RELATIONSHIP BETWEEN THE VIRTUOUS LEADERSHIP BEHAVIORS OF SCHOOL PRINCIPALS AND THE PERCEPTIONS OF ORGANIZATIONAL JUSTICE OF TEACHERS

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 54, 2039 - 2070, 15.10.2024

Necmi Gökyer , Melih Demir

https://doi.org/10.35408/comuybd.1436920

Öz

In general, leaders who have virtuous leadership characteristics can be defined as people who can distinguish the good from the bad, are sensitive to people in line with justice in the organization they work, and are closely interested in their problems and needs. Organizational justice is one of the important concepts that affects organizational culture and organizational commitment of employees. The power of teachers' perceptions of justice in the school they work in is directly proportional to the leadership characteristics of school principals. The aim of this research is to examine the relationship between the virtuous leadership behaviors of school principals and teachers' perceptions of organizational justice. The type of research is a correlational research that is conducted to determine the relationships between two or more variables and to obtain clues about cause and effect. In this context, a relational research was conducted with teachers working in the central districts of Diyarbakır (Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir). The population of the research consists of 13313 teachers working in the central districts of Diyarbakır (Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir) in the 2020-2021 academic year. Simple random sampling method was used in sample selection. The sample of the study consists of 390 teachers. Virtuous Leadership Scale, which was developed by Wang (2011) and translated into Turkish by Yıldırım and Kahveci (2019) was used in order to measure the virtuous leadership characteristics of school principals according to teachers' perceptions and the Organizational Justice scale, which was developed by Niehoff and Moorman (1993) and adapted into Turkish, and whose validity and reliability study was conducted by Polat (2007), was used to measure organizational justice perceptions. According to the research findings, while there were significant differences in the general and sub-dimensions of the organizational justice scale according to the variable of tenure at school, no significant differences were found in other demographic variables. When the relationship between teachers' organizational justice perceptions and school principals' virtuous leadership behaviors was examined, it was found that there was a positive, high-level and significant relationship. It can be said that as the virtuous leadership behaviors of school principals increase, teachers' perceptions of organizational justice also increase.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Virtuous leadership, Justice, Organizational justice.

OKUL MÜDÜRLERİNİN ERDEMLİ LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL ADALET ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz

Genel anlamı ile erdemli liderlik özelliklerini barındıran liderler iyi-kötü ayrımı yapan, çalıştığı örgütte adalet doğrultusunda insanlara karşı duyarlı, sorunları ve ihtiyaçları ile yakından ilgilenen kişi olarak tanımlanabilir. Örgütsel adalet ise örgüt kültürü ve çalışanların örgütsel bağlılığını etkileyen önemli kavramlardandır. Öğretmenlerin görev yaptıkları okula duydukları adalet algılarının gücü okul müdürlerinin liderlik özellikleri ile doğru orantılıdır. Bu araştırmanın amacı okul müdürlerinin erdemli liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın türü, iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek ve neden-sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek amacıyla yapılan korelasyonel bir araştırmadır. Bu kapsamda Diyarbakır ili merkez ilçelerinde (Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir) görev yapan öğretmenler ile ilişkisel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır ili merkez ilçelerinde (Bağlar, Kayapınar, Sur ve Yenişehir) görev yapan 13313 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem seçiminde basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi 390 öğretmenden oluşturmaktadır. Öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin erdemli liderlik özelliklerini ölçmek için Wang (2011) tarafından geliştirilen Türkçeye Yıldırım ve Kahveci (2019) tarafından çevrilen Erdemli Liderlik Ölçeği; Örgütsel adalet algılarını ölçmek için Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması Polat (2007) tarafından yapılan Örgütsel Adalet ölçeği kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, öğretmenlerin okuldaki görev süresi değişkenine göre örgütsel adalet ölçeğinin genelinde ve alt boyutlarında anlamlı farklılıklar ortaya çıkarken, diğer demografik değişkenlerde ise, anlamlı farklılıklar ortaya çıkmamıştır. Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile okul müdürlerinin erdemli liderlik davranışlar arasındaki ilişki incelendiğinde ise, pozitif, yüksek düzeyde ve anlamlı bir ilişkinin var olduğu tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin erdemli liderlik davranışları arttıkça öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının da arttığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

LİDERLİK, Erdemli liderlik, Adalet, Örgütsel adalet.

Etik Beyan

“Bu çalışma Araştırma ve Yayın Etiğine uygun olarak hazırlanmıştır.” Araştırma verilerinin toplanabilmesi için öncelikle Fırat Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’ndan 04.01.2021 tarih ve E-97132852-302.14.01-466 sayılı onay alınmıştır.

