İşverenlerin Sendikasızlaştırma Modelleri Ve Türkiye Örneği

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 25, 163 - 184, 01.01.2010

Engin Yıldırım Banu Uçkan Hekimler

Öz

Dünyanın birçok bölgesinde sendikacılığın gerilemesi, değişen ekonomik ve siyasi koşullarla açıklanmaya çalışılsa da devletin ve işverenlerin sendikalara karşı hasmane ve şüpheci yaklaşımı, endüstri ilişkilerinde geçmişten bu yana yaygın olarak görülen bir durumdur. Sendikadan kaçınma kavramının birbiriyle ilişkili iki farklı boyutu bulunmaktadır: Sendikaları sindirme ve sendikaları ikame. Makale, Roy 1980 ve Gall 2004 tarafından geliştirilen tipolojilere dayalı olarak sendikalardan kaçınma politikalarını incelemeyi amaçlamaktadır. İşverenler sendikalardan kaçınma stratejilerinde esas olarak yasal düzenlemelerdeki boşluklardan yararlanmakla birlikte, makro ekonomik ve siyasi yapılar da işverenlerin sendika karşıtı politikalar izlemelerine imkan sağlamaktadır. Türkiye’de örgütlü işyerleri sendikasızlaştırılarak veya örgütsüz işyerlerindeki işçilerin örgütlenmesi zorlaştırılarak sendikaların gücü ve etkisi azaltılmakta; ancak sendikalar, işverenler tarafından uygulanan bu politikalar karşısında kurumsal ve yasal olarak korunmamaktadırlar

Anahtar Kelimeler

Sendikasızlaştırma, sendika karşıtlığı, sendikasızlık ve sendikalara karşı direnç

Unıon Bustıng Models And The Case Of Turkey

Öz

Although the retreat of trade unionism in many parts of the world has usually been attributed to changing economic and political conditions, state suspicion and employer hostility towards trade unions has been a widespread feature of industrial relations scene since in its early days. The concept of union avoidance consists of two different but not unrelated dimensions: union suppression and union substitution. It is against this background that the paper aims to examine union avoidance policies on the basis of typologies developed by Roy 1980 and Gall 2004 . Although employers mainly exploit loopholes in the legislative frameworks in their union avoidance strategies, it is macro economic and political structures that enable them to pursue anti-union policies. Trade unions in Turkey are not institutionally protected by employers’ hard line policies, which have led to a decline in union influence by de-unionizing organized enterprises or by making it difficult for unions to organize workers of unorganized workplaces

Anahtar Kelimeler

Union busting, anti-unionism, non-unionism, resistance to trade unions

Kaynakça

• Akkaya, Yüksel. (2003). “Küreselleşme Kıskacında Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Temel Özellikleri”, Petrol-İş 2002-2003 Yıllığı. İstanbul: Petrol-İş Yayın No: 85, ss. 219-238.
• Allan, Cameron, Bamber, Greg J. ve Oliver, Damian. (2006). “Student Experiences and Attitudes to Unionism: A Study of Retailing and Fat Food”, ss.29-38. (http://www98.griffith.edu.au/dspace/handle/10072/13222-erişim tarihi: 23.09.2009).
• Bakır, Onur ve Akdoğan, Deniz. (Ocak-Şubat 2009). “Türkiye’de Sendikalaşma ve Özel Sektörde Sendikal Örgütlenme”, Türk-İş Dergisi, Sayı: 383, ss. 88-95.
• Bernstein, Aaron. (1994). "Why America Needs Unions But Not the Kind It Has Now," Business Week, May 23, s. 70.
• Buğra, Ayşe, Adaman, Fikret ve İnsel, Ahmet. (2005). Çalışma Hayatında Yeni Gelişmeler ve Türkiye’de Sendikaların Değişen Rolü. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, Araştırma Raporu.
• Cooper, Rae; Ellem, Bradon; Briggs, Chris ve Broek, Diane van den. (September 2009).”Anti-Unionism, Employer Strategy, and the Australian State, 1996-2005, Labour Studies Journal. Vol: 34, No: 3, ss. 339-362.
• Çelik, Aziz. (2006). “Sendikaların Yeni Dünyası”, Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar. Ankara: Epos Yayınları: 37, ss. 17-74.
• Çelik, Aziz ve Aydın, Zafer. (2006). “Paşabahçe Eskişehir İşçilerinin Mücadelesi: Güdümlü Sendikacılığa Karşı Bir Deneyim”, Almanak 2005. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı: 11, ss. 83-95.
• Çoban, Tonguç. (2002). “Sivil Toplum ve Sendikal Hareket”, Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 357-360.
• Dundon, Tony. (2002). “Union Avoidance and Employer Hostility to Union Organizing in the UK”, Industrial Relations Research Association Series, Proceedings of the 54th Annual Meeting, ss.233-242.
• Dundon, Tony. (2002). “Employer Opposition and Union Avoidance in the UK”, Industrial Relations Journal, 33: 3, ss. 234-245.
• Fiorito, Jack. (Spring 2001). “Human Resource Management Practices and Worker Desires for Union Representation”, Journal of Labor Research, Vol: XXII, No: 2, ss. 335-354.
• Gall, Gregor. (2004). “British Employer Resistance to Trade Union Recognition”, Human Resource Management Journal, Vol: 14, No: 2, ss. 36-53.
• Gall, Gregor ve McKay, Sonia. (2001). “Facing ‘Fairness at Work’: Union Perception of Employer Opposition and Response to Union Recognition”, Industrial Relations Journal, 32: 2, ss. 94-113.
• Gülmez, Mesut. (2005).Sendikal Haklarda Uluslararası Hukuka ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu. Ankara: Belediye-İş Yayınları.
• Gülmez, Mesut. (2007). “Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’na Uyum Sağlayabilecek miyiz?”, Çalışma ve Toplum, Cilt: 12, No: 1, ss. 27-52.
• Heery, Edmund ve Simms, Melanie. (2009). “Employer Responses to Union Organising: Patterns and Effects”, Human Resource Management Journal.
• İnsel, Ahmet. (16.12.2007). “Sendika Düşmanı Çağdaş İşveren”, Radikal. http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=7771 (erişim tarihi: 16.11.2009).
• Logan, John. (2002). “Consultants, Lawyers, and the ‘Union Free’ Movement in the USA since the 1970s”, Industrial Relations Journal. 33: 3, ss. 197-214.
• Logan, John. (2004). “The Fine Art of Union Busting”, New Labour Forum, 13: 2, ss.76-91.
• Logan, John. (2008). U.S. Anti-Union Consultants: A Threat to the Rights of British Workers. London: TUC.
• Lordoğlu, Kuvvet. (2003). “Türk Sendikal Hareketinin Özgün Kriz Alanları Var mıdır?”, Petrol-İş 2002-2003. İstanbul: Petrol-İş Yayın No: 85, ss. 289-301.
• McCabe, Darren. (2007). “Individualization at Work?: Subjectivity, Teamworking and Anti-Unionism”, Organization, Vol: 14(2), ss. 243-266.
• Özveri, Murat. (2005). “Bireysel Sendika Özgürlüğünün Korunması Sendikal Tazminat ve Yargı Kararları”, Legal İSGHD, Sayı: 8, ss. 1521-1544.
• Özveri, Murat. (2006). “Sendikal Hareket, Sorunlar, Arayışlar”, Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar. Ankara: Epos Yayınları: 37, ss. 75-116.
• Roy, Donald F. (1980). “Repression and Incorporation”, Capital and Labour- A Marxist Primer. (Ed. T. Nichols). Galsgow: Fontana, ss. 395-415.
• Royle, Tony. (2002). “Just Vote No Union-busting in the European Fast- food Industry: The Case of McDonald’s”, Industrial Relations Journal, 33: 3, ss. 262-278.
• Tes-İş. (Mart 2004). “Sendikal Örgütlenme Engeller ve Deneyimler”, Tes- İş, ss.18-67.
• Uçkan, Banu ve Kağnıcıoğlu, Deniz. (2008). Endüstri İlişkileri. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1573.
• Uçkan, Banu ve Kağnıcıoğlu, Deniz. (2009). “İşçilerin Sendikalara İlişkin Algı ve Tutumları: Eskişehir Örneği”, Çalışma ve Toplum, Cilt: 22, No: 3, ss. 35-56.
• Urhan, Betül. (2005). Sendikal Örgütlenme Bunalımı ve Türkiye’deki Durum. İstanbul: Petrol-İş Yayınları: 97.
• Urhan, Betül ve Selamoğlu, Ahmet. (2008). “İşçilerin Sendikalara Yönelik Tutum ve Davranışları; Kocaeli Örneği”, Çalışma ve Toplum, Cilt: 18, No: 3, ss. 171-197.
• Üstübici, Ayşen. (2009). “Export-Processing Zones and Gendering the Resistance: “Women’s Strike” in Antalya Free Zone in Turkey”, Gender Institute, New Working Paper Series, Issue: 24 http://wwww.lse.ac.uk/collections/genderInstitute/aysen.pdf (erişim tarihi: 04.11.2009)
• Wood, Stephen, Moore Sian and Ewing Ketih. (2003). “The Impact of the Trade Union Recognition Procedure under the Employment Relations Act, 2000- 2”, Representing Workers: Trade Union Recognition and Membership in Britian. Routledge.
• Yıldırım, Engin. (Güz 2000). “Türkiye’de Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının İşçiler ve Endüstri İlişkileri Üzerindeki Etkileri”, Toplum ve Bilim. Sayı: 86, ss. 260-280.
• Yücesan-Özdemir, Gamze. (Güz 2000). “Başkaldırı, Onay yada Boyun Eğme?: Hegemonik Fabrika Rejiminde Mavi Yakalı İşçilerin Hikayesi”, Toplum ve Bilim. Sayı: 86, ss.241-259.
• http://www.cac.gov.uk/recent_decisions/Decision_texts/90- 01%20DecOnHoldBallot%20(Final%20Version).htm (erişim tarihi: 24.09.2009).
• http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?type=RESOURCES &itemId=1074437966 (erişim tarihi: 25.09.2009).
• http://www.ilo.org/ilolex/english/convdisp1.htm (erişim tarihi: 17.11.2009).
• http://www.echr.coe.int/eng/Press/2002/july/WilsonandOthersjudepress. htm (erişim tarihi: 19.11.2009).