezlerinin Yer Seçimlerinin Mekansal ve İstatistiksel Yöntemlerle Modellenmesi: Ankara Örneği. 13. Ulusal Bölge Bilimi/ Bölgesel Planlama Kongresi, Bölgesel Gelişme İçin Yapılanma Gündemi Bildiriler Kitabı içinde (s.198-222) İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Matbaası.
• Yavuz, F. (1980). Kentsel Topraklar Ülkemizde ve Başka Ülkelerde. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları