UZAKTAN ÇALIŞMA ORTAMLARINDA DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİN, ÇALIŞANLARIN HİLE BOYUTLARINA İLİŞKİN ALGILAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: BURSA İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 57, 1400 - 1428, 23.07.2025

Yasemin Ertan , Elif Yücel , Samet Gezer

https://doi.org/10.35408/comuybd.1531589

Öz

Bu çalışma, COVID-19 pandemisi ile yaygınlaşan uzaktan çalışma ortamlarında çalışanların hile elması boyutlarına (baskı, fırsat, rasyonalizasyon ve yetenek) ilişkin algılarının demografik özelliklerine göre nasıl farklılaştığını incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, uzaktan çalışanların hileye yönelik tutumlarını daha iyi anlamak ve hangi demografik özelliklerin hile davranışına yönelik daha yüksek eğilimlerle ilişkili olduğunu ortaya koymaktır. Bu kapsamda, çalışanların yaş, eğitim seviyesi, çalışma süresi, gelir düzeyi ve çalıştıkları sektör gibi demografik faktörlerle hile elması boyutları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırma, 398 uzaktan çalışan üzerinde yapılan bir anket çalışmasına dayanmaktadır. Çalışma sonucunda, cinsiyet ile hile elması boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadığı görülmüştür. Ancak, yaş, eğitim düzeyi, çalışma süresi, gelir seviyesi ve sektör gibi diğer demografik değişkenlerin hile boyutları üzerinde belirgin farklılıklar yarattığı tespit edilmiştir. Örneğin, yaşça daha büyük çalışanlar ve daha yüksek gelir seviyesine sahip bireyler hile yapma doğrultusunda daha fazla baskı hissetmektedir. Buna karşılık, daha yüksek eğitim seviyesine, daha uzun çalışma sürelerine ve daha yüksek gelir seviyesine sahip olanların rasyonalizasyon, fırsat ve yetenek boyutlarına yönelik eğilimlerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Sektör bazında yapılan analizlerde, finans sektöründe çalışanların rasyonalizasyon ve yetenek boyutlarında daha yüksek eğilimler sergilediği, tekstil sektöründe rasyonalizasyon boyutunda en düşük, hizmet sektöründe ise yetenek boyutunda en düşük seviyelerde eğilimler gözlemlenmiştir. Bu araştırma, örgütlerin uzaktan çalışanlarına yönelik iç kontrol ve hile önleme stratejilerini geliştirmeleri için önemli öneriler sunmaktadır. Özellikle, farklı demografik özelliklere sahip çalışanların hileye yönelik farklı algılara sahip olabileceği gerçeği, bu stratejilerin kişiselleştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Çalışma, uzaktan çalışma ortamlarında hile risklerini en aza indirmeyi amaçlayan yöneticilere değerli içgörüler sunmakta ve literatüre önemli katkılar sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hile , çalışan hileleri , hile elması , uzaktan çalışma

Etik Beyan

This study was supported by Bursa Uludağ University Scientific Research Projects (Bilimsel Araştırma Projeleri-BAP) Unit with the project titled "The Effects of Remote Work Environments on Fraud" with the code SGA-2023-1257.

Destekleyen Kurum

Bursa Uludağ Üniversitesi BAP

Proje Numarası

SGA-2023-1257

THE EFFECT OF DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS ON EMPLOYEES' PERCEPTIONS OF FRAUD DIMENSIONS IN REMOTE WORKING ENVIRONMENTS: THE CASE OF BURSA PROVINCE

Öz

This study examines how employees' perceptions of the fraud diamond dimensions (pressure, opportunity, rationalization, and capability) vary according to their demographic characteristics in remote work environments, which became widespread during the COVID-19 pandemic. The main aim is to understand the attitudes of remote employees toward fraud and identify which demographic factors are linked to higher tendencies for fraudulent behavior. The study evaluates relationships between factors such as age, education level, work experience, income, and sector, and the fraud diamond dimensions. Based on a survey of 398 remote employees, the findings revealed no statistically significant difference between gender and the fraud diamond dimensions. However, significant differences were found regarding age, education level, work experience, income, and sector. For instance, older employees and those with higher income levels feel more pressure to engage in fraud, while employees with higher education, longer work experience, and higher income show stronger tendencies toward rationalization, opportunity, and capability dimensions. Sector-based analysis revealed that finance sector employees had higher tendencies in rationalization and capability, while those in the textile sector showed the lowest tendency in rationalization and those in the service sector the lowest in capability. The research offers key recommendations for organizations to develop internal control and fraud prevention strategies tailored to remote workers. Specifically, the study highlights the importance of personalizing these strategies, as employees with different demographic characteristics may have different perceptions of fraud. The study provides valuable insights for managers seeking to minimize fraud risks in remote work settings and makes significant contributions to the existing literature.

