Giresun’un Emek Coğrafyasında "Fındığın Mekânlarını" Görmek

Yıl 2023, , 1209 - 1246, 14.04.2023

Emine Erdoğan , Nezihe Başak Ergin

https://doi.org/10.54752/ct.1280834

Öz

Bu çalışma “fındık üretim süreci kentteki mekânları nasıl dönüştürüyor?” sorusuna odaklanmaktadır. Mekânın fındık emeği ile nasıl üretildiğini ve bu mekânsal üretimin fındık üretimini nasıl mümkün kıldığını inceleyerek, Giresun’da fındığın üretiminin esasen kapitalizmin mekânı üretmesiyle mümkün olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Makale kent mekânlarının fındık üretim süreci bağlamında nasıl üretildiğine odaklanarak, Giresun kentini, mekânı ve kentsel mekânın üretimini pasif ve fiziksel bir ele alışa dayanan fındığın coğrafyası olarak değil, fındık üretim sürecini sağlayan mekânın üretimi bağlamında düşünmeye bir davet olarak değerlendirilebilir. Çalışma fındık ve mekân arasındaki bu karşılıklı üretim sürecini görünür kılmak için; fındık üretim sürecinin birbirini tamamlayan "kalıcı" ve "geçici" mekânlarına, bu mekânların üretiminde işçilerin failliğine ve bunların sermaye lehine şekillenmelerine odaklanmaktadır. Yazı ilk olarak genel hatlarıyla emek coğrafyası çalışmalarını ve mekânsal örgütlenme (spatial fix) kavramını ele aldıktan sonra, mekânın üretiminde işçinin failliğine odaklanan kuramsal tartışmalara değinmektedir. Daha sonra görsel sosyoloji çalışmalarının azlığını dikkate alarak ayrı bir bölümde çalışmanın metodolojisini tartışacak ve fotoğrafın sosyolojik bir çalışmada nasıl kullanılabileceğini makalenin konusu özelinde görünür kılmaya çalışacaktır. Bulgular bölümünde ise fındık üretimiyle ilişkili olarak üretilen geçici ve kalıcı mekânlar saha çalışması kapsamında elde edilmiş olan fotoğraflar üzerinden tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Emek coğrafyaları, mekânın üretimi, mekânsal örgütlenme, işçinin failliği, görsel sosyoloji, fındık üretim süreci.

