Çocuğu ‘Haber’den Silmek: Çocuk Haberlerinde Gazetecilik Etiği İçin Yeni Bir Fırsat Olarak Unutulma Hakkı

Yıl 2021, Sayı: 61, 127 - 160, 31.12.2021

Elif Korap Özel , Şadiye Deniz , Şükran Pakkan

https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2021-902582

Öz

Bu çalışma, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde bir hak olarak tanınan ‘unutulma hakkı’nın, 2020 yazında Türkiye’de de yasal düzenlemelerle birlikte kabul görmesinden hareketle, çocuk haberlerinde etik gazeteciliğe ulaşmada bir fırsat olup olmayacağını tartışmaya açmaktadır. Unutulma hakkı ile kişiler dijital hafızada kendilerine ilişkin veriler üzerinde tasarruf sahibi olabilmektedir. Dünyada yakın tarihli, Türkiye’de ise çok yeni bir konu olan unutulma hakkı, doğrudan haberler üzerinde bir etkiye sahip olması bakımından gazetecilikle yakından ilgilidir. Literatürdeki mevcut çalışmalardan farklı olarak bu çalışma, gazetecilerin çocuk haberlerinin unutulma hakkı kapsamında silinmesine ilişkin bakış açılarını ortaya koyan bir saha araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma kapsamında 40 gazeteciyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş ve elde edilen veriler NVIVO Pro 12 aracılığıyla içerik analizine tabi tutulmuştur. Görüşülen gazetecilerin çocuklar söz konusu olduğunda haberden kısmi olarak bilgi çıkarmak ve gerekli durumlarda ise haberi silmek konusunda istekli oldukları belirlenmiştir. Ancak gazeteciler, haberde silme ya da revizyon kabulünün, sadece çocuklar özelinde ve istisnai bir durum olduğuna dikkat çekmiştir. Bu doğrultuda, gazetecilerin çocuklar özelindeki tutumunun, tüm haber kategorilerine genellenemeyeceği belirtilmelidir. İfade özgürlüğü ile arasında bir dengenin kurulması durumunda, unutulma hakkı -tek başına yeterli olmasa da- iyi bir gazetecilik pratiğine erişmek ve çocuğun yüksek çıkarlarının korunması için bir fırsat olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Unutulma hakkı, çocuk hakları, haber, gazetecilik, kişisel verilerin korunması

Destekleyen Kurum

TUBİTAK (TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı)

Proje Numarası

119K275

Teşekkür

Bu yayın, TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı tarafından desteklenen 119K275 No'lu "Dijital Hafızada Unutulma Hakkı ve Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği: Türkiye’de Bir Alan Araştırması” başlıkla proje kapsamında yürütülen saha araştırmasının bir çıktısıdır. Projeyi destekleyerek, saha araştırmasının yapılmasına olanak yaratan TUBİTAK’a ve bizlere vakit ayıran, alandaki bilgileri ile görüşlerini cömertçe paylaşarak bilimsel bir araştırmanın gerçekleştirmesine katkıda bulunan tüm gazetecilere teşekkürlerimizi sunarız.

Deleting a Child from the News: “the Right to Be Forgotten” as an Opportunity for Journalistic Ethics

Öz

This study explores the question of whether the right to be forgotten, recognized as a right in the members states of the European Union, represents an opportunity for the application of ethical journalism in news concerning children, given that the concept was enacted through legislation in Turkey in the summer of 2020. Under this right, individuals can control the retention of digital copies of data relating to themselves to a certain extent. The present study focuses on a research area that considers journalists’ viewpoints on the deletion of news items about children in the context of their right to be forgotten. In this study, in-depth interviews were conducted with 40 journalists; the data obtained were subjected to a content analysis using NVIVO Pro 12. Consequently, the findings showed that the interviewees were willing to partially remove information from the digital record when it concerned children and, when necessary, to delete the news item altogether. In a situation where a balance must be found with the freedom of expression, the right to be forgotten can nevertheless be considered an opportunity to achieve good journalistic practice and protect the higher interests of children.

Anahtar Kelimeler

The right to be forgotten, children’s rights, news, journalism, personal data protection

Proje Numarası

119K275

Kaynakça

• Abbt, C. (2016). “Right to be forgotten? Ethics of the second chance?”, Deliberations on the ruling of the European Court of Justice, 64(6), 925-946.
• Alankuş, S. (2007). Önsöz: Neden Çocuk Odaklı Habercilik Kitabı?. In S. Alankuş (Ed.) Çocuk Odaklı Habercilik (ps. 25-72). İstanbul, Turkey: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Anayasa Mahkemesi (2016). NBB kararı. https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/bireysel-basvuru-basin-duyurulari/unutulma-hakkina-iliskin-nbb-karari-basin-duyurusu/
• Avrupa Adalet Divanı (2014). Google kararı. 13.05.2014, C-131/12: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A62012CA0131
• Avrupa Veri Koruma Tüzüğü (2016). REGULATION (EU) 2016/679 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32016R0679&from=EN
• Bunn, A. (2019). Children and the ‘Right to be Forgotten’: what the right to erasure means for European children, and why Australian children should be afforded a similar right. Media International Australia, 170 (1), 37-46 https://doi.org/10.1177/1329878X19848503.
• CRIN (Child Rights International Network). (2014). Guideline for Journalists. https://archive.crin.org/en/guides/communications/media-toolkit/journalists.html
• Dursun, C. (2019). Ebeveynlerin çocuklarını sosyal medyada teşhiri: Çocuk hakları bağlamında bir değerlendirme. Çocuk ve Medeniyet, 4(8), 195-208.
• Erdoğan, İ. (1997). İletişim Egemenlik Mücadeleye Giriş. Ankara, Turkey: İmge Kitabevi.
• Gezgin, S. (2002). Medyanın toplumsal işlevi ve kamuoyu oluşumu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12), 11-20.
• Green, L., & Holloway, D. (2019). Introduction: Problematising the treatment of children’s data. Media International Australia, 170(1), 22-26.
• Gültekin, E. (2018). Çocuğun kişilik hakkının ana-baba tarafından sosyal medya aracılığıyla ihlalinin hukuki görünümü. Çocuk ve Medeniyet, 3(5), 103-143.
• Haley, K. (2020). Sharenting and the (Potential) Right to Be Forgotten. Indiana Law Journal, 95 (3), 1005-1020.
• IFJ (International Federation of Journalist). (2002). Putting Children in the Right. Guidelines for Journalists and Media Professionals. https://www.ifj.org/media-centre/news/detail/category/ethics/article/putting-children-in-the-right-guidelines-for-journalists-and-media-professionals.html
• Ipsos Mori (2004). Media Image Of Young People. https://www.ipsos.com/ipsos-mori/en-uk/media-image-young-people
• Kitzinger, J. (1988). Defending Innocence: Ideologies of Childhood. Feminist Review, 28, 77-87.
• KVKK (2020). Kişilerin Ad ve Soyadı ile Arama Motorları Üzerinden Yapılan Aramalarda Çıkan Sonuçların İndeksten Çıkarılmasına Yönelik Talepler ile ilgili 23/06/2020 Tarihli ve 2020/481 Sayılı Karar. https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/6776/2020-481
• Lee, D. (2014). What is the 'right to be forgotten'? https://www.bbc.com/news/technology-27394751
• Lievens, E., & Vander Maelen, C. (2019). A Child’s Right to be Forgotten: Letting Go of the Past and Embracing the Future?. Latin American Law Review, (2), 61-79.
• Lippmann, W. (1998). Public Opinion. USA, New Brunswick: Transaction Publishers.
• Moeller, S. D. (2002). A Hierarchy of Innocence-The Media’s Use of Children in the Telling Of International News. Harvard International Journal of Press/Politics, 7(1), 36-56.
• Mora, N. (2007). Medyada Çocuk Temsilleri ve Medya Okuryazarlığı, 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali Kongresi: Risk Altındaki Çocuklar, (ps. 447-460). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• OHCHR (United Nations Human Rights). (1989). Convention on the Rights of the Child. https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) (2014). Yayın İlkeleri Rehberi. https://www.rtuk.gov.tr/yayin-ilkeleri-rehberi/5167/3033/yayin-ilkeleri-rehberi.html
• Salman, A. U. (2019). Haberde Çocuk: Çocuk Odaklı Habercilik El Kitabı. IPS İletişim Vakfı Yayınları. İstanbul, Turkey: https://bianet.org/files/static/bia_kitaplar/Cocuk_Odakli_Habercilik_Elkitabi.pdf
• TGC (Türkiye Gazeteciler Cemiyeti). (2019). Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html
• Saunders, B., Sim, J., Kingstone, T., Baker, S., Waterfield, J., Bartlam, B., ... & Jinks, C. (2018). Saturation in qualitative research: exploring its conceptualization and operationalization. Quality & quantity, 52(4), 1893-1907.
• Timisi, N. (2010). Medyada Hak Haberciliği. http://bianet.org/biamag/medya/124294-medyadahak-haberciligi
• Tunç, A. (2018). Yazılı Basında Çocuk Haberleri Üzerine Bir Analiz. http://haberdecocuk.org/wp-content/uploads/2018/11/bianetcocukelkitabiyeni.pdf
• TÜİK, (2020). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• Ulus, S. (2006). Haber Söyleminde Dönüştürülen Hakikat: Yoksullukla Kuşatılmış Çocukların Medyada Temsillerinin İki Örnek Haberle Eleştirel Karşılaştırılması. In N. T. Akbulut, E.
• E. Balkaş (Ed.), Medya Mercek Altında. (ps. 249-282). İstanbul, Turkey: Beta Basım Dağıtım.
• UNICEF (2007). “Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulamaları, Hak Temelli Perspektif.” https://www.unicef.org/turkey/media/3966/file/%C3%87OCUK%20HAKLARI%20VE%20GAZETEC%C4%B0L%C4%B0K%20UYGULAMALARI%20HAK%20TEMELL%C4%B0%20PERSPEKT%C4%B0F.pdf
• UNTC (United Nations Treaty Collection) (1989). “Convention on the Rights of the Child.” https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-11&chapter=4&lang=en
• Yargıtay (2015), 2015/1679 No’lu Unutulma Hakkı Kararı. https://www.adaletbiz.com/yargitay-kararlari/yargitaydan-unutulma-hakki-ictihadi-h24531.html
• Yavuz, A. C. (2020). Sosyal Medya Ebeveynliği Ve Çocukların Unutulma Hakkı. İzmir Barosu Dergisi, Ocak(15), 15-51.
• Yurdakul K., Çolak, C., & Yaman Dulkadir, N. (2016). Nitel veri analizinde adım adım NVivo kullanımı. Anı Yayıncılık, Ankara. 7253 Sayılı Kanun (2020). https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k7253.html