Kahramanmaraş depremzedeleri üzerine yapılan bir araştırma: “Sosyal medya platformları geleneksel medyaya göre daha etkin kullanıldı”

Yıl 2024, Sayı: 66, 211 - 229, 12.07.2024

Yusuf Yurdigül Recep Bayraktar Serdar Çil

https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2024-1460282

Öz

Tecimsel kaygılar nedeniyle olağanüstü durumlarda yayın yapan medya çalışanları izleyicilere her bir enformasyonu sunmaya çabalamaktadırlar. Bir tarafta yaşanan afetin dramatik boyutunu yansıtmak, diğer tarafta afetzedelerin insani durumlarını göz önünde bulundurmak denge kurulması gereken bir alan olarak belirmektedir. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremin etkilediği depremzedelere odaklanan çalışma depremzedelerin süreç içerisinde iletişim araçlarını kullanma pratiklerini ve depremle ilgili oluşturulan haberlere yönelik görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda habercilik mesleğinin uzmanlarına ve deprem haberlerinin izleyicilerine bir izlek oluşturması açısından önem arz etmektedir. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışma kapsamında 472 kişiye anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın önemli bulguları arasında GSM operatörleri ile ilgili olarak sorunların yaşandığı, depremle ilgili bilgilerin takip edilmesi ve sorunların dile getirilmesi açısından sosyal medya platformlarının geleneksel medyadan daha etkili olduğu, sosyal medyadaki dezenformasyonla etkin mücadele yapılmasının gerekliliği, depremzedelerin çaresiz görüntülerinin yayınlarda gösterilmemesi ve depremle ilgili verilerin saatte bir açıklanması gerektiği ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afet haberciliği, deprem haberciliği, Kahramanmaraş depremi, kriz iletişimi, medya

A study on Kahramanmaraş Earthquake survivors : “Social media platforms were more effectively used than the traditional media”

Öz

Media professionals who broadcast in extraordinary situations because of commercial concerns struggle to provide every piece of information to audiences. Reflecting the dramatic dimension of a disaster, on the one hand, and considering the humanitarian situation of disaster victims, on the other hand, appears to be an area where balance must be established. Focusing on earthquake victims affected by the earthquake centred in Kahramanmaraş on February 6th, 2023, this study aims to reveal the earthquake victims’ practises of using communication tools in the process and their opinions on the news created about the earthquake. The results of the present study are important in terms of creating a path for earthquake journalism and literacy for experts in the journalism profession and the earthquake news audience. A quantitative research method was used in the study, and a survey was conducted with 472 participants. The important findings of this study are that there are problems with Global System for Mobile Communications (GSM) operators, that social media platforms are more effective than traditional media for following earthquake-related information and voicing problems, the necessity of an effective fight against disinformation on social media, the lack of helpless images of earthquake victims not being shown in broadcasts, and earthquake-related data being announced every hour.

Anahtar Kelimeler

Disaster journalism, social media, Kahramanmaraş earthquake, crisis communication, media

