Türkiye’de kadın cinayeti haberlerinde eril söylem, epizodik habercilik ve gazetelerin ideolojik duruşu: Bir vaka analizi olarak Başak Cengiz cinayeti

Yıl 2025, Sayı: 68, 95 - 118, 27.06.2025

Rukiye Serttaş , Barışkan Ünal

https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2025-1543750

Öz

Kadın cinayetleri haberlerinde kadın ile erkek arasında tanıdıklık bağı olduğunda erkeği haklılaştıran ve masumlaştıran söylemlerin baskınlığı dikkati çekmektedir. Aynı zamanda, kıyafeti gibi kadına yönelik suçlayıcı yaklaşımın olduğu da görülmektedir. Bu araştırmada, taraflar arasında tanıdıklık bağı olmadığında ve kadının görünümü gibi meşrulaştırma araçları olmadığında haberlerde ataerkil söylemin devam edip etmediğinin araştırılması amaçlanmıştır. Ayrıca, haberlerin çerçevelenme şekli olayların kamuoyu tarafından nasıl algılanacağını etkilemektedir. Araştırma, bu konudaki haberlerin hangi çerçevede ele alındığının ve çerçevelemenin gazetelerin ideolojik duruşuna göre değişip değişmediğinin incelenmesi de amaçlanmıştır. Bu noktada, Başak Cengiz’in tanımadığı bir erkek tarafından öldürülmesine dair 12 ulusal basındaki haberler, Van Dijk’in söylem analizi ve İyengar’ın haber çerçeveleme yaklaşımıyla incelenmiştir. Araştırmada, kadın cinayeti haberlerinde medyanın erkeği masumlaştıran ve meşrulaştıran dilinin kurban ile saldırgan arasında tanışıklık olmadığında da değişmediği ve kadının dış görünüşüne dair ayrımcı söylemler inşa edilemediğinde, bu kez ‘kadının zayıflığı’ mitinin devreye girdiği tespit edilmiştir. Türk basınının, kadın cinayetinde epizodik habercilik yürüttüğü, tematik haberciliği daha çok sol eğilimli gazetelerin sergilediği, bazı sağ/muhafazakâr eğilimli gazetelerde kadın cinayetinin siyasetin konusu olmadıkça yer dahi bulmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk basını , kadın cinayeti , Başak Cengiz , çerçeveleme , söylem

Etik Beyan

Araştırma yazarlar tarafından bağımsız olarak hazırlanmıştır, herhangi bir kurum veya sponsor desteği bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Bulunmuyor

Teşekkür

Makalenin ilk versiyonu olan dönem projesinde danışmanlığımı yapan Sayın Öğretim Üyesi Dr. Hülya Özkan’a teşekkür ederim.

Patriarchal discourse, episodic journalism, and ideological stances in newspapers’ feminicide news in Türkiye: A case study of Başak Cengiz murder

Öz

News coverage of violence against women frequently employs patriarchal discourse that implicitly justifies male perpetrators, especially in cases involving known relationships. Violence against women is also legitimized by focusing on victimblaming notions, such as women’s attire and behaviors. This study examines whether patriarchal discourse persists in Turkish news coverage even when victim and perpetrator have no prior connection and discriminatory justifications based on women’s attire are irrelevant. Additionally, recognizing the significant role of framing in news stories in shaping public discourse, this study explores framing strategies adopted by Turkish newspapers in reporting femicide and investigates whether these frames differ according to newspapers’ ideological orientations. Integrating van Dijk’s Critical Discourse Analysis and Iyengar’s framing approach, this study analyzes news stories from 12 national newspapers regarding the murder of Başak Cengiz by an unfamiliar male perpetrator. Findings reveal that patriarchal language consistently, legitimizing male violence irrespective of the relationship between the parties. In the absence of traditional victimblaming narratives, the press constructed alternative myth centered on perceived female vulnerability. Furthermore, the analyzed newspapers predominantly utilized episodic framing with thematic framing primarily observed in left leaning newspapers. Some right wing newspapers chose not to report on the femicide unless they have political relevance.