Anahtar Kelimeler

Fraud , employee fraud , fraud diamond , remote working

Etik Beyan

This study was supported by Bursa Uludağ University Scientific Research Projects (Bilimsel Araştırma Projeleri-BAP) Unit with the project titled "The Effects of Remote Work Environments on Fraud" with the code SGA-2023-1257.

Proje Numarası

SGA-2023-1257

Kaynakça

• Adalı, S. and Kızıl, C., (2017). A research on the responsibility of accounting professionals to determine and prevent accounting errors and frauds: Edirne sample. Emerging Markets Journal (EMAJ), 7, 53-64. https://doi.org/10.5195/emaj.2017.129
• Armstrong, M. B. (1987). Moral development and accounting education. Journal of Accounting Education, 5(1), 27–43. https://doi.org/10.1016/0748-5751(87)90036-4
• Association of Certified Fraud Examiner. (2022). Occupational fraud 2022: A report to the nations. Erişim: 05 Nisan 2023. https://legacy.acfe.com/report-to-the-nations/2022/.
• Akdemir, Ç. (2010). İşletmelerde hile riski ve Türk işletmelerinde hile riskinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi [Master’s Thesis, Marmara University]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 273750).
• Ataman, B., Ayboğa, M. H., and Yılmaz, G. (2018). Hile Önlenme ve Tespit Etme Yöntemlerinin Değerlendirilmesi ve Hilekar Profili: Türkiye Araştırması. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 646-664. https://doi.org/10.29106/fesa.455740
• Awalluddin, Muhammad Aiman, Maznorbalia, Anisa Safiahand Yiam, Mohamad Suhairi (2022). A review study on corporate fraud's negative effects on corporations. Journal of Contemporary Social Science Research, 7 (1), 1-10. Erişim: 23 Mart 2023. https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/72703/.
• Başol, O., and Çömlekçi, M. F. (2021). Uzaktan Çalışmanın Sosyal ve Demografik Değişkenlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3), 755-776. https://doi.org/10.17153/oguiibf.941442
• Becker, W.J., Belkin, L.Y., Tuskey, S. E. and Conroy, S. A. (2022). Surviving remotely: How job control and loneliness during a forced shift to remote work impacted employee work behaviors and well-being. Human Resource Management, 61(4), 449-464, https://doi.org/10.1002/hrm.22102.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indices in structural models. Psychological Bulletin, 107, 238-246, https://doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238.
• Bilginoğlu, E. (2021). Covid-19 pandemisi sırasında uzaktan çalışmanın artan önemi: Bilinen yanlışlar ve doğruları. Çalışma ve Toplum, 2(69), 1099-1146.
• Bolton, R. J. and Hand, D. J. (2002). Statistical fraud detection: A review. Statistical Science, 17(3), 235-255, https://doi.org/10.1214/ss/1042727940.
• Bozkurt, N. (2009). İşletmelerin kara deliği: Hile. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (28. Ed.). Ankara: Beta Yayıncılık.
• Coenen, T. L. (2008). Essentials of corporate fraud. US: Wiley.
• Cressey, D.R. (1953). Other people’s money: A study of the social psychology of emblezzlement. Illinois: Free Press.
• Elviani, S., Simbolon, R., Lubis, F.K., Rangkuti, L.E. and Nasution, I. (2024). Indonesian Governors’ Gender, Age, Education Level, Educational Background, Tenure and Their Tendency of Conducting Fraud, Qubahan Academic Journal 4(2), 367-381, doi:10.48161/qaj.v4n2a428
• Ertürk, Y. E., Ayanoğlu, F. and Uslu, Y. D. (2021, November 5-6). Esnek çalışma ve Covid-19 döneminde uzaktan çalışanların kontrolü. Örgütsel Davranış Kongresi, Muğla. Erişim: 13 Nisan 2023. https://odk.mu.edu.tr/Belgeler/1070/1070/8_%20%C3% 96rg%C3%BCtsel%20Davran%C4%B1%C5%9F%20Kongresi%20Bildiriler%20Kitab%C4%B1.pdf, (20.03.2023)
• Ferreira, R., Pereira, R., Bianchi, I.S. and da Silva, M.M. (2021), Decision Factors for Remote Work Adoption: Advantages, Disadvantages, Driving Forces and Challenges, Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(70), https://doi.org/10.3390/joitmc 7010070.
• George, D. and Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference (4th Ed.). US: Allyn and Bacon.
