Doğanın Şehirdeki Ayak İzleri: Kentsel Isı Adası Etkilerini Azaltmada Ağaçlandırma Çalışmalarının Rolü

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: Özel, 253 - 269, 02.12.2024

Bayram Hopur , Aynur Güneş Yılmaz , Onur Beyazoğlu , Emre Yavuz

Öz

Dünya Nüfus Durumu Raporu 2023 verilerine göre 8 milyarı bulan dünya nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 56'sı şehirlerde yaşamaktadır. Bu oran, Birleşmiş Milletler'in projeksiyonlarına göre hızla artmaya devam edecek ve 2050 yılına kadar dünya nüfusunun yaklaşık %68'inin şehirlerde yaşayacağı öngörülmektedir.

Küresel ısınma ve iklim değişikliği, özellikle şehirleşmenin yoğun olduğu bölgelerde çevresel ve mikroklimatik etkileri daha fazla hissettirmektedir. Özellikle yoğun yapılaşmaya bağlı olarak, kentsel morfolojinin değişmesi, yeşil alanların azalarak geçirimsiz yüzeylerin artması kentsel ısı adası oluşumunu artırmaktadır.

Kentsel Isı Adası (KIA), şehir merkezlerinin çevresindeki kırsal alanlara göre daha sıcak olması durumunda ortaya çıkan alanlardır. Bu durum klima vb. soğutucuların, havalandırmaların kullanılması neticesinde enerji tüketimini artırarak hem ekonomik maliyetlere hem de halk sağlığına zarar vermektedir. Bu soruna çözüm arayışında karşımıza çıkan çözümlerden bir tanesi de kentsel çevrede gerçekleştirilen ağaçlandırma faaliyetleridir. Ağaçlar, gölgeleme, buharlaşma yoluyla soğutma ve hava kalitesini artırma gibi faydalarıyla Kentsel Isı Adası Etkisini azaltmada stratejik bir öneme sahiptir.

Çalışmada, kentsel ısı adaları, oluşum nedenleri ve ısı adası etkisini azaltmada en etkili, doğal ve sürdürülebilir çözümlerden olan ağaçlandırma çalışmalarının önemine dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