Kaynakça

• Adewale, A. (2020). A model of virtuous leadership in africa: case study of a Nigerian firm. Journal of Business Ethics, 161(4), 749-762. https://doi.org/10.1007/s10551-019-04340-3
• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akbulut, A. (2020). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel destek algılarının örgütsel sinizm tutumuna yönelik etkisinin incelenmesi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Akdeniz, A. (2018). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile işle bütünleşme algıları arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Akın, K. (2020). Psikolojik sermaye ve örgütsel adalet algısının akış deneyimi üzerindeki etkisinde işe tutulmanın aracılık rolü: Türk savunma sanayinde bir araştırma Doktora Tezi. Başkent Üniversitesi.
• Akkoç, S. (2021). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi: Hakkâri il’i merkez ilçesi devlet okullarında çalışan öğretmenler üzerinde bir araştırma Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi.
• Akşit, M. (2018). Fârâbi düşüncesinde bir erdem olarak adâlet. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 23-44.
• Aktuna, H. C. (2020). Örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: paraya yönelik tutumun düzenleyici rolü Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Atalan, B. D. (2017). Öğretim elemanlarının mobbing'e maruz kalma düzeylerinin iş doyumuyla ilişkisi Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Aydın, İ. (2012). Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik (5. Baskı). Pegem Akademi.
• Aytaç, K. (1984). Gazi M. Kemal Atatürk Eğitim Politikası Üzerine Konuşmalar. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Balcı, A. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma-Yöntem, Teknik ve İlkeler. PegemA Yayınları. Anakara. Baynal, F. ve Yıldırım, E. T. (2020). Cesaret erdemi bağlamında islam ahlak felsefesi ile psikoloji arasında mukayeseli bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 137-175. https://doi.org/10.35209/ksuifd.706065
• Bender, P. U. (2006). İçten Liderlik. (İ. Kalyoncu ve F. C. Akbaş Çev.) Hayat Yayıncılık. İstanbul.
• Birinci, G. (2011). John Wıld’ın doğal hukuk kuramı: Felsefi realizmden insan haklarına. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 19-38.
• Budak, İ. (2013). Veri madenciliği teknikleri ile bilgisayar ağlarında anomali tespiti Yüksek Lisans Tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık. Ankara.
• Caldwell, C., Hasan, Z. ve Smith, S. (2015). Virtuous leadership – insights for the 21st century. Journal of Management Development, 34 (9), 1181-1200. https://doi.org/10.1108/JMD-11-2014-0148
• Can, A. (2014). SPSS ile Bilimsel Araştırıma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Pegem Akademi. Ankara.
• Can, A. (2019). SPSS ile Bilimsel Araştırıma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Pegem Akademi. Ankara.
• Chen, L. F. ve Khuangga, D. L. (2021). Configurational paths of employee reactions to corporate social responsibility: An organizational justice perspective. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 28(1), 389-403. https://doi.org/10.1002/csr.2056
• Çakıroğlu, D. (2021, Ekim, 22-24). Örgütsel adaletin örgütsel güven ve iş tatmini üzerine etkisi. U. Karadavut, H. Şimşek ve M. Aslan (Ed.). Toplum 5.0’a Doğru Sürdürülebilirlik, II. International Academician Studies Congress, Karabük, Türkiye.
• Çetin, S.M. (2021). Ortaokul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Demir, H. (2020). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve otantik liderlik algıları ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi.
• Doğan, S. ve Oğuzhan, Y. (2022). Örgütsel adaletin örgütsel sessizlik ve örgüte olan bağlılığa etkisi üzerine bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 183-203.
• Ersoy, S. (2020). Öğretmenlerin okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin algıları ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8. Edition). McGraw-Hill Education.
• Gegekoğlu, Ş. (2021). Okul müdürlerinin kindarlık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Gökbayrak, N. C. (2020). Çaba-ödül dengesizliği ile örgütsel adalet arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi.
• Gölcür, M. (2022). Ortaokullardaki örgütsel etik iklim ile algılanan örgütsel adalet ilişkisi Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Görgülü, H. (2021). Öğretmenlerin örgütsel adalet ile etkili okul algıları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Düzce Üniversitesi.
• Gündüz, Y. ve Dedekorkut, S. (2014). Yıkıcı liderlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), 95-104.
• İren, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tuzla örneği Yüksek Lisans Tezi İstanbul Aydın Üniversitesi.
• İşcan, Ö. F. ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (4), 195-216.
• İyigün, N. Ö. (2012). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (21), 49-64.