• Goldstraw, J., Smith, R. G., and Sakurai, Y. (2005). Gender and serious fraud in Australia and New Zealand. Trends and Issues in crime and criminal justice, Australian Institute of Criminology, (292), 1–6. Erişim: 25 Nisan 2023, https://www.aic.gov.au/sites/ default/files/2020-05/tandi292.pdf.
• Güredin, E. (2010). Denetim. İstanbul: Beta Yayınevi.
• International Auditing and Assurance Standards Board. (2021). ISA 240: The auditor's responsibilities relating to fraud in an audit of financial statements. Erişim: 15 Nisan 2023, https://www.ifac.org/publications-resources
• International Federation of Accountants (2009), International Standard on Auditing 240- The Auditor’s Resonsibilities relating to Fraud in an Audit of Financial Statements. Erişim: 10 Mart 2023, https://www.ifac.org/_flysystem/azure-private/publications/files/ A012%202013%20IAASB%20Handbook%20ISA%20240.pdf.
• İnal, B. (2021). Uzaktan çalışma. İstanbul: Platon Hukuk Yayınevi.
• Kazan, G. (2021). Hile üçgeni, Hile elması ve hile beşgeni: Hile eylemlerinin nedenlerine ilişkin teorilere kavramsal bakış. Muhasebe ve Denetime Bakış, 20(62), 245-258. Erişim: 20 Mart 2023, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1224549.
• Kennedy, J. P. (2018). Asset misappropriation in small businesses. Journal of Financial Crime, 25(2), 369–383. Doi: https://doi.org/10.1108/JFC-01-2017-004
• Kızıl, C., Kızıl, F., and Dolaz, B. (2021). Reconsidering the Role of Internal Controls in the COVID-19 Era. The Institute for Internal Controls (IIC) e-Magazine, 2(2), 9-19.
• Koloh, U. (2022). A study on the Impact of Remote Work on Internal Control Effectiveness in Ireland's Financial Sector, MSc Research Project, School of Computing National College of Ireland.
• Koomson, T. A.A., Owusu, G. M. Y., Bekoe, R. A. and Oquaye, M. (2020). Determinants of asset misappropriation at the workplace: The moderating role of perceived strength of internal controls. Journal of Financial Crime, 27(4), 1191-1211. https://doi.org/10.1108/JFC-04-2020-0067
• KPMG (2020). Bir suistilmalcinin profili 2020, KPMG Türkiye ve TEİD Etik ve İtibar Derneği. Erişim: 25 Mart 2023, https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2020/12/bir-suistimalcinin-profili-2020.pdf
• Leech, N. L., Barrett, K. C. and Morgan, G. A. (2015). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation (Fifth Ed.)., New York: Roudledge Taylor and Francis.
• Lew, A. (2022). The Impact of the COVID-19 Pandemic on the Increased Risk of Fraud during Auditing Activities, Nauki o Finansach, 27(2), 25-33, https://doi.org/10.15611/fins.2022.2.03.
• Marks, J. T. (2012). A matter of ethics: Understanding the mind of a white-collar criminal. Financial Executive, 28(9). Erişim: 30 Şubat 2023, https://go.gale.com/ps/i.do?p=AONEandu=googlescholarandid=GALE|A367725796andv=2.1andit=randsid=googleScholarandasid=e574f17c, (30.02.2023).
• Mirshekary, S. ve Carr, R. (2015), Effects of Exposure to Unethical Practices on the Personal Attitudes of Accountants in Small Accounting Firms, Journal of Management and Organization, 21(1), 98-106. https://doi.org/10.1017/jmo.2014.62
• Napel, K.T. (2013). Risk factors of occupational fraud: A study of member institutions of the national association of independent colleges and universities. Erişim: 20 Nisan 2023, https://www.proquest.com/openview/1868cdc5054c3324fd670d4def5a1160/1.
• Ozimek, A. (2020, May 27). The future of remote work. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3638597.
• Peltier-Rivest, D., and Lanoue, N. (2012). Thieves from within: occupational fraud in Canada. Journal of Financial Crime, 19(1), 54–64. https://doi.org/10.1108/13590791211190722
• Perols, J. L., and Lougee, B. A. (2011). The relation between earnings management and financial statement fraud. Advances in Accounting, 27(1), 39-53. https://doi.org/10.1016/j.adiac.2010.10.004.
• Peterson, B. K., and Zikmund, P. E. (2004). 10 truths you need to know about fraud. Strategic Finance, 85(11), 28-34. Erişim: 10 Ekim 2023, https://www.proquest.com/scholarly-journals/10-truths-you-need-know-about-fraud/docview/229750036/se-2
• Pokojski, Z., Agnieszka, Z. and Kister, A. (2022). Remote work efficiency from the employers perspective—What’s next? Sustainability, 14(7), 4220, https://doi.org/10.3390/su14074220.
• PWC (2016). Global Economic Crime Survey 2016. Erişim: 12 Ekim 2023, https://www.pwc.com/gx/en/assets/gecs/gecs-fs-industry-cut-2016.pdf
• Serinikli, N. (2021). Covid-19 salgın sürecinde örgütsel değişim: Uzaktan/evden çalışma modeli. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 277-288, https://doi.org/10.18069/firatsbed.831755
• Schreiber, J.B., Nora, A., Stage, F.K., Barlow, E.A. and King, J. (2006). Reporting structural equation modelling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338, https://doi.org/10.3200/JOER.99.6.323-338.
• Shevlin, M., and Miles, J. N. V. (1998). Effects of sample size, model specification and factor loadings on the GFI in confirmatory factor analysis. Personality and Individual Differences, 25(1), 85-90. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(98)00055-5
• Śmıałek-Lıszczyńska, P. and Wojtkowiak, G. (2023). Employee Control and Occupatıonal Fraud in Remote Work, Humanities and Social Sciences, 30(4), 269-277, https://doi.org/10.7862/rz.2023.hss.57
• Steenkamp, B. (2021). Why COVID-19 made fraud and compliance a bigger issue. EY. Erişim: 09 Ekim 2023, https://www.ey.com/en_dk/assurance/why-covid-19-made-fraud-and-compliance-a-bigger-issue
• Sun, J. (2005). Assessing goodness of fit in confirmatory factor analysis. Measurement and Evoluation in Counseling and Development, (37), 240-256. https://doi.org/10.1080/07481756.2005.11909764
• Sun, J., Kent, P., Qi, B., and Wang, J. (2017). Chief financial officer demographic characteristics and fraudulent financial reporting in China. Accounting and Finance. https://doi.org/10.1111/acfi.1228616.
• Süzek, S. (2022) İş hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Ed.). UK: Pearson Publishing.
• Tahmaz, P., Mengi, B. T. and Doğan, S. (2020). Çalışan hilelerinin grup dinamikleri açısından incelenmesine yönelik Bir araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış, 19(59), 75-94.
• Tuna, A.A. and Türkmendağ, Z. (2020). Covid-19 döneminde uzaktan çalışma uygulamaları ve çalışma motivasyonunu etkileyen faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3246-3260, https://doi.org/10.20491/isarder.2020.1037
• Vakili MM, (2018). Assessment of construct validity questionnaires in psychological and educational research: Applications. Journal of Medical Education Development Methods, and Interpretation of Exploratory Factor Analysis, 11 (30), 4 - 21, https://doi.org/10.29252/edcj.11.30.4.
• Wells, J. T. (2002). Occupational fraud: the audit as deterrent. Journal of Accountancy. Erişim: 13 Ekim 2023, https://www.journalofaccountancy.com/issues/2002/apr/occupationalfraudtheauditasdeterrent.html
• Williams B, Onsman A, Brown T. (2010). Exploratory factor analysis: A five-step guide for novices. Australasian Journal of Paramedicine. 8(3), 1-13, https://doi.org/10.33151/ajp.8.3.93.
• Wolfe, D.T. and Hermanson, D.R. (2004). The fraud diamond: Considering the four elements of fraud. CPA Journal, 74(12), 38-42, https://doi.org/10.1016/S1361-3723(04)00065-X
• Yaman, Tüfekçi Ü., Yıldız Bağdoğan, S., and Keser, A. (2023). Covid-19 Sürecinde Uzaktan Çalışmada İş Stresi, İş Tatmini Ve İşten Ayrılma Niyeti. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 163-184. https://doi.org/10.54558/jiss.1241552
• Yangın, D.D., Baycık, G., Yay, O., and Doğan, S. (2021). Covid-19 pandemisinde uzaktan çalışma: Tespit ve öneriler. Çalışma ve Toplum Dergisi, 3(70), 1683-1726, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576018 (12.07.2023)
• Yıldırım, S. and Turgut, Ö., (2016), Yönetim Hilelerinin Demografik Analizi ve Bir Uygulama, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(1), 215-236. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/55001/75484