Anahtar Kelimeler

Femicide , Basak Cengiz , Turkish press , discourse , framing

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (2024). Muhabir. AA Kitap google scholar
• Akkaş, İ. & Uyanık, Z. (2016). Kadına yönelik şiddet. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 6 (1), 32-42. google scholar
• Alat, Z. (2006). News coverage of violence against women: The Turkish case. Feminist Media Studies, 6(3), 295–314. https://doi.org/10. 1080/14680770600802041 google scholar
• Altınay, G. A. & Arat, Y. (2007). Türkiye’de kadına yönelik şiddet. Punto Baskı. google scholar
• Altun, A. & Bek, M. G. (2013). Haberlerde aile içi şiddetin temsili. Kadın Araştırmaları Dergisi, 13, 1-34. google scholar
• Antmen, D. (2023). Explaining the justification of violence against women based on the system justification theory. Nesne, 11(29), 503-518. google scholar
• Arslan, M. (2017). İktidar ve medyatik şiddet: Özgecan Aslan ve Şefika Etik cinayetleri analizi. Marmara İletişim Dergisi, 27, 135-160. google scholar
• Aslan, A., & Kırışkan, İ. (2022). Türkiye’de kadın cinayeti haberlerinin içerik analizi (2008-2021). International Journal of Social Inquiry, 15(1), 85-104. https://doi.org/10.37093/ijsi.1034519 google scholar
• Atuk, F. G. (2021). Kadın, şiddet, medya ve temsil ilişkisini yeniden düşünmek: Medyada ve medya aracılığı ile kadına karşı kadın şiddeti. google scholar
• Aksaray İletişim Dergisi, 3(2), 258-285. https://doi.org/10.47771/aid.935672 google scholar
• Avcı, F., & Güdekli, İ.A. (2018). Toplumsal cinsiyet ve medya ilişkisi: Yazılı basında kadına şiddet ve kadın cinayetleri haberleri üzerine bir analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 475-506. google scholar
• Aydın, B. Kocagazioğlu, S. Arda, Ö. & Gölge, Z. (2016). Basında kadına yönelik şiddet haberlerinin ele alınış biçimlerinin karşılaştırılması. Türk Psikoloji Yazıları, 19(Özel), 64-75. google scholar
• Aytaç, S., Sert Eteman, F., Çetin Aydın, G., Reçber, B., & Yılmaz, E. (2016). Kadına yönelik şiddetin dünü, bugünü, yarını: Kestirim tabanlı bir araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 54, 275–297. https://doi.org/10.18359/soskon.285520 google scholar
• Basdogan, M., Ozdogan, Z., & Huber, Lesa (2021). How ageist and sexist framing is used in Turkish media to normalize femicide: A content Aanalysis, International Journal of Communication, (15), 3089–3114 google scholar
• Bayhantopçu, E. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerinde yazılı basında kadın temsilinin rolü. The Journal of Social Science, 1(2), 83-93. google scholar
• Bezirgan Arar, Y. (2017). Kadın cinayetlerinde şiddeti sergilemek: Şefika Etik vakası üzerine bir inceleme. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 104-123. google scholar
• Binark, M. & Bek, M.G. (2007). Eleştirel medya okuryazarlığı: Kuramsal yaklaşımlar ve uygulamalar. Kalkedon. google scholar
• Binark, M. & Bek, M. G. (2010). Eleştirel medya okuryazarlığı: Kurumsal yaklaşımlar ve uygulamalar. Kalkedon. google scholar
• Carrabine, E., Cox P., Lee, M., Plummer K. & South, N. (2009). Criminology:A sociological introduction. Routledge. google scholar
• Corradi, C., Marcuello-Servós, C., Boira, S., & Weil, S. (2016). Theories of femicide and their significance for social research. Current Sociology, 64(7), 975-995. https://doi.org/10.1177/0011392115622256 google scholar
• Coşkun, A., & Köse, H. (2018). Hurriyet.com.tr’de kadın cinayeti haberlerinin retorik haber çözümleme yöntemi açısından incelenişi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 191-222. google scholar
• Çiçek H. (2017). Döngüsel bir eylem-olgu olarak şiddet. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Dergisi, (34), 141-152. google scholar
• Doğan Haber Ajansı. (2021, November 10). Ataşehir'de samuray kılıçla saldırıya uğrayan kadın hayatını kaybetti. https://www.dha.com. google scholar
• tr/istanbul/atasehirde-samuray-kilicla-saldiriya-ugrayan-kadin-hayatini-kaybetti/haber-1859180 google scholar
• Dursun, Ç. (2010). Kadına yönelik şiddet karşısında haber etiği. Fe Dergi, 2(1): 19-32. google scholar
• Ercan, N. (2009). The predictors of attitudes toward physical wife abuse: Ambivalent sexism, system justification and religious orientation (Master’s thesis, Middle East Technical University). Middle East Technical University Theses Archive. google scholar
• Flood, M., & Pease, B. (2009). Factors influencing attitudes to violence against women. Trauma, Violence, & Abuse, 10(2), 125–142. https:// doi.org/10.1177/1524838009334131 google scholar
• Ghanbarlou, R.M. (2020). Kadına yönelik şiddeti etkileyen toplumsal faktörler üzerine sosyolojik bir inceleme. Tarsus Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 58-68. google scholar
• Gökulu, G. (2018). Medya ve suç korkusu ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Social Sciences Studies Journal, 4(14), 585-594. google scholar
• Gökulu, G. & Hosta, N. (2013). Basında kadına yönelik şiddet haberlerinin analizi: Hürriyet, Sabah ve Posta gazeteleri örneği (2005-2008). google scholar
• The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1829-1850. google scholar
• Gündüz, F. (2018). Kadına yönelik şiddet: Cinayet haberi çözümlemesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 297-318. google scholar
• Güneş, G., & Yıldırım, B. (2019). Cinsiyet temelli bir savaş: Kadın cinayetlerinin medyada temsili üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(3), 936-964. https://doi.org/10.33417/tsh.622587 google scholar
• Hortaçsu, N., Kalaycioĝlu, S. & Rittersberger-Tiliç, H. (2003) Intrafamily aggression in Turkey: Frequency, instigation, and acceptance. The Journal of Social Psychology, 143(2), 163-184. google scholar
• Ilgın, H. Ö., & Karagül, D. (2023) Medya ve kadın cinayetleri: Çanakkale yerel medya örneği. İletişim Çalışmaları Dergisi, 9 (2), 149-188. google scholar
• Iyengar, S. (1990). Framing responsibility for political issues: The case of poverty. Political Behavior, 12)1), 19-40. google scholar
• Iyengar, S. (1991). Is anyone responsible? How television frames political issues. University of Chicago Prepp. google scholar
• Iyengar, S. (1996). Framing responsibility for political issues. Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 546, pp. 59-70 google scholar
• İnam, Ö. & Şahin, N. H. (2020). Kadına yönelik şiddetin Türk medyasındaki temsil şekli sistematik derleme araştırması. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-15 google scholar
• İnal, A. (2003). Medyanın etkisi sorunsalına başka bir bakış. In P. Alankuş (Ed.), Medya ve toplum (pp. 59–74). IPS İletişim Vakfı. google scholar
• Kafadar, H. (2018). Artan tehlike, medyada yansıyan kadın cinayetleri. ADYÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 1118-1125. https://doi:10.30569/ adiyamansaglik.477619 google scholar
• Kara, Z. & Uluç, M.A. (2019). Şiddetin cinsiyeti: Bir modern toplum anksiyetesi. Şarkiyat, 11(3), 1566-1581. https://doi.org/10.26791/sarkiat. 655891 google scholar
• Karabulut E., Kahraman F., Gezgin Yazıcı H., & Özgür G. (2020). Günlük gazete haberlerinde kadına yönelik şiddet. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(2), 146-152. https://doi.org/10.38108/ouhcd.728854 google scholar
• Lule, J. (2001). Daily news, eternal stories: The mythological role of journalism. Guilford. google scholar
• Medyaradar (2021). Tirajlar. Retrieved from https://www.medyaradar.com/tirajlar. google scholar
• Meyers, M. (1997). News coverage of violence against women, engendering Blame. Sage google scholar
• Muratoğlu Pehlivan, B., & Atalay, G. E. (2022). Türkiye medyasinda kayip beyaz kadin sendromu. Yeni Yüzyıl’da İletişim Çalışmaları, 1(5), 46-62. google scholar
• Nelson, T. E., & Kinder, D. R. (1996). Issue frames and group-centrism in American public opinion. The Journal of Politics, 58(4), 1055–1078. google scholar
• Niyas, R. (2023). Gender-based violence theories, prevalence and the legal framework in Sri Lanka: Part II. Weekly Epidemiological Report, 50(52). Epidemiology Unit, Ministry of Health, Sri Lanka. google scholar
• Özçakır, A., Bayram, N., Ergin, N., Selimoğlu, K., & Bilgel, N. (2008). Attitudes of Turkish men toward wife beating: A study from Bursa, Turkey. Journal of Family Violence, 23, 631-638. google scholar
• Öztürk, M. (2015). Medya ve suç korkusu arasındaki ilişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 251-263. google scholar
• Press Advertising Agency. (2022). 2022 yılı basın çalışanları istatistikleri açıklandı. https://bik.gov.tr/kurumsal-haberler/2022-yili-basin- calisanlari-istatistikleri-aciklandi/ google scholar
• Radford J. (1992). Introduction. In J. Radford & D. Russell, Femicide: The politics of woman killing (pp. 3–12). Twayne. google scholar