• Kaçan, A. (2020). Örgüt kültürü ve yenilikçi davranış ilişkisinde örgütsel adalet algısının aracı rolü: bir alan araştırması Yüksek Lisans Tezi. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi.
• Kahveci, G., Karagül-Kandemir, İ. ve Bayram, S. (2019). An examination of the relationship between teachers’ organizational hypocrisy and organizational justice perceptions. Elementary Education Online, 18 (2), 788-807. https://doi: 10.17051/ilkonline.2019.562061
• Kaplan, Ö. (2020). Örgütsel adaletin örgütsel bağlılığa etkisinde psikolojik sermayenin düzenleyicilik rolü üzerine bir çalışma ilişki Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Karaman, M. (2021). Okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları üzerine etkileri: Karaman ilinde bir araştırma Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Karasar, N. (1991). Bilimsel Araştırma Teknikleri. Sanem Matbaacılık. Ankara.
• Kelsen, H. (2013). Adalet Nedir? (A. Acar, Çev.). Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (s.432-454) içinde. (Orijinal eserin basım tarihi, 1960).
• Kilburg, R. R. (2012). Virtuous leaders: Strategy, character and influence in the 21st century. International Journal of Sports Science & Coaching, 7(1), 181-186. https://doi.org/10.1260/1747-9541.7.1.181
• Köksal, O. (2011). Bir kültürel liderlik paradoksu: Paternalizm. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 101-122.
• Kurt, M. (2020). Zonguldak Bülent Ecevit üniversitesi dış yerleşkelerinde görev yapan idari personelin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Kutanis, R. Ö. ve Çetinel, E. (2010). Adaletsizlik algısı sinisizmi tetikler mi? Bir örnek olay. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 186-195.
• Mert Şencan, M. N., İbicioğlu, H. ve Karabekir, M. (2015). Kadın yöneticilerin liderlik özelliklerinin incelenmesi: Türkiye'deki kadın rektörler üzerine bir içerik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (1), 241-259.
• Önen, S. M. ve Kanayran, H. G. (2015). Liderlik ve motivasyon: Kuramsal bir değerlendirme. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 43-64.
• Özyurt, D. (2021). Öğretmenlerin örgütsel adalete ilişkin algıları ile örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişki Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi.
• Peterson, C. ve Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification (Vol. 1). Oxford University Press.
• Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14 (2), 307-331.
• Sağbaş, Ö. N. (2020). Okullarda ayrılma, kayıtsız kalma, muhalefet ve sadakat ile örgütsel adalet ilişkisinde iş doyumunun aracı etkisi Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi.
• San, İ. (2017). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik ampirik bir çalışma Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Sarıca, P. (2020). Algılanan örgütsel adalet ile sanal kaytarma arasındaki ilişkinin analizi: Bir telekomünikasyon şirketi örneği [Yüksek Lisans Tezi] Bahçeşehir Üniversitesi.
• Şentürk, M. (2020). Aristoteles etiğinde erdem kavramı [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Taşdelen, V. (2011). Sağduyunun temsilcisi olarak entelektüelin portresi. V. Taşdelen, A. Yayla ve A. Karaca (Ed.), Eğitimden Felsefeye: Necmettin Tozlu Armağanı (s. 1-8) içinde. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu [TDK] Sözlüğü, (2020), https://sozluk.gov.tr/ adresinden 1 Kasım 2020 tarihinde alınmıştır. Urban, B. ve Moloi, J. (2021). Organizational justice and employee entrepreneurial intentions in South Africa. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research. 28(1), 182-202. https://doi.org/10.1108/IJEBR-12-2020-0824.
• Wang, G. (2011). A conceptual and emprical investigation of leader virtues and virtuous leadership. (Unpublished Doctoral thesis). McMaster University, USA.chrome-https://macsphere.mcmaster.ca/bitstream/11375/11123/1/fulltext.pdf
• Wang, G. ve Hackett, R. D. (2020). Virtues-centered moral identity: an identity-based explanation of the functioning of virtuous leadership. The Leadership Quarterly, 31(5), 101421. Yastıoğlu, S. (2022). Erdemli liderlik modeli Doktora Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Kahveci, A. (2019). Erdemli liderlik ölçeğinin uyarlanması geçerlik ve güvenirlik analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 18-41.
• Yıldırım, E. T. (2019). Antik Yunan'dan islam düşüncesine: Ölçülülük/iffet erdemi merkezli bir karşılaştırma. Bilimname, 2019 (38), 389-420.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi.
• Yiğit, M. ve Ağalday, B. (2020, Eylül, 25). Liderlikte yeni bir yaklaşım: erdemli liderlik ve okul müdürlerinin erdemli liderlik davranışlarının incelenmesi. II. Uluslararası Dil, Düşünce ve Din Bilimleri Kongresi - Kavramlar ve Kuramlar-Düşünce Bilimleri (s.679-718) içinde, Mardin, Türkiye.
• Yoldaş, A. (2018). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları üzerine etkilerinin incelenmesi Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi.