Mediation in Labour Disputes: Is it a Friendly Solution? Notes from the Field

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 69, 929 - 944, 01.01.2021

Servet Gün

Öz

Mediation in labour disputes coming into force from the beginning of 2018 seems to have a permanent status in justice system. That mediation in labour disputes is a compulsory mechanism has been criticized from the perspective that labour law belongs to public sphere. The critics about the compulsory mediation in labour disputes depart from the argument that imperative provisions are bypassed, that the case law loses its function, and that the right to access to justice is blocked. From a political economy perspective, this paper is aiming at contributing these critics. It tries to approach to the compulsory mediation in labour disputes from another perspective by examining dominant political economy giving direction to judicial processes and by using the findings gathered in the field. By doing so, this paper reminds the class theory and argues that the compulsory mediation in labour disputes does not have the same meaning for employers and for employees

Anahtar Kelimeler

labour dispute, compulsory mediation, primitive accumulation of capital, privatization of justice system, manufacturing consent

İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk: Dostane Çözüm mü? Sahadan Notlar

Öz

2018 yılının ilk gününden başlayarak yürürlüğe giren iş uyuşmazlıklarında arabuluculuk, bugün alternatif mecrada yayılarak yerleşik yargısal bir konum işgal etmek üzeredir. İş uyuşmazlıklarında arabuluculuğun zorunlu dava şartı oluşu, iş hukukunun kamusal niteliği gereği ciddi itirazlara konu olmuş ve önemli tartışmaları tetiklemiştir. Nitekim zorunlu arabuluculuğa yöneltilen eleştiriler; ‘emredici kuralların bertaraf edileceği’, ‘içtihat hukukunun işlevsizleşeceği’ ve ‘adalete erişim hakkının engelleneceği’ yönünde ve çoğunlukla hukuki gerekçelere vurgu yapan bir eksen üzerinden şekillenmiştir. Bu çalışma, hukuki gerekçeler çerçevesinde yürütülen bu tartışmalara katkı olabileceği düşüncesiyle ve tartışmanın perspektifini genişletmek üzere ekonomi-politik bir pencere açmayı hedeflemiştir. Zira hukuki süreçlere de yön veren ekonomi-politik işleyiş izlenerek ve sahanın açıklayıcı bilgisine müracaat edilerek, zorunlu arabuluculuğun başka bir açıdan görünümü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece işçi ile işveren açısından aynı anlama gelebilecek bir arabuluculuğun olanaksızlığı, sınıf kuramı hatırlatılarak, somut veriler aracılığıyla tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

İş uyuşmazlığı, zorunlu arabuluculuk, ilkel sermaye birikimi, yargının özelleşmesi, rıza üretimi