• Republic of Türkiye Ministry of Family and Social Policies, & Hacettepe University. (2015). Research on domestic violence against women in Turkey. google scholar
• Official Gazette of the Republic of Türkiye. (2012). Ailenin korunması ve şiddetin önlenmesine dair kanun. https://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2012/03/20120320-16.htm google scholar
• Özer, Ö. (2017). Medyada şiddet kullanımı: Şiddet ekonomisi, medyanın ideolojik şiddeti ve yetiştirme kuramı açısından bir değer- lendirme. Marmara İletişim Dergisi, (27), 1-19. google scholar
• Sallan Gül, P., & Altındal, Y. (2015). Medyada kadın cinayeti haberlerindeki cinsiyetçi izler: Radikal gazetesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 168-188. https://doi.org/10.31123/akil.437465 google scholar
• Sayın, Z. (2003). İmgenin Pornografisi. Metip. google scholar
• Silsüpür, Ö., & Karadere, Y. (2022). Kadına yönelik şiddet haberlerinin yazılı basında sunumu: Gazete içerikleri üzerinden karşılaştırmalı inceleme. Aksaray İletişim Dergisi, 4(1), 1-20. https://doi.org/10.47771/aid.1028453 google scholar
• Tekeli, S.E. (2016). Kadın cinayetlerinin haberleştirilmesi bağlamında medya etiğini yeniden tartışmak: Habertürk gazetesi örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 129-142. google scholar
• Timisi, N. (1997). Medyada cinsiyetçilik. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürleri. google scholar
• Turkish Statistical Institute. (2022). Yazılı medya ve uluslararası standart kitap numarası istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yazili-Medya-ve-Uluslararasi-Standart-Kitap-Numarasi-Istatistikleri-2022-49423 google scholar
• Turkish Journalists Association. (2016). Kadın ve medya: Toplumsal cinsiyet eşitlikçi haber kılavuzu. https://tgc.org.tr/images/kadin_ve_ medya_kilavuz.pdf google scholar
• Turkish Journalists' Union. (2023). Türkiye’de gazetecilik: Algı ve profil araştırması. https://tgs.org.tr/wp-content/uploads/2023/07/Turkiyede-gazetecilik-algi-ve-profil-arastirmasi-TGS.pdf google scholar
• Uçak, O. (2020) Medyada kadın haberleri üzerinden kadının temsili. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(3), 157-175. google scholar
• United Nations. (1993, December 20). Declaration on the elimination of violence against women: Proclaimed by General Assembly reso- lution 48/104. https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.21_declaration%20elimination%20 vaw.pdf google scholar
• Ünal, B. (2021). Geçmişten geleceğe habercilik yaklaşımlarında dönüşümler. In E. Temir (Ed.), Medya çalışmaları: Tarih, dijitalleşme ve dönüşüm (pp. 37–84). Nobel. google scholar
• Van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. google scholar
• Van Dijk, T. A. (1995). Discourse semantics and ideology. Discourse & Society, 6(2), 243-289. google scholar
• Van Dijk, T. A. (2005). Critical discourse analysis. In D. Schiffrin, D. Tannen, & H. E. Hamilton (Eds.), The handbook of discourse analysis (pp. 466–479). Blackwell Publishing. google scholar
• Van Veen, S., Cansfield, B., & Muir-Bouchard, S. (2018). Let’s stop thinking it is normal [Oxfam Research Report]. Oxfam. https://oi-files-d 8-prod.s3.eu-west-2.amazonaws.com/s3fs-public/file_attachments/rr-lets-stop-thinking-normal-evaw-social-norms-251118-en. pdf google scholar
• We Will Stop Femicide Platform. (n.d.). Veriler. https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/kategori/veriler google scholar
• World Health Organization. (2012). Understanding and addressing violence against women: Overview. https://www.who.int/ publications/i/item/WHO-RHR-12.35 google scholar
• Yazıcı, F. & Şahbaz, Y. D. (2020). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadına yönelik şiddet ve Türkiye’de yazılı basına yansıması. Intermedia International E-journal, 7(12), 129-149. google scholar
• Yıldırım, B. Dudu, E. (2015). Farklı yayın politikalarına sahip gazetelerde kadına yönelik şiddetin sunumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 23-50. google scholar
• Yıldız, P.Ö. & Erdoğan, H.N. (2023). İstatistiklerle Türkiye’de kadın cinayetleri 2019-2022. Polis Akademisi. google scholar
• Yılmaz, E., & Ören, B. (2021). Kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetlerinin medyada yansıması. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(1), 46-53. google scholar