Akıllı Şehirler ve Sürdürülebilir Kentsel Dönüşüm

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 4, 70 - 95, 31.07.2023

Aslı Ulubaş Hamurcu

Öz

Kentsel dönüşüm ile akıllı şehirlerin planlanması ve tasarlanması süreçlerini bir arada ele alan herhangi bir performans gösterge setinin olmaması, halihazırda var olan akıllı kentsel dönüşüm uygulamalarının ve de gelecekte hayata geçirilecek uygulamaların izleme ve değerlendirmesini zorlaştırmaktadır. Bu çalışma ile sürdürülebilir kentsel dönüşüm akıllı şehirlerin hayata geçirilmesinde bir araç olarak tariflenerek, bu sürecin ölçme ve değerlendirmesine ilişkin ortaklaştırılmış bir performans gösterge matrisi oluşturmak amaçlanmıştır. Bu amaçla, nitel araştırma yöntemlerinden (literatür taraması, doküman analizi, içerik analizi) faydalanılmıştır. Bu kapsamda, ilk olarak, akıllı şehirlerin hayata geçirilmesine ilişkin ulusal yasal ve yönetsel çerçeveyi çizen 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’ndan (UAŞSEP) ve de ilgili eylem planında kentsel dönüşümün ele alınış biçiminden kısaca bahsedilmiştir. Sonrasında ise eylem planınca tariflenen somut eylemlerin hayata geçirilmeye çalışıldığı uygulama örnekleri aktarılmıştır. Son olarak, 2020-2023 UAŞSEP’ten hareketle, akıllı şehirlerin hayata geçirilmesinde bir araç olarak sürdürülebilir kentsel dönüşüm bileşenlerine yönelik ortaklaştırılmış bir performans gösterge matrisi oluşturulmuştur. Detaylı olarak incelendiğinde, ilgili eylem planı kapsamında tariflenen performans göstergelerinin genel bir çerçeve çizdiği ve kentsel dönüşüme yönelik uygulamaları serbest ve esnek bıraktığı görülmektedir. Bu bağlamda, yerel ölçekli akıllı şehir stratejileri ve eylem planları hazırlanırken gerek kent gerekse de mahalle ölçeğine yönelik performans göstergelerinin tariflenmesi gerekliliği göz ardı edilmemeli, sürdürülebilir kentsel dönüşüm yaklaşımı kapsama dahil edilerek göstergeler arası ortaklıklar kurulmaya çalışılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

akıllı şehirler, sürdürülebilir kentsel dönüşüm, akıllı kentsel dönüşüm, performans gösterge matrisi, Türkiye Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı

Kaynakça

• Aka, E. (2021). Türkiye’nin ilk akıllı kentsel dönüşüm projesi. Milliyet. 15 Mart 2023 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/eren-aka/turkiyenin-ilk-akilli-kentseldonusum-projesi-6482750 adresinden erişildi.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2017). MAtchUP. 15 Mart 2023 tarihinde http://matchupantalya.org/tr/proje-kunyesi adresinden erişildi.
• Cohen, B. (2014). The smartest cities in the world 2015: methodology. 16 Mart 2023 tarihinde https://www.fastcompany.com/3038818/the-smartest-cities-in-the-world-2015-methodology adresinden erişildi.
• Dinç, B. (2020). Bilgi çağında yeni bir geçiş: kentsel dönüşümden akıllı kentsel dönüşüme. (Yayınlanmamış Tez). Hacettepe Üniversitesi, Türkiye.
• Dixon, S. (2023a). Most popular social networks worldwide as of January 2023, ranked by number of monthly active users. Statista. 13 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/272014/global-social-networks-ranked-by-number-ofusers/adresinden erişildi.
• Dixon, S. (2023b). Number of social network users in selected countries in 2022 and 2027. Statista. 14 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/278341/number-of-social-network-users-in-selected-countries/ adresinden erişildi.
• Esenler Belediyesi. (2023). Akıllı şehir esenler. 9 Mart 2023 tarihinde https://esenler. bel.tr/projeler/akilli-sehir-esenler/ adresinden erişildi.
• Eskişehir Tepebaşı Belediyesi. (2014). REMOURBAN. 15 Mart 2023 tarihinde http://remourban.tepebasi.bel.tr/index.html adresinden erişildi.
• European Parliament. (2014). Mapping smart cities in the eu. 16 Mart 2023 tarihinde https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2014/507480/IPOLITRE_ET(2014)507480_EN.pdf adresinden erişildi.
• Giffinger, R., Fertner, C., Kramar, H., Kalasek, R., Milanović, N., & Meijers, E. (2007). Smart cities - ranking of european medium-sized cities. Vienna University of Technology. https://www.researchgate.net/publication/261367640_Smart_cities_-_Ranking_of_European_medium-sized_cities adresinden erişildi.
• IESE Business School University of Navarra Center for Globalization and Strategy. (2014). IESE cities in motion index 2014. 9 Mart 2023 tarihinde http://www.iese.edu/research/pdfs/ST-0396-E.pdf?_ga=1.13056181.367859667.1479064155 adresinden erişildi.
• IESE Business School University of Navarra Center for Globalization and Strategy. (2019). IESE Cities in Motion Index 2019. 9 Mart 2023 tarihinde https://media.iese. edu/research/pdfs/ST-0509-E.pdf adresinden erişildi.
• IESE Business School University of Navarra Center for Globalization and Strategy. (2020). IESE Cities in Motion Index 2020. 9 Mart 2023 tarihinde http://journal.umsurabaya. ac.id/index.php/JKM/article/view/2203 adresinden erişildi.
• IESE Business School University of Navarra Center for Globalization and Strategy. (2022). IESE Cities in Motion Index 2022. 9 Mart 2023 tarihinde http://www.iese.edu/research/pdfs/ST-0396-E.pdf?_ga=1.13056181.367859667.1479064155 adresinden erişildi.
• Kılıç, T. (2023). Yeni bilim: bağlantısallık - yeni kültür: yaşamdaşlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Partigöç, N. S. (2023). Sürdürülebilir kentsel planlama süreçlerinde akıllı şehir yaklaşımının rolü. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, (3), 174–189.
• Petrosyan, A. (2023a). Number of internet users worldwide from 2005 to 2022. Statista. 13 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/273018/numberof-internet-users-worldwide/ adresinden erişildi.
• Petrosyan, A. (2023b). Internet usage worldwide - statistics & facts. Statista. 13 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/topics/1145/internet-usageworldwide/#topicHeader__wrapper adresinden erişildi.
• Petrosyan, A. (2023c). Distribution of internet users worldwide as of 2021, by age group. Statista. 13 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/272365/age-distribution-of-internet-users-worldwide/ adresinden erişildi.
• Petrosyan, A. (2023d). Countries with the largest digital populations in the world as of January 2023. Statista. 14 Mart 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/262966/number-of-internet-users-in-selected-countries/ adresinden erişildi.
• SAMPAŞ. (2023). Yeni kepez santral akıllı kentsel dönüşüm projesi. 15 Mart 2023 tarihinde https://www.akillikentler.com.tr/yeni-kepez-santral.html adresinden erişildi.
• Smart Cities Council. (2023). The smart cities council story. 14 Mart 2023 tarihinde https://www.smartcitiescouncil.com/about-us adresinden erişildi.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı. (2023). Akıllı şehirler proje envanteri. Akıllı Şehir Portalı. 11 Mayıs 2023 tarihinde https://akillisehirler.gov.tr/wp-content/uploads/ProjeEnvanteri/map.html adresinden erişildi.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı. https://akillisehirler.gov.tr/wp-content/uploads/EylemPlani.pdf adresinden erişildi.
• Türkiye’nin ilk akıllı şehrinde yaşam başlıyor! Bakan Kurum tarih vererek açıkladı: Yeni kentsel dönüşüm projeleri olacak. (2022). Sabah. 15 Mart 2023 tarihinde https://www.sabah.com.tr/gundem/2022/08/17/son-dakika-bakan-kurumdan-esenlerdekikentsel-donusum-projesinde-onemli-aciklamalar adresinden erişildi.
• Ulubaş Hamurcu, A. (2021). Modeling socio-spatial change: impact of sociotechnological factors on future urban space configuration. (Yayınlanmamış Tez). İstanbul Teknik Üniversitesi, Türkiye.
• Ulubaş Hamurcu, A., & Aysan Buldurur, M. (2017). Sürdürülebilir kentsel dönüşüm için performans göstergeleri. Planlama Dergisi, 27(3), 222–235.
• United Nations. (2022). Sustainable development goals report. 17 Nisan tarihinde https://www.un.org/sustainabledevelopment/progress-report/ adresinden erişildi. Vishnivetskaya, A., & Alexandrova, E. (2019). “Smart city” concept. implementation practice. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 497(1).
• World Bank. (2023). Urban population (% of total population). 13 Mart 2023 tarihinde https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS adresinden erişildi.
• Worldometer. (2023). Current World Population. 13 Mart 2023 tarihinde https://www.worldometers.info/world-population/ adresinden erişildi.