İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ AZALTIM VE UYUM SÜREÇLERİNDE MERA ALANLARININ ÖNEMİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 128 - 157, 20.02.2022

Dalya Hazar Kalonya

Öz

Tarım sektörü, tarihsel süreçte Türkiye’nin önde gelen ekonomik sektörü olmuştur ve kırsal kalkınma ve gıda güvencesi için hayati derecede önemlidir. Ancak iklim krizi, yanlış uygulamalar, yetersiz kırsal politikalar ve kırsal alanlardaki çatışmalar sonucunda, tarım sektörü zayıflamakta ve genç nüfus kırdan kente göç etmektedir. İşlevsiz kalan mera alanları ise çitleme hareketlerinin
dönüştürücü etkileri sonucunda taş ocakları, enerji santralleri ve maden ocakları gibi diğer arazi kullanımlarına tahsis edilerek geri dönülemez biçimde kaybedilmektedir. Zengin biyoçeşitlilik, erozyonu önleme, kırsal kalkınma ve kırsal gelenek açılarından önemli doğal varlıklarımız ve kırsal-ekolojik müştereklerimiz olan mera alanları, aynı zamanda önemli karbon yutaklarıdır. Tarımsal
sera gazı emisyonunun büyük bölümünü üreten hayvancılık uygulamaları için önemli olan meraların ciddi ölçüde karbon emilimi kapasitesine sahip olduğu görülmektedir. Çalışmada mera alanlarının iklim değişikliği azaltım ve uyum süreçlerindeki rolü ve bu perspektiften geliştirilmesi gereken politikaların ortaya konması amaçlanmıştır. Bunun için literatür taraması, medya analizi ve
saha araştırmaları üzerinden mera alanlarında süregelen çatışmalara odaklanılarak bir mera gösterge seti oluşturulmuş ve DPSIR nedensel analiz modeline uyarlanmıştır. Ekolojik duyarlı kırsal planlama, bütüncül otlatma yönetimi ve iyileştirilmiş kırsal politikalar ile mera alanlarının korunması ve iyileştirilmesi, doğal varlıkların sürdürülebilirliği, kırsal kalkınma ve iklim değişikliğine uyum
stratejileri açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

İklim Değişikliği, Karbon Emilimi, Karbon Yutağı, Mera Alanları, Müşterekler, Kırsal Planlama.

Kaynakça

• Adaman, F., Akbulut, B., ve Kocagöz, U. (2017). Herkesin Herkes İçin: Müş terekler Üzerine Eleştirel Bir Antoloji. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Ağaçayak, T., ve Öztürk, L. (2017). Türkiye’de Tarım Sektöründen Kaynaklanan Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılmasına Yönelik Stratejiler [Strategies for Reducing Greenhouse Gas Emissions Arising from the Agriculture Sector in Turkey], Online erişim: https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20200313-11032365.pdf, Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
• Altıntaş, G., Altıntaş, A., Çakmak, E., ve Demir, O., (2018). Islah Edilmiş Meraların Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma: Amasya-Tokat-Sivas Örneği. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 4(2): 1-16.
• Anadolu Meraları (2021). Savory Institute: Anatolian Pastures: Savory Network Turkey hub: https://savory.global/hubs/anadolu-meralari/?_ga=2.92748573.1216688297.1612375124-1718296353.1612375124, Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
• Anderson, J.M. (1991). The effects of climate change on decomposition processes in grassland and coniferous forests. Ecological Applications, 1, 326-347.
• Avcıoğlu, R., Soya, H., ve Geren, H. (2009). 4342 Sayılı Mera Kanunu Uygulamaları ile Mera Islah ve Amenajmanı Yaz Okulu Eğitim Kitabı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Çayır-Mera ve Yembitkileri Bilim Dalı, İzmir.
• Batjes, N. H., ve Sombroek, W. G. (1997). Possibilities for carbon sequestration in tropical and subtropical soils. Global Change Biology, 3, 161-173.
• Benlisoy, S. (2014). Müş terekler Üzerinde Piyasa Baskısı. Erişim tarihi: 14.04.2015, http://tr.boell.org/tr/2014/11/05/musterekler-uzerinde-piyasa-baskisi. 5. Yeşil Ekonomi Konferansı, İstanbul.
