Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan Devralınan Miras

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 77 - 114, 25.06.2019

Turan Yay

Öz

Bu çalışma Atatürk
Dönemi (1923-1938)’ndeki iktisadi gelişmeleri ve iktisat politikalarını
değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın temel önermesi; dönemin iktisadi
gelişmelerinin yeterli bir değerlendirilmesinin, dünyadaki aynı dönemdeki
iktisadi gelişmeler ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan devralınan tarihsel iktisadi
ve toplumsal miras dikkate alınmaksızın yapılamayacağıdır. Bu nedenle
çalışmanın ilk bölümünde, Osmanlı İmparatorluğu’nun, dünya ekonomisi ile
bütünleşmesi (entegrasyonu) bağlamında iktisadi ve toplumsal yapısındaki gelişmeler
ve Cumhuriyetin devraldığı miras değerlendirilmeye çalışılacaktır. İkinci
bölümde ise, Atatürk Dönemi’ndeki iktisadi gelişmeler ve uygulanan iktisat
politikaları iki alt-dönemde (1923-1929 ve
1930-1938) tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Devralınan Miras, İktisadi Gelişme, İktisat Politikaları, Dünya Ekonomisi ile Entegrasyon, Sanayileşme, Makroiktisat Tarihi

Kaynakça

• Ahmad, F. (1985): İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul: Kaynak YayınlarıAhmad, Feroz (2017): Modern Türkiye’nin Oluşumu, 16. Basım, İstanbul: Kaynak Yayınları.Akalın, G. (2008): Atatürk Dönemi Maliye Politikaları, Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı.Akat, A. S. (1983): “İktisat Politikaları”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 4, 1090-1112Alpar, C. (1983): “Yabancı Sermaye”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 2, 507-518.Aydemir, Ş.S. (tarihsiz): İkinci Adam Cilt 1, 4.Baskı, İstanbul: Remzi KitapeviBerkes, N. (2013): Türkiye İktisat Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Boratav, K. (1974): Türkiye’de Devletçilik, İstanbul: Gerçek YayıneviBulutay, T. Y.S. Tezel ve N. Yıldırım 81974): Türkiye Milli Geliri (1923-1948), Ankara:Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi YayınıEldem, V. (1970): Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Erdoğan, M. (2001): Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, Ankara: Liberte YayınlarıGenç, M. (2013): Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, 9. Basım, İstanbul: Ötüken Yayınları.Gökalp, Z. (2010): Türkleşmek, İslamlaşmak Muasırlaşmak, Yayına Hazırlayan: Osman Karatay, Ankara: Akçağ Yayınları.Gürkan, G. (1982): 1923-1929 Dönemi Türkiye’de Para Politikası, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat FakültesiGürsel, S. (1983): “Dış Borçlar”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 4, 470-485Gürsel, S. (2009): “Türkiye Ekonomisinde Tarihsel İkilem: Piyasaya Karşı Komuta Ekonomisi”, T. Berksoy (ed.) Aydınlanma ve Ekonomi, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, içinde, 43-54.Heilbroner, R. L. Ve W. Milberg (2012): The Making of Economic Society, 13. Edition, New Jersey: Pearson.İnalcık, H. (2005): Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adâlet, 2. Baskı, İstanbul: Eren Yayıncılık.İnalcık, H. (2013): Rönesans Avrupası Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.İnan, A. (1972): Devletçilik İlkesi ve Birinci Sanayi Planı 1933, Ankara: Türk Tarih Kurumuİnönü, İsmet (1933): “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”, Kadro, Cilt 2, Sayı22, 4-6, [(Tıpkı Basım), Yayına Hazırlayan Cem Alpar, Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayın No:134, 1980]İslamoğlu-İnan, H. (1991): Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İstanbul: İletişim yayınlarıİstanbul Ticaret Odası (2006): Ticaret ve Sanayi Odasında Müteşekkil İstanbul İktisat Komisyonu Tarafından Tanzim Edilen Rapor, 1924, İstanbul: İTO Yayınları.Keyder, Ç. (1978): “1923-1929 Döneminde Para ve Kredi”, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, ODTÜ Gelişme Dergisi Özel Sayısı içinde, 210-250.Keyder, Ç. (1983): “İktisadi Gelişmenin Evreleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 4, ss.1065-1073.Keyder, Ç. (1985): “Osmanlı Devleti ve Dünya Ekonomik Sistemi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 3, 642-652.Mason, D. S. (2011): A Concise History of Modern Europe: Liberty, Equality, Solidarity, Second Edition, New York: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.Nazır, B. (2011): Dersaadet’te Ticaret, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını. Obstfeld, M. and A. M. Taylor (2004): Global Capital Markets: Integration, Crisis and Growth, New York: Cambridge University Press.Owen, R. ve Ş. Pamuk (2002): 20. Yüzyılda Ortadoğu Ekonomileri Tarihi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi. Ökçün, G. (1983): “İzmir İktisat Kongresi”, İstanbul: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 4, 1061-1064.Özyüksel, M. (2013): Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfuz Mücadelesi Anadolu ve Bağdat Demiryolları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Pamuk, Ş. (1978): “Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Sermaye: Sektörlere ve Sermayeyi İhraç Eden Ülkelere Göre Dağılımı (1854-1914)”, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, ODTÜ Gelişme Dergisi Özel Sayısı içinde 131-162.Pamuk, Ş. (1985a): “19.Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 3, ss.653-665Pamuk, Ş. (1985b): “Osmanlı Ekonomisinin Dünya Kapitalizmine Açılışı”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 3, 718-723.Pamuk, Ş. (2007): Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları Pamuk, Ş. (2014): Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi: Büyüme, Kurumlar ve Bölüşüm, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,Quataert, D. (2005): The Ottoman Empire 1700 -1922, Second Edition, Cambridge: Cambridge University PressSayar, A. G. (1986): Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul: Der Yayınları.Sayar, A. G. (2001): Osmanlıdan 21. Yüzyıla Ekonomik, Kültürel ve Devlet Felsefesine Ait Değişmeler, İstanbul: Ötüken NeşriyatSoyak, H. S. (2010): Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları Tekeli, İ. ve S. İlkin (1977): 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Ankara: ODTÜ Yayınları.Tezel, Y. S. (1982): Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Ankara: Yurt Yayınları.Toprak, Z. (1982): Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Ankara: Yurt YayınlarıToprak, Z. (1985): “Milli İktisat”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt 3, 740-748Yay, T. (1982): Türkiye’de Para Politikası (1929-1938), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Yay, T. (1983): “1929 Dünya Bunalımının Türk Bankacılık Sistemine Etkileri'', Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 1, 58-59Yay, T. (1988): “Atatürk Döneminde Vergiler ve Vergi Politikası”, Uludağ Üniversitesi, İİBF Dergisi, 9, (1-2), 61-72Yay, T. (1990): ''1930'lar Türkiye’sinde İktisat Politikaları Tartışmaları'‘, İktisat Dergisi, Aralık, Zürcher, E. J. (2001): Turkey: A Modern History, London and New York: I.B. Tauris,