Kaynakça

• Akın, L. (2020) İkinci Yılında Dava Şartı Arabuluculuk Alanında Gelişmeler ve Öneriler”, SGD Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt 10, Sayı:1, 1-18.
• Bakırcı, K. (2019) “ “Alternatif” Bir Uyuşmazlık Çözüm Yolu (Arabuluculuk) Aracılığıyla “Alternatif” İş Hukukuna Doğru”, TBB Dergisi, Sayı:140, 355- 392.
• Cumhuriyet Gazetesi (2018), https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/tobbbaskani-engel-kaldirmis-davalarda-haksiz-cikiyorduk-977131 (Erişim:14 Eylül 2020).
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., Canbolat, T. (2020) İş Hukuku Dersleri, 33. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım
• Doğan Yenisey, K. (2016) “İş Yargısında Zorunlu Arabuluculuk”, İş Mahkemeleri Kanun Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi içinde, Ed. Kübra Doğan Yenisey, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslar arası Toplantısı, 14 Mayıs 2016, İstanbul, 167-194.
• Ekmekçi, Ö., Özekes, M., Atalı, M. (2018), Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk, İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• Gramsci, A. (1986) Hapishane Defterleri: Tarih, Politika, Felsefe ve Kültür Sorunları Üzerine Seçme Metinler, Çev. Kenan Somer, İstanbul: Onur Yayınları.
• Gün, S. (2018) Piyasa Hukukunun İnşası: Zorunlu Arabuluculuk, İstanbul: Notebene Yayınları.
• Güzel, A. (2019) “İş Yargılamasında Yeni Bir Sistem: “Zorunlu” Arabuluculuk (Eleştirel Yaklaşım I)”, Prof. Dr. Savaş Taşkent’e Armağan içinde, İstanbul: Onikilevha Yayınları, (11-90).
• Güzel, A. (2016) “İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı Hakkında Bazı Aykırı Düşünceler!..”, Çalışma ve Toplum , Sayı 3, 1131-1145.
• Harvey, D. (2015) Neoliberalizmin Kısa Tarihi, (çev. Aylin Onocak), 2. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2008) Yeni Emperyalizm, (çev. Hür Güldü), 2. Basım, İstanbul: Everest Yayınları.
• Hisarcıklıoğlu, R. (2015), TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu’nun Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri Sempozyum Açılış Konuşması, 14.10.2015/Antalya. https://www.tobb.org.tr/Baskanimiz/Documents/Konusmalari/2015 (Erişim: 20 Ekim 2017).
• ILO (2016) İşyeri Uyuşmazlık Sistemleri: Performans İyileştirme Rehberi, Çev. Ed. Erdem Cam, ÇSGB- ÇASGEM Yayınları No 57.
• İstanbul Barosu (2020) https://www.istanbulbarosu.org.tr/HaberDetay.aspx?ID=15656&Desc=T %C3%BCketici-Uyu%C5%9Fmazl%C4%B1klar%C4%B1-ZorunluArabuluculu%C4%9Fa-Tabi-Tutulamaz! (Erişim. 14 Eylül 2020).
• İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı arabuluculuk İstatistikleri (2019), https://adb.adalet.gov.tr/Sayfalar/istatistikler/istatistikler/davasarti.pdf (Erişim. 10 Eylül 2020).
• Karacabey, K. (2016) “Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar”, TBB Dergisi, Sayı: 123, 451-488.
• Konuralp, C. S. (2011) Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Tahkim, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Manav Özdemir, E. (2015) “İş Mahkemelerinin İşleyişi ve Bireysel İş Uyuşmazlıklarının Alternatif Çözüm Yöntemleri”, Çalışma ve Toplum, Sayı 4, 185-222.
• Marx, K. (2015) Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt, (çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan), İstanbul: Yordam Yayınları.
• Munck, R. (2007) “Neoliberalizm ve siyaset, Neoliberalizmin Siyaseti”, Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki içinde, Haz. Alfredo Saad-Filho ve Deborah Johnston, (çev. Şeyda Başlı ve Tuncel Öncel), İstanbul: Yordam Kitap, 106-122.
• Nader, L. (1993), “Harmony Models and the Contraction of Law”, in Conflict Resolution Cross-Cultural Perspectives, Edited by Kevin Avruch and Other, Greeneood Press London.
• Özbay, İbrahim (2006), “Alternatif Çözüm Yöntemleri”, http://eski.erzincan.edu.tr/birim/HukukDergi/makale/2006_X_2_17.pdf ( Erişim 05 Haziran.2017).
• Özbek, M. (2002), “Dünya Çapındaki Adalete Ulaşma Hareketleriyle Ortaya Çıkan Gelişmeler ve Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 2, 121-162.
• Özbek, M. S. (2016), “Arabuluculuk”, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk içinde, (ed. Ali Halıcı ve Musa Toprak), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• Özdek, Y. (2015), “Neoliberal Dönemde Yargının Dönüşümü”, Liberal Hakların, Hukukun ve Devletin Sınırları içinde, Ed. Bora Erdağı, Notabene Yayınları, Ankara, 221-260.
• Öztek, S. (2008), “Tasarı Üzerine Genel Tartışma ve Değerlendirme”, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı VI: Medeni Usul Hukukunda Kanun Yoları ve Arabuluculuk Kanun Tasarısı İzmir/Çeşme içinde, (yay. haz. Muhammet Özekes), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 273-274.
• Özveri, M. (2020) “İş Mahkemeleri Kanunu ve Zorunlu Arabuluculuk Uygulamaları”, Çalışma ve Toplum, Sayı: 2, 917-938.
• Özveri, M. (2018) “İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk Uygulama Örnekleri”, https://www.evrensel.net/yazi/81809/is-uyusmazliklarindazorunlu-arabuluculuk-uygulama-ornekleri (Erişim: 12 Şubat 2019).
• Pekcanıtez, H., Atalay, O., Özekes, M. (2020) Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 8. Bası, İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• Pekcanıtez, H. (2012) “Arabuluculuk Kanun Taslağının Tartışılması”, Dünyada Arabuluculuk Uygulamaları Konferansı içinde, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 11 Mart 2011, Ankara, 113-124.
• Pekcanıtez, H. (2007), “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanun Tasarısı’nın Tanıtımı”, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı VI: Medeni Usul Hukukunda Kanun Yoları ve Arabuluculuk Kanun Tasarısı İzmir/Çeşme içinde, (yay. haz. Muhammet Özekes), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 247-264.
• Peksan, S., Delen, M., Yorgun , S. (2020) “İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Uygulaması ve Arabulucuların Görüşlerine İlişkin Bir Araştırma”, Çalışma ve Toplum, Sayı: 1, 321-346.
• Stiglitz, J. E. ( 2013) “Küreselleşen Dünyada Kalkınma Politikaları”, Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma Seçme Yazılar içinde, 2. Baskı,( der. Fikret Şenses), İstanbul: İletişim Yayınları, 281-306.
• Şişli, Z. (2012), “Bireysel İş Uyuşmazlıkları ve Yargısal Çözüm” Ankara Barosu Dergisi, Yıl 70, Sayı 2012/2, 43-68.
• Tanrıver, S. (2006), Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle arabuluculuk”, TBB Dergisi, Sayı: 64, 151-175.
• Wacks, R. (2017) Hukuk Kuramını Anlamak: Hukuk Felsefesi ve Hukuk Kuramına Giriş, (çev. Fatma Süzgün Şahin Ünver ve Serdar Ünver), Ankara: Astana Yayınları.
• World Bank Group, (2011), Alternative Dispute Resolution Guidelines, Washington D.C. , 20433.
• Yetiş, M. (2014) “Hegemonya”, Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler, Uluslararası İlişkiler içinde, Haz. Gökhan Atılgan, E. Atilla Aytekin, 4. Basım, İstanbul: Yordam Kitap, 87-98.