SOSYAL HİZMETİN ÖRGÜTLENMESİNDE VE POLİTİKALARIN GELİŞTİRİLMESİNDE YAPAY ZEKÂ KATKISI VE TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı: Endüstri 4.0 ve Dijitalleşmenin Sosyal Bilimlerde Yansımaları, 1667 - 1690, 30.09.2024

Samed Kurban

https://doi.org/10.35408/comuybd.1514386

Öz

Toplumların devletlerle kurmuş oldukları ilişkinin güven esasına dayalı olarak sürdürülebilmesinde sosyal hizmetlerin rolü büyüktür. Bunun sebebi sosyal hizmetlerin, kamu yönetimi ve vatandaşlar arasındaki etkileşimin ve yönetsel kapasiteye ilişkin yeterliliğin bir çıktısı olarak görülmesidir. Bu ise iyi bir yönetim becerisi gerektirmektedir. Bilgi teknolojisinde gerçekleşen ilerlemeler, sosyal hizmetleri ve politikaları olumlu şekilde etkilemesinden dolayı kamu bürokrasisinin işini kolaylaştırmaktadır. Türkiye’de sosyal hizmetlerin kurumsallaşması ve sunumu, farklı dönemlerde hayata geçirilen reformların parçası olarak çeşitlilik göstermektedir. Son dönemlerde ise bilgi teknolojisinin yoğun olarak kullanıldığı yenilikçi bir sosyal hizmet anlayışı inşa edilmeye çalışılmaktadır. Bununla birlikte Türkiye’nin gelecek vizyonunu oluşturan “dijital devlet” vizyonu kapsamında, sosyal hizmetler alanında, Endüstri 4.0 devriminin gerekliliklerine uygun teknolojilerin geliştirilmesine ihtiyaç olduğu görülmektedir. Ulusal kalkınma vizyonu ve küresel düzeyde rekabet gücünün artırılması hedefleri bu durumun başlıca nedenleridir. Bunun yanında çeşitli dönemlerde gerçekleşen bazı krizlerin de söz konusu ihtiyacı teşvik ettiğini söylemek mümkündür. Türk kamu yönetiminin mevcut kapasitesi; göçmen sorunu, COVID-19 pandemisi, Kahramanmaraş merkezli depremler gibi son on yıla damgasını vurmuş olaylar tarafından sınanmaktadır. Sosyal hizmetler bu tür krizler karşısında; yönetim becerisi, kamu politikalarının etkinliği, örgütsel öğrenme, aktörler arasında etkileşimin sağlanması gibi konular üzerinden kamu yönetimlerinin işlevselliğinin geliştirilmesine önemli ölçüde katkı sunmaktadır. Yapay zekâ, sosyal hizmetlerin organizasyonunda ve arzında veri odaklı yapısal değişiklikler öngören bir teknolojidir. Yapay zekâ teknolojisi, sosyal hizmetin toplumsal sorunlar ve talepler karşısında müdahale gücünü artırmaktadır. Çalışmada, yapay zekâ teknolojisinin Türkiye’nin ikinci yüzyılında, sosyal hizmetlerin örgütlenmesinde ve hizmet sunumunun iyileştirilmesinde nasıl bir katkı sunacağı sorusu irdelenmektedir. Bu bağlamda, Türk kamu yönetiminde bilgi teknolojilerinin geliştirilmesi sürecinde karşılaşılan sorunların sosyal hizmetlerde yapay zekâ teknolojisi kullanımını ne şekilde etkileyebileceği incelenmektedir. Araştırmada, nitel veri analiz yöntemlerinden biri olarak doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Hizmet, Kamu Yönetimi, Bilgi Teknolojisi, Yapay Zekâ

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2022). 2022-2026 Stratejik Planı. Erişim: 31 Mayıs 2024, http://www.sp.gov.tr/tr/stratejik-plan/s/2832/Aile+ve+Sosyal+Hizmetler+Bakanligi+2022-2026.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Dünya Bankası (2017). Türkiye’nin Bütünleşik Sosyal Yardım Sistemi. Ankara. Erişim: 10 Haziran 2024, https://www.aile.gov.tr/yayinlar/raporlar/sosyal-yardimlar-genel-mudurlugu/.
• Akyıldız, Y. (2020). Türkiye’de Kamusal Sosyal Hizmetin Temelleri: Sosyal Hizmet Enstitüsü, Sosyal Hizmet Akademisi, Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü. H. S. Kıroğlu (Ed.), Sosyal Beşerî ve İdari Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar – II içinde, (s. 277-295). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Almaguer-Kalixto, P. E. ve Marcuello-Servós, C. (2023). Sociocybernetics for Digital Social Work: A Second Order Approach. A. L. Peláez ve G. Kirwan (Ed.), The Routledge International Handbook of Digital Social Work içinde, (s. 81-93). London and New York: Routledge.
• Aoki, N., Tay, M. ve Yarime, M. (2024). Trustworthy Public Sector AI: Research Progress and Future Agendas. Ed: Y. Charalabidis, R. Medaglia ve C. Noordt (Ed.), Research Handbook on Public Management and Artificial Intelligence içinde, (s. 263-276). UK: Edward Elgar Publishing Limited.
• Aspire UK (2024, 21 Mar). How Technology and A.I are Shaping Home Care Services. Erişim: 20 Mayıs 2024, https://www.homecareassociation.org.uk/resource/how-technology-and-a-i-are-shaping-home-care-services.html#:~:text=AI%20algorithms%20and%20machine%20learning,intervention%20and%20tailored%20care%20strategies.
• Başcıllar, M., Karataş, M. ve Pak Güre, M. D. (2022). Dijital Çağda Sosyal Algoritmalar: Yapay Zekâ ve Sosyal Hizmet. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22 (56), 539-565.
• Belanche, D., Casaló, L. V., Flavián, C. ve Schepers, J. (2020). Service Robot Implementation: A Theoretical Framework and Research Agenda. The Service Industries Journal, 40 (3-4), 203-225.
• Birchall, S. (2023, Feb 7). How Predictive Analytics Reduced Homelessness by % 40. Erişim: 20 Mayıs 2024, https://www.government-transformation.com/data/how-predictive-analytics-reduced-homelessness-by-40.
• Burgett, K. (2024, 31 Ocak). The Big Idea Behind AI and Social Work. Erişim: 17 Mayıs 2024, https://www.linkedin.com/pulse/big-idea-behind-ai-social-work-kayla-burgett-ooute.
• Chan, C. ve Li, F. (2023). Developing a Natural Language-based AI- Chatbot for Social Work Training: An Illustrative Case Study. China Journal of Social Work, 16 (2), 121-136.
• Chen, J., Walker, R. M. ve Sawhney, M. (2019). Public Service Innovation: A Typology. Public Management Review, 22 (11), 1674-1695.
• Cruz, D. V., Garcia, R. G. ve Almazan, R. S. (2024). Artificial Intelligence Algorithms and Applications in the Public Sector: A Systematic Literature Review Based on the PRISMA Approach. Y. Charalabidis, R. Medaglia ve C. Noordt (Ed.), Research Handbook on Public Management and Artificial Intelligence içinde, (s. 8-26). UK: Edward Elgar Publishing Limited.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2023). Yüzyılın Sosyal Politikaları, Ankara: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları. Erişim: 6 Haziran 2024, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/yayinlar.
• De Spiegeleire, S., Maas, M. ve Sweijs, T. (2017). What is Artificial Intelligence? Artificial Intelligence and The Future of Defense: Strategic Implications for Small- and Medium-Sized Force Providers, Hague Centre for Strategic Studies, 25-42.
• Dey, N. C. (2023, 23 Ağustos). Unleashing the Power of Artificial Intelligence in Social Work: A New Frontier of Innovation. Erişim: 17 Mayıs 2024, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4549622.
• Diez, E. R. (2023). Artificial Intelligence and Social Work: Contributions to an Ethical Artificial Intelligence at the Service of People. A. L. Peláez ve G. Kirwan (Ed.), The Routledge International Handbook of Digital Social Work içinde, (s. 368-381). London and New York: Routledge.
• Dijital Dönüşüm Ofisi (2024). Ulusal Veri Stratejisi. Erişim: 3 Haziran 2024, https://cbddo.gov.tr/ulusal-veri-stratejisi/.
• Dijital Dönüşüm Ofisi ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2021). Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021-2025.
• Ebers, M. ve Tupay, P. K. (2023). Artificial Intelligence and Machine Learning Powered Public Service Delivery in Estonia: Opportunities and Legal Challenges, Switzerland: Springer.
• Fidan, T. (2020). Sosyal Hizmetlerde Dijital Sosyal İnovasyon ve Sosyal Destek Uygulaması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (6), 1973-1991.
• Gencer, T. E. ve Aktan, M. C. (2021). Dijitalleşen Çağda ve Toplumda Değişen İhtiyaçlar ve Sorunlar: E-Sosyal Hizmet (Sosyal Hizmet 2.0) Gereksinimi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32 (3), 1143-1175.
• Güzel, B. (2020). Türk Kamu Yönetimi Sistemi İçindeki Sosyal Hizmet Kurum ve Kuruluşlarının Yönetim Anlayışının Değişimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 777-800.