Kaynakça

• Alasalvar, C., Shahidi, F., Liyana-Pathirana, C., ve Ohshima, T. (2003). “Turkish Tombul hazelnut (Corylus avellana L.). 1. Composition characteristics”, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 51(13), 3790-3796.
• Atabeyoğlu, Ö. ve Ayhan, A. (2020). “Giresun kenti parklarında kullanıcı memnuniyeti”, Kent Akademisi, 13(2), 305-314.
• Baş, L. ve Ciğerci Ulukan, N. (2020). “Fındık Tarımında Mevsimlik Çalışan Yerli Kadın İşçiler: Fatsa Örneği”, Fiscaoeconomia, 4(1): 111-131.
• Becker, H. S. (1974). “Photography and sociology”, Studies in Visual Communication, 1(1), 3–26.
• Bekdemir, Ü., Elmacı, S., ve Köse, F. M. (2016). “Giresun’da Düzensiz Kentleşmenin Teyyaredüzü ve Hacı Siyam Mahalleleri Örneğinde İncelenmesi”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(14), 40-64.
• Berger, J. ve Mohr, J. (2018). Yedinci Adam, İstanbul: Metis.
• Bey, H. (2011). TAZ: The Temporary Autonomous Zone, Autonomedia.
• Bulut, S. (2018). “Giresun İli ve Yöresi Ağızlarında Fındık”, Mavi Atlas, 6(1), 205–232. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.418036
• Castree, N. (2007). “Labour geography: A work in progress”, International Journal of Urban and Regional Research, 31(4), 853-862.
• Chatterton, P. (2002). “Squatting is still legal, necessary and free: a brief intervention in the corporate city”, Antipode, 34(1), 1-7.
• Chaudhary, T. (2020). “From ‘spaces of work’ to ‘spaces of struggle’”, City, Culture and Society, 20, 100324.
• Coe, N. M. (2012) “Geographies of production III: Making space for labour”, Progress in Human Geography, 37(2), 271-284.
• Ciğerci Ulukan, N. (2019). "Kırsal Dönüşüm, Tarım Dışı İstihdam ve Kadın Emeği: Fındık Fabrikalarında Çalışan Kadınlar", Emek Araştırma Dergisi, 10(16): 123-140.
• Çınar, S. (2014). Öteki “Proleterya” De-proletarizasyon ve Mevsimlik Tarım İşçileri, Ankara: NotaBene Yayınları.
• Çınar, S. ve Lordoğlu, K. (2011). “Mevsimlik Tarım İşçileri: Marabadan Ücretli Tarım İşçiliğine. Sosyal Haklar Sempozyumu”, Bildiri Kitabı, 419-448.
• Dedeoğlu, S. (2009). “Ataerkillik ve Enformel Emek: Konfeksiyon Atölyelerinde Ücretsiz Aile İşçileri”, Praksis, 20, 105-118.
• Demirkan, Ö. ve Karaibrahimoğlu, S. (2018). “Tarımsal Bir Ürün Olarak Fındığın Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Giresun Kent Mekânına Yansımaları”, İdealkent, 9 (25), 856-884.
• Erdoğan, E. (2023). Küresel Ekonominin Yerel Duyguları ve Etiği: Şükran ve Fındık Üretiminin Organizasyonu, 3501 TÜBİTAK Projesi Sonuç Raporu.
• Erkonan, Ş. (2014). “Aile Fotoğrafları: Aile Belleğinin Kurgulanmasında Fotoğrafın Rolünü Etnografik Yöntemle İncelemek”, Moment Dergi, 1(2), 122–147.
• Görk, R. V. (2016). “Bir yöntem, yöntembilim ve/veya bir sosyoloji alanı olarak görsel sosyoloji”, Yedi, 15, 25–39.
• Güneş, F. (2017). “‘Görsel Sosyoloji’Üzerinden Mevsimlik Tarım İşçiliğini Anlamak: Eskişehir Alpu Örneği”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 135–154.
• Harper, D. (2004a). “Wednesday-Night Bowling: Reflections on Cultures of a Rural Working Class”, Knowles, C ve Sweetman, P. (der.) Picturing the Social Landscape: Visual Methods and the Sociological Imagination içinde, Routledge: Londra, 93-114.
• Harper, D. (2004) kaynağı (Photopgraphy as social science data), Harper, D. (2004b)
• Harvey, D. (1981). “The spatial fix - Hegel, Von Thunen, and Marx”, Antipode, 13(3), 1-12.
• Harvey, D. (1982). The Limits to Capital, Oxford: Blackwell.
• Harvey, D. (2001). “Globalization and the “spatial fix””, Geographische Revue: Zeitschrift für Literatur und Diskussion, 3(2), 23-30.
• Harvey, D. (2006). Sosyal Adalet ve Şehir, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Harvey, D. (2012). Spaces of capital towards a critical geography, Hoboken: Taylor and Francis.
• Hayashi, M. (2023). “Any Labour Geographies in Urban Theory? Workers Meet Lefebvre and Harvey (Yet Again)”, Antipode, 55(2), 415-435.
• Herod, A. (1997). “From a Geography of Labor to a Labor Geography: Labor’s Spatial Fix and the Geography of Capitalism”, Antipode, 29(1), 1–31.
• Herod, A. (2003). “Workers, space, and labor geography”, International Labor and Working-Class History, 64, 112-138.
• Horta, A. P. B. (2006). “Places of resistance: Power, spatial discourses and migrant grassroots organizing in the periphery of Lisbon”, City, 10(3), 269-285.
• Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. M. (2001). Nöbetleşe Yoksulluk: Sultanbeyli Örneği: Gecekondulaşma ve Kent Yoksulları: Sultanbeyli Örneği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kablay, S. (2015). "Mevsimlik ve gezici-geçici çalışma: çocuk işçiler", Yücesan-Özdemir, G. (der.), Rüzgara karşı emek süreçleri ve karşı hegemonya arayışları içinde, Ankara: NotaBene, 89-114.