• Berkes, F. (2009). Evolution of co-management: role of knowledge generation, bridging organizations and social learning. Journal of Environmental Management, 90(5), 1692-1702.
• Cassman, K. G., Dobermann, A., Walters, D. T., ve Yang, H. (2003). Meeting cereal demand while protecting natural resources and improving environmental quality. Annual Review of Environment and Resources, 28(1), 315-358.
• Ciais, P., Reichstein, M., Viovy, N., Granier, A., Ogée, J., Allard, V., ... ve Valentini, R. (2005). Europe-wide reduction in primary productivity caused by the heat and drought in 2003. Nature, 437(7058), 529-533.
• Clarke, E. (2021). Bütüncül Sistemler; Hayvancılıkta Otlatma Yönetimi ve Yerel Gıda; Potlak Onarım’ın Bütüncül Planlı Otlatma Deneyimi, Agroekoloji: Başka Bir Tarım Mümkün içinde (ed. Tayfun Özkaya ve diğ.), 134-151.
• Cline, W. R. (2007). Global Warming and Agriculture: Impact Estimates by Country. Peterson Institute, 250.
• Cox, P. M., Betts, R. A., Collins, M., Harris, P. P., Huntingford, C., ve Jones, C. D. (2004). Amazonian forest dieback under climate-carbon cycle projections for the 21st century. Theoretical and applied climatology, 78(1), 137-156.
• CSFS (2015). Gıda Güvenliği Araştırmaları Merkezi, The Five A’s of Food Security. Ryerson Üniversitesi, Toronto, http://www.ryerson.ca/foodsecurity/our-approach. html, Erişim tarihi. 17 Ocak 2022.
• De Angelis, M., ve Harvie, D. (2014). The commons. The Routledge Companion to Alternative Organization, London: Routledge: 280-294.
• EEA (1999). Environmental indicators: Typology and Overview, EuropeanEnvironment Agency.
• EPA (2021). Greenhouse gas emissions, https://www.epa.gov/ghgemissions/sources-greenhouse-gas-emissions, Erişim tarihi: 02.02.2022.
• Eren, G., Bilgiç, A., Karlı, B., ve Miran, B. (2008). GAP Bölgesi’nde kaliteli içme suyunun fiyatlandırılmasına etki eden faktörler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 14 (2): 67-74.
• Eswaran, H., van den Berg, E., ve Reich, P. (1993). Organic carbon in soils of the world. Soil Science Society of America Journal, 57, 192-4.
• FAO (2018). Emissions due to agriculture, https://www.fao.org/3/cb3808en/cb3808en.pdf, Erişim tarihi: 02.02.2022.
• Fischer, G., Shah, M., Tubiello, F. N., ve Van Velthuizen, H. (2005). Integrated assessment of global crop production. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 360, 2067-2083.
• Geß, A., Viola, I., Miretti, S., Macchi, E., Perona, G., Battaglini, L., ve Baratta, M. (2020). A New Approach to LCA Evaluation of Lamb Meat Production in Two Different Breeding Systems in Northern Italy. Front. Vet. Sci., 7, 651, doi:10.3389/fvets.2020.00651.
• Geren, H., Kavut, Y.T., ve Ünlü, H. B. (2021). Effect of Cutting Intervals on Dry Matter Yield and Some Forage Quality Parameters in Sustainable Giant King Grass (Pennisetum hybridum) Cultivation. Journal of the Institute of Science and Technology, 11(3): 2412-2422, doi:10.21597/jist.887403.
• Gökkuş, A. (2014). Kurak Alanlarda Yapay Mera Kurulması ve Yönetimi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2): 151-158.
• Gökkür, S., ve Uysal, T. (2020). İklim Değişikliği ve Mera Islahının Önemi. Apelasyon, Nisan, 77.
• Hall, D.O., ve Scurlock, J.M.O. (1991). Climate change and productivity of natural grasslands. Annals of Botany (Supplement), 67, 49-55.
• Hall, D.O., Ojima, D.S., Parton, W.J., ve Scurlock, J.M.O. (1995). Response of temperate and tropical grasslands to CO2 and climate change. Journal of Biogeography, 22, 537-47.