• Henman P. W. F. (2022). Digital Social Policy: Past, Present, Future. Journal of Social Policy. 51 (3), 535-550.
• Holm, J. R., Hain, D. S., Jurowetzki, R. ve Lorenz, E. (2023). Innovation Dynamics in the Age of Artificial Intelligence: Introduction to the Special Issue. Industry and Innovation, 30 (9), 1141-1155.
• IBM (t.y.). Transforming Social Services.
• ISSA (2022, 7 December). Artificial Intelligence in Social Security Institutions: The Case of Intelligent Chatbots. Erişim: 25 Mayıs 2024, https://www.issa.int/analysis/artificial-intelligence-social-security-institutions-case-intelligent-chatbots.
• Jeffares, S. (2021). The Virtual Public Servant: Artificial Intelligence and Frontline Work, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Karkın, N. (2013). Türkiye’nin E-Devlet Politikalarının Değerlendirilmesi. M. Yıldız ve M. Z. Sobacı (Ed.), Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama içinde, (s. 670-695). Ankara: Adres Yayınları.
• López-Peláez, A., Erro-Garcés, A. ve García, R. P. (2023). The Opportunity of Digitalisation. A Meta-Analysis. A. L. Peláez ve G. Kirwan (Ed.), The Routledge International Handbook of Digital Social Work içinde, (s. 13-25). London and New York: Routledge.
• McCarthy, J. (2004). What is Artificial Intelligence. Erişim: 30 Nisan 2024, https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=SuVID2wAAAAJ&citation_for_view=SuVID2wAAAAJ:UebtZRa9Y70C.
• Mergel, I., Dickinson, H., Stenvall, J. ve Gasco, M. (2023). Implementing AI in the Public Sector. Public Management Review, 1-14.
• Molala, T. S. ve Mbaya, T. W. (2023). Social Work and Artificial Intelligence: Towards the Electronic Social Work Field of Specialisation. International Journal of Social Science Research and Review, 6 (4), 613-621.
• Neuman, W. L. (2016). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Çev: S. Özge, 1. Cilt. Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Neumann, O., Guirguis, K. ve Steiner, R. (2024). Exploring Artificial Intelligence Adoption in Public Organizations: A Comparative Case Study. Public Management Review, 26 (1), 114-141.
• OECD (2023). Digital Government Review of Türkiye: Towards a Digitally-Enabled Government, OECD Digital Government Studies, Paris: OECD Publishing.
• O’Leary, P. ve Tsui, M. (2023). AI and Social Work. International Social Work, 66 (5), 1353-1354.
• Oravec, J. A. (2019). Artificial Intelligence, Automation, and Social Welfare: Some Ethical and Historical Perspectives on Technological Overstatement and Hyperbole. Ethics and Social Welfare, 13 (1), 18-32.
• Oxford Insights (2023). Government AI Readiness Index 2023. Erişim: 24 Mayıs 2024, https://oxfordinsights.com/ai-readiness/ai-readiness-index/.
• Öktem, M. K. (2006). Kamu Yönetimi Tartışması Bağlamında Sosyal Hizmetler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 17 (2), 41-57.
• Özgül, M. N., Yerdelen, N. ve Pulcuoğlu, O. (2018). Aile Bilgi Sistemi Kullanım Kılavuzu. Patton, D. U. (2020). Social Work Thinking for UX and AI Design. Interactions, 27 (2), 86-89.
• Porta, D. D. ve Keating, M. (2015). Sosyal Bilimlerde Yaklaşımlar ve Metodolojiler: Çoğulcu Bir Perspektif, Çev: S. Gürsel, İstanbul: Küre Yayınları.
• Reamer, F. G. (2013). Social Work in a Digital Age: Ethical and Risk Management Challenges. Social Work, 58 (2), 163-172.
• Reamer, F. G. (2023). Artificial Intelligence in Social Work: Emerging Ethical Issues. International Journal of Social Work Values and Ethics, 20 (2), 52-71.
• Reçber, B. (2019). Sosyal Hizmetin Gelişiminde Türkiye’nin Konumu: Teorik Bir Analiz. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30 (2), 715-738.
• Seller, E. P. ve Gutierrez, M. R. H. (2023). Collective Social Work and Social Movements in the Digital Age. A. L. Peláez ve G. Kirwan (Ed.), The Routledge International Handbook of Digital Social Work içinde, (s. 68-77). London and New York: Routledge.
• Sestino, A. ve De Mauro, A. (2022). Leveraging Artificial Intelligence in Business: Implications, Applications and Methods. Technology Analysis & Strategic Management, 34 (1), 16-29.
• Shoaib, M. (2023, 7 May). Social Work and AI: The Role of Technology in Addressing Social Challenges. Erişim: 17 Mayıs 2024, https://www.linkedin.com/pulse/social-work-ai-role-technology-addressing-challenges. STM ThinkTech (2017). Yapay Zekâ Diğer Teknolojilerden Neden Farklı? Erişim: 17 Eylül 2024, https://thinktech.stm.com.tr/tr/yapay-zeka-diger-teknolojilerden-neden-farkli.
• Şahin Taşğın, N. ve Özel, H. (2011). Türkiye’de Sosyal Hizmetlerin Dönüşümü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22 (2), 175-190.
• UNDP (2024). Data Governance Framework: Recommendation Report for Türkiye, UNDP. Erişim: 29 Mayıs 2024, https://www.undp.org/turkiye/publications/data-governance-framework-recommendation-report-turkiye. Uysal, Y., Kurban, S. ve Çığman, M. Z. (2023). Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi ve E-Yönetişim. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 78, 211-231.
• Uzun, M. M., Yıldız, M. ve Önder, M. (2022). Big Questions of Artificial Intelligence (AI) in Public Administration and Policy. Siyasal: Journal of Political Sciences, 31 (2), 423–442.