kentsel ısı adası, ağaçlandırma, iklim değişikliği

Kaynakça

• Akbari, H., Pomerantz, M., & Taha, H. (2001). “Cool surfaces and shade trees to reduce energy use and improve air quality in urban areas.” Solar Energy, 70(3), 295-310.
• Akbari, H., & Davis, S. (2012). “Cooling our communities: A guidebook on tree planting and green roofs.” U.S. Environmental Protection Agency.
• Akpınar Külekçi, E. (2017) Peyzaj Tasarım Çalışmalarında Kullanılan Yeşil Çatıların Sürdürülebilir Yapı Sistemleri Açısından Değerlendirilmesi/Green Roof Used in Landscape Design Studies Evaluation of Sustainable Construction Systems., XIII. Congress of Ecology and Environment with International Participation UKECEK 2017, Edirne, Türkiye, 12 - 15 Eylül, ss.72
• Anyanwu, E.C., & Kanu, I. (2006). The role of urban forest in the protection of human environmental health in geographicallyprone unpredictable hostile weather conditions. International Journal of Environmental Science & Technology, 3(2), 197-201.
• Basu, R., & Samet, J. M. (2002). Relation between elevated ambient temperature and mortality: a review of the epidemiologic evidence. Epidemiologic Reviews, 24(2), 190-202
• Bell, M. L., et al. (2004). Ozone and short-term mortality in 95 US urban communities, 1987-2000. JAMA, 292(19), 2372-2378.
• Bowler, D. E., Buyung-Ali, L., Knight, T. M., & Pullin, A. S. (2010). “Urban greening to cool towns and cities: A systematic review of the empirical evidence.” Landscape and Urban Planning, 97(3), 147-155.
• Civelek, G., 2024. Kentsel Isı Adası. https://www.cevremuhendisligi.org/index. php/79-haberler/yazar-gc/1549-kentsel-isi-adasi
• Çetinkaya, A. (2019). «Kentleşmenin İklim Üzerindeki Etkileri.» Uluslararası Çevre Bilimleri Dergisi, 11(4), 90-97.
• Demirbaş, A. (2009). “Global warming and the role of green plants.” International Journal of Energy Research, 33 (12), 1107-1120.
• Duran, D. (2018). “Yüzeysel Isı Adası ve Enerji Tüketimi.” Mimarlık ve Çevre Bilimleri, 6(2), 12-18.
• EEA (Earth Engine Apps), 2024, https://yceo.users.earthengine.app/view/uhimap Grimmond, C. S. B. (2007). Urbanization and global environmental change: Local effects of urban warming. The Geographical Journal, 173(1), 83-88.
• Gül, A., & Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve ısparta kenti örneğinde irdelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 2(1), 27-48. Https://doi.org/10.18182/tjf.23277
• Hopp, M. J., & Foley, J. A. (2001). “Global-scale relationships between climate and the dengue fever vector, Aedes aegypti.” Climatic Change, 48(2-3), 441-463.
• John F. Dwyer, E. et al., (1992). Assessing the benefits and costs of the Urban Forest, Journal of Arboriculture 18(5): 228
• Karakaya, N., & Kızılkaya, E. (2020). “Kentsel Isı Adası Oluşumunun Analizi.” Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 1-10.
• Kaushal, S. S., Groffman, P. M., Likens, G. E., Belt, K. T., Stack, W. P., Kelly, V. R., ... & Fisher, G. T. (2010). Increased salinization of fresh water in the northeastern United States. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(48), 21796-21801
• Kurtuluş, M., & Arkadaşları. (2017). “Yeşil Alanların Kentsel Isı Adasına Etkisi.” Yeşil Şehirler Dergisi, 3(2), 22-29.
• Luber, G., & McGeehin, M. (2008). Climate change and extreme heat events. American Journal of Preventive Medicine, 35(5), 429-435.
• Matzarakis, A., & Endler, C. (2010). “The role of urban green spaces in air quality improvement.” Environmental Pollution, 158 (3), 719-727.
• Nowak, D. J. et al. (2014). “Tree and frest effects on air quality.” Journial of Arboriculture, (40 (6), 147-155.
• Oke, T. R. (1982). The energetic basis of the urban heat island. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 108(455), 1-24.
• Öztürk, S., vd., (2021). “Kentsel Hava Kirliliği ve Isı Adası Etkisi.” Şehir ve Çevre Bilimleri Dergisi, 12(3), 45-55.
• Pataki, D. E., et al. (2011). “Urban ecosystems and the North American carbon cycle.” Global Change Biology, 17(2), 775-789.
• Reid, C.E., et al. (2009). Mapping community determinantsof heat vulnerability. Environmental Health Perspectives,117 (11),1730-1736.
• Rosenfeld, A. H., Akbari, H., Romm, J. J., & Pomerantz, M. (1995). Cool communities: Strategies for heat island mitigation and smog reduction. Energy and Buildings, 22(3), 255-265
• Santamouris, M. (2015). Analyzing the heat island magnitude and characteristics in one hundred Asian and Australian cities and regions. Science of the Total Environment, 512, 582-598
• Smolander, J. (2002). Effect of temperature on cardiorespiratory responses to physical activity. Sports Medicine, 32(10), 701-713
• Tamer, A. (2020). “Kentsel Isı Adası ve İklim Değişikliği.” İklim ve Değişim, 5(2), 15-22. Tiwari, A., Kumar, P., Kalaiarasan, G., Ottosen, T. 2021. The impacts of existing and hypothetical green infrastructure scenarios on urban heat island formation. Environmental Pollution, Volume 274, 115898
• The Guardian, (2017). Urban-heat-islands-cooling-things-down-with-trees-green-roadsand- fewer-cars. : https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/feb/21/ urban-heat-islands-cooling-things-down-with-trees-green-roads-and-fewer-cars
• Türkiye Makine ve Mühendisleri Odası (TMMO ) Kentsel Isı Adası Etkisi, 39-44, https://samsun.mmo.org.tr/sites/default/files/015_6.pdf
• United Nations Population Fund (UNFPA), State of World Population Report 2023, 12. United Nations (UN), 2015 the2030 agenda for sustainable development..18.
• USDA Forest Service. (2021). “Benefit of urban trees.” Retrieved from USDA Forest Service Official Website.
• Üstündağ, Ç., Karataş, Ş. İ., Parıldar, N. N., Artar, M. (2023). Kentsel ısı adalarının azaltılmasında yeşil altyapı sistemlerinin önemi. Peyzaj, 5(2), 124-134. https://doi. org/10.53784/peyzaj.1406139
• Yasdıman, K. (2023). Kentsel ısı adası, sıcaklık dalgaları ve halk sağlığı ilişkisi. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(67), 53-65.
• Yazıcı, A., & Akbıyık, A. (2020). “Yüzeysel Isı Adası Oluşumunu Etkileyen Faktörler.” Sürdürülebilir Şehirler Dergisi, 4(1), 30-39.
• Yildiz, N. D., Avdan, U., Kuzulugil, A. G. A. C., ve Avcı, Y. Ö. E. (2019).Sivas Kenti Örneğinde Kent Parklarının Kentsel Isı Adasına Etkisinin Belirlenmesi. Ubak Uluslararası Bilimler Akademisi. Uygulamalı Bilimler Kongre Kitabı, 147-157
• Yılmaz, A., vd., (2019). “Kentsel Isı Adası Etkisi ve Çözüm Önerileri.” Journal of Environmental Science and Engineering, 8(4), 23-30.
• Yin, Y.; Li, S.; Xing, X.; Zhou, X.; Kang, Y.; Hu, Q.; Li, Y. Cooling Benefits of Urban Tree Canopy: A Systematic Review. Sustainability 2024, 16, 4955. https://doi.org/10.3390/ su16124955
• Yüksel, A. T., & Coskun Hepcan, Ç. (2023). Kentsel Yüzey Sıcaklığı ve Mavi-Yeşil Altyapı İlişkisi: Karşıyaka Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1), 91-98. https://doi.org/10.25308/aduziraat.1214763
• Yüksel, Ü. D., ve Yılmaz, O. (2008). Ankara kentinde kentsel isi adasi etkisinin yaz aylarinda uzaktan algilama ve meteorolojik gözlemlere dayali olarak saptanmasi ve değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(4), 938.