• Hardin, G. (1968). The Tragedy of the Commons, Journal of Natural Resources Policy Research 1.3 (2009 [1968]): 243-253.
• Hazar, D. (2018). Rural-Ecological Commons: Case of Pastures in İzmir [Kırsal-Ekolojik Müşterekler: İzmir Mera Alanları Vakası], Doktora Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Hazar, D., ve Velibeyoğlu, K. (2018). Kırsal-Ekolojik Müştereklerimiz: Mera Alanları, Tarım Ekonomisi Dergisi Vol. 24, No. 2, 193-201.
• Hazar, D., ve Velibeyoğlu, K. (2019). Sustainable management of rural-ecological commons: Recommendations on eDPSIR causal networks, Journal of Environmental Protection and Ecology, 20, 348-357.
• Hazar Kalonya, D., Ayalp, E., Karakaya Ayalp, E., Candan Demirkol, E., Özden, F., Yıldız, M. Y., Kocagöz, U., ve Çelik, Z. (2020). Korona Günlerinde Tarım ve Gıda Politikalarını Yeniden Düşünmek, Spektrum 02: Pandemi ve Post-pandemide Toplum ve Mekân: Görüşler, Öngörüler, Öneriler, 117-119. (Ulusal Kitap Bölümü, ISBN: 978-605-06463-0-6)
• Hazar Kalonya, D. (2021). Environmental Movements in Turkey from the Perspective of Commons, International Journal of the Commons 15(1), 236-258.
• IPCC (2003). Methodology Report, https://www.ipcc.ch/publication/good-practiceguidance-for-land-use-land-use-change-and-forestry/,Erişim tarihi: 04.01.2022.
• IPCC (2015). İklim Değişikliği Sentez Raporu: Climate change 2014: Synthesis report; IPCC, Ed.; Intergovernmental Panel on Climate Change: Geneva, Switzerland.
• IPCC (2019). 6. İklim Değişikliği Raporu: Sixth Assessment Report, https://www.ipcc. ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/06/SR15_Full_Report_High_Res.pdf, Erişim tarihi. 01.02.2022. İZKA (2021). Izmir Development Agency Yarimada Sustainable Development
• Strategy. Available online: http://izka.org.tr/wp-content/uploads/pdf/14_yarimada_kalkinma_stratejisi.pdf, Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
• Karakaya, E., ve Ayalp, E. (2017). Changing Food Systems in Turkey?: Towards an Alternative. Krakow, Temmuz 24.
• Karakaya Ayalp, E. (2020). Tarımsal gıda sistemleri donuşuyor mu? Izmir’de alternatif gıda inisiyatifleri: [Agro food system transitions? Alternative agro food initiatives in Izmir]. Toplum ve Bilim, 49–81.
• Koç, G., ve Uzmay, A. (2015). Gıda Güvencesi ve Gıda Güvenliği: Kavramsal Çerçeve, Gelişmeler ve Türkiye. Tarım Ekonomisi Dergisi 21(1).
• Koç, G., ve Uzmay, A. (2016). İklim Değişikliğinin Süt Sığırcılığı Üzerindeki Etkilerinin Gıda Güvencesi ve Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi, Tarım Ekonomisi Dergisi 22 (2): 29-35.
• Koç, G., Uzmay, A., ve Çukur, F. (2016). İklim Değişikliği ve Hayvancılık Sektörü İlişkisinin Dünya’da ve Türkiye’de Tarım Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesi, XII. Tarım Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü: 203-212.
• Lieth, H.F.H. (ed.) (1978). Patterns of Primary Productivity in the Biosphere. Hutchinson Ross, Stroudsberg, PA, 342.
• Malik, P. K., Bhatta, R., Takahashi, J., Kohn, R., ve Prasad, C. S. (Eds.). (2015). Livestock Production and Climate Change, CABI Climate Change Series: 6, 395.
• Malthus, T. R. (1789). An essay on the principle of population (Vol. 1), Cosimo, Inc. (Originally published, 2013.
• Marx, K. (1867) Kapital 1. Cilt, Sol Yayınları.
• Ostrom, E. (2010). Beyond markets and states: polycentric governance of complex economic systems, Transnational Corporations Review, 2.2, 1–12.
• Ostrom, E. (1990). Governing the commons: the evolution of institutions for collective action. Cambridge University Press.
• O’Brien, D.; Bohan, A.; McHugh, N.; Shalloo, L. (2016). A life cycle assessment of the effect of intensification on the environmental impacts and resource use of grassbased sheep farming. Agricultural Systems, 148, 95–104.
• Özkaya, T., ve Özden, F. (2014). Baska Bir Hayvancilik Mumkun: [Another Husbandryis Possible].
• Özkaya, T., ve Özden, F. (2021). Agroekoloji: Bir Bilim, Bir Uygulama, Bir Hareket.Agroekoloji: Başka Bir Tarım Mümkün içinde, Metis Yayıncılık, 17-44.
• Rosenzweig, C., ve Parry, M. L. (1994). Potential impact of climate change on world food supply. Nature, 367(6459), 133-138.
• Saunois, M., Stavert, A.R., Poulter, B., Bousquet, P., Canadell, J.G., Jackson, R.B., Raymond, P.A., Dlugokencky, E.J., Houweling, S., Patra, P.K. (2020). The Global Methane Budget 2000–2017. Earth Syst. Sci. Data, 12, 1561-1623.
• Sañudo, C., Alfonso, M., San Julián, R., Thorkelsson, G., Valdimarsdottir, T., Zygoyiannis, D., Stamataris, C., Piasentier, E., Mills, C., ve Berge, P. (2007). Regional variation in the hedonic evaluation of lamb meat from diverse production systems by consumers in six European countries. Meat Sci., 75, 610–621.
• Schimel, D.S., Parton, W.J., Kittel, T.G.F., Ojima, D.S., ve Cole, C.V. (1990). Grassland biogeochemistry: links to atmospheric processes. Climatic Change, 17, 13-25.
• Scurlock, J. M. O., ve Hall, D. O. (1998). The global carbon sink: a grassland perspective. Global Change Biology, 4(2), 229-233
• Steinfeld, H. (2006). Livestock’s long shadow: Environmental issues and options; Food and Agriculture Organization of the United Nations: Rom, ISBN 9789251055717.
• Thornley, J.H.M., Fowler, D., ve Cannell, M.G.R. (1991). Terrestrial carbon storage resulting from CO2 and nitrogen fertilisation in temperate grasslands. Plant, Cell and Environment, 14, 1007– 1011.
• Thorbecke, M., ve Dettling, J. (2019). Carbon Footprint Evaluation of Regenerative Grazing at White Oak Pastures, Georgia: White Oak Pastures ve General Mills.
• Tubiello, F. N., Soussana, J. F., ve Howden, S. M. (2007). Crop and pasture response to climate change. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(50), 19686-19690.
• TÜBİTAK (2021). TUBITAK Final Report No: 116O95, ERA-NET SusAn action (EcoLamb, ID48).
• TÜİK (2021a). Türkiye 1990-2019 Sera Gazı Emisyon İstatistikleri.
• TÜİK (2021b). Turkish Greenhouse Gas Inventory 1990-2019, Nisan 2021.
• TÜİK (2021c). Tarım Alanları İstatistiksel Tablolar, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111, Erişim tarihi: 01.02.2022.
• UNDP (2010). United Nations Development Program Climate Change Adaptation,https://www.adaptation-undp.org/projects/spa-cba-kazakhstanclimate- resilient-pasture-and-livestock-management-zhangeldy-village, Erişim tarihi: 19.01.2022.
• UNFCCC (1992). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/webmenu/webmenu12421_1.pdf, Erişim tarihi: 04.01.2022.
• Urdal, H. (2005). People vs. Malthus: Population pressure, environmental degradation, and armed conflict revisited, Journal of Peace Research 42.4 (2005): 417-434.
• Uysal, A. B., ve Sakarya, I. (2018). Rural gentrification in the North Aegean Countryside (Turkey). ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 6(1), 99-125.
• Yalçın, G. E., ve Kara, F. Ö. (2014). Küresel iklim değişikliğinin Türkiye’de tarımsal üretime etkileri ve çözüm önerileri, XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 3-5.