Kaynakça

• Antunes, M. N., Pereira, S. d., Zezere, J. L., & Oliveira, A. E. (2022). Disaster journalism in print media: Analysis of the top 10 hydrogeomorphological disaster events in Portugal, 1865-2015. International Journal of Disaster Risk Science, (13), 521-535. https://doi.org/10.1007/s13753-022-00425-2 google scholar
• Bolat, A. G. (2023). Afet döneminde medyada özdenetim ve özdenetim uygulamaları. Yeni Medya Elektronik Dergi, 7(3), 175-197. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2023/ejnm_v7i3001 google scholar
• Budak, E. (2023). Türk medyasının depremle imtihanı: Kahramanmaraş depremini afet haberciliği üzerinden değerlendirmek. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1087-1113. https://doi. org/10.19145/e-gifder.1287043 google scholar
• Disaster and Emergency Management Presidency. (2023). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. Retrieved from https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu. google scholar
• Fraustino, J. D., Brooke, L., & Yan, J. (2012). Social media use during disasters: A review of the knowledge base and gaps. Final Report to Human Factors/Behavioral Sciences Division, U.S. Department of Homeland Security, Science and Technology Directorate. Retrieved from https://www.start.umd.edu/sites/default/ files/publications/local_attachments/START_SocialMediaUseduringDisasters_LitReview.pdf. google scholar
• Houston, J. B., Schraedley, M. K., Worley, M. E., Reed, K., & Saidi, J. (2019). Disaster journalism: fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle. Disasters, 43(3), 591-611. https://doi.org/10.1111/disa.12352 google scholar
• Koç Akgül, S. (2017). Olağanüstü durumlar, iletişim ve habercilik yaklaşımları. TRT Akademi, 2(3), 6-47. google scholar
• Koç, S. (2006). 1923-2000 yılları arasında Türkiye’de yaşanan doğal afetlere ilişkin Türk basınında haber yapılanması ve afet söylemleri. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, (8), 83-114. google scholar
• Kütükoğlu, E. (2021). Afet gazeteciliğine gündem belirleme kuramı ve İzmir depremi haberlerinden bakış. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 4(2), 211-233. https://doi.org/10.33464/ mediaj.994871 google scholar
• Le Roux, T., & Van Niekerk, D. (2020). Challenges in stakeholders self-organising to enhance disaster communication. Corporate Communications: An International Journal, 25(1), 128-142. https://doi. org/10.1108/CCIJ-07-2019-0078 google scholar
• Li, M., Wu, X., & Chao, N. (2022). Exploring the evolution of Chinese earthquake news from the constructive journalism perspective based on Chinese news of 35 significant earthquakes in China from 1966 to 2020. Telematics and Informatics Reports, 8, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.teler.2022.100021 google scholar
• Maden, S. (2023). 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta yaşanan depremler ekseninde Türkiye’de deprem haberciliği’ne bakış: Prof. Dr. Süleyman İrvan ile söyleşi. Etkileşim, (11), 406- 420. https://doi:10.32739/ etkilesim.2023.6.11.202 google scholar
• NTV. (2024). Bakan Yerlikaya: Depremlerde 53 bin 537 canımızı kaybettik. Retrieved from https://www.ntv.com.tr/ turkiye/bakan-yerlikaya-depremlerde-53-bin-537-canimizi- kaybettik,Gl-tS1LfSEOi7DeGWNxEig. google scholar
• Nugent, T., Petroni, F., Raman, N., Carstens, L., & Leidner, J. L. (2017). A comparison of classification models for natural disaster and critical event detection from news. 2017 IEEE International Conference on Big Data, pp. 3750-3759, Boston, MA, USA. https://doi: 10.1109/BigData.2017.8258374 google scholar
• Sreedharan, C., Thorsen, E., & Sharma, N. (2019). Disaster journalism building media resilience in Nepal. Kathmandu: Anweshan by Bournemouth University & UNESCO . google scholar
• SurveyMonkey. (2024). Sample size calculator. Retrieved from https://tr.surveymonkey.com/mp/sample-size-calculator/. google scholar
• Tarakçı, H. N. (2023). Afet iletişimi ve Twitter: Kahramanmaraş depremi özelinde bir içerik ve duygu analizi araştırması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1816-1850. https://doi. org/10.19145/e-gifder.1353553 google scholar
• Turkish Statistical Institute. (2023). 2022 Adrese dayalı nüfus rakamları. Retrieved from https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=49685#:~:text=T%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusu%2085%20milyon%20279%20bin%20 553%20ki%C5%9Fi%20oldu&text=Erkek%20n%C3%BCfus%2042%20milyon%20704,9’unu%20ise%20 kad%C4%B1nlar%2 0olu%C5%9Fturdu. google scholar
• Widyastuti, D. A. (2021). Using new media and social media in disaster communication. Jurnal Komunikator, 13(2), 100-111. https://doi.org/10.18196/jkm.12074 google scholar
• Yalçın, E. (2023). Doğal afetlerin doğal olmayan sonuçları: gazetelerin deprem haberciliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (78), 188-210. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1336124 google scholar
• Yurdigül, A., & Erdoğan Çakar, B. (2019). Sovyet Basınında Türkiye ve Türkiye Cumhuriyeti’nin İlanı: Pravda ve İzvestiya gazeteleri örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(47), 273-294. https://doi. org/10.21563/sutad.855821 google scholar
• Yılmaz, S. (2019). Afet içerikli haberlerin afetlere karşı toplumsal kapasite geliştirmeye etkisi. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 257-271. https:// doi.org/10.21324/dacd.463237 google scholar