• Kablay, S. (2016). "Fındık Bahçesinde İşçi Olmak: Ordu ve Giresun İllerinde Mevsimlik Tarım İşçilerinin Çalışma Koşulları", Yıldırım, D. ve Haspolat, E. (der.) Değişen Karadeniz'i Anlamak içinde, Ankara: Phoenix, 281-308.
• Kablay, S. (2018). "Mevsimlik Tarım İşçilerinin Yaşam Koşulları: Fındık İşçileri Örneği", Şendeniz, Ö. ve Yıldırım, E. (der.) Sırtında Sepeti Bafra'dan Hopa'ya Karadeniz'de Kadınlık Halleri içinde, Ankara: Phoenix, 209-233.
• Kablay, S. ve Aysan, M. E. (2019). "Hazelnut Workers and Their Problems / Fındık İşçi̇leri̇ ve Sorunları", Ataman, B. C. ve Taşkıran, G. (der.), Recent Evaluations on Humanities & Social Sciences içinde, Londra-İstanbul: IJOPEC Publication, 143-155.
• Kalkınma Atölyesi (2012). Fındık Hasadında Çalışan Çocuklar için Model Eylem Planı, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2014). Fındık Hasadının Oyuncuları, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2020). Fındık Dalda Kalmaz, Ankara.
• Knowles, C., ve Sweetman, P. (2004). Picturing the social landscape, Londra: Routledge.
• Lefebvre, H. (1976). The survival of capitalism: reproduction of the relations of production, Londra: Allison & Busby.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lier, D. C. (2007). “Places of work, scales of organising: a review of labour geography”, Geography Compass, 1(4), 814-833.
• Margolis, E. (1998). “Picturing labor: A visual ethnography of the coal mine labor process”, Visual Studies, 13(2), 5–35.
• Marx, K. (2016). 1844 El Yazmaları, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Memiş, L. ve Gülcan, S. (2020). “Kentsel alanda çocuk ve çocuk oyun alanları: Giresun Merkez İlçe örneğinde bir araştırma”, OPUS International Journal of Society Researches, 16(27), 633-671.
• Roberts, J. (2010). “Photography, landscape and the social production of space”, Philosophy of Photography, 1(2), 135-156.
• Rose, G. (2016). Visual methodologies: An introduction to researching with visual materials, Londra: Sage.
• Schwartz, J., ve Ryan, J. (2021). Picturing place: Photography and the geographical imagination, Londra: Routledge.
• Suchar, C. (2004). “Amsterdam and Chicago: Seeing the Macro-Chracateristics of Gentrification”, Knowles, C ve Sweetman, P. (der.) Picturing the Social Landscape: Visual Methods and the Sociological Imagination içinde, Routledge: Londra, 147-165.
• Strauss, K. (2020). “Labour geography II: Being, knowledge and agency”, Progress in Human Geography, 44(1), 150-159.
• Şimşek, G. (2022). “Fındık Tarımında Mevsimlik İşçiler: Giresun Örneği”, Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-16.
• Tuncer, S. (2017). “Fotoğrafın gör dediği: Aile fotoğrafları üzerine bir analiz denemesi”, Fe Dergi, 9(1), 1–11.
• Ulukan, U. ve Ulukan, N., C. (2011). “Fındık Üretiminde Çalışma İlişkileri ve Mevsimlik İşçiler: Perşembe Örneği”, Gamze, Y. Özdemir, vd. (der.) 2000'li Yıllarda Türkiye'de İktisat ve Siyaset Rüzgarları içinde, Ankara: Efil Yayınevi.
• Ulukan, N. C. ve Ulukan, U. (2022). “Doğu Karadeniz Tarımında Kadın: Hanehalkı Anketlerinin Söyle (me) dikleri”, Fiscaoeconomia, 6(2), 726-742.
• Warren, A. (2019). “Labour geographies of workplace restructuring: An intra‐labour analysis”, Antipode, 51(2), 681-706.
• White, J.B. (2015). Para ile Akraba: Kentsel Türkiye’de Kadın Emeği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wolkowitz, C. (2012). “Flesh and stone revisited: The body work landscape of South Florida”, Sociological Research Online, 17(2), 1–7.
• Yıldırak, N., vd. (2003). Türkiye'de Gezici ve Geçici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları, Ankara: Tarım-İş.
• https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20%C3%9Cr% C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/2021%20%C3%9Cr%C3%BCn%2 0Raporlar%C4%B1/F%C4%B1nd%C4%B1k%20%C3%9Cr%C3% BCn%20Raporu%202021-340%20TEPGE.pdf
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Urun-Denge-Tablolari- 2020-2021-45505 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit- Sistemi-Sonuclari-2022-49685
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2018- 30677#:~:text=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC%202018 %20y%C4%B1l%C4%B1nda%20bir%20%C3%B6nceki,%34%2C2 %20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Labour-Force-Statistics- December-2019- 33783#:~:text=%C4%B0stihdam%20edilenlerin%20%16%2C5',ise %20hizmet%20sekt%C3%B6r%C3%BCnde%20yer%20ald%C4%B1 .&text=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC%202019%20y%C 4%B1l%C4%B1%20Aral%C4%B1k%20d%C3%B6neminde,%51%2 C8%20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti.