“Örgütlenme ÖzgürSÜZlüğü” Cephesinde Yeni Bir Şey Yok! Olacağı da Yok!

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 37, 13 - 40, 01.01.2013

Mesut Gülmez

Öz

1980’lerden beri sürdürülen geleneği bozmayan 6356 sayılı yasa, örgütlenme özgürlüğünün özünü kısıtlayan kurallara dokunmadı. Sendikal hakların tümüne yönelik “metastaz”dan oluşan “yığışmalı/kümülatif özgürsüzlük” yaklaşımını sürdürdü: İşkolu sendikacılığı, yasal zorunluluk. Ancak ülke ve işyeri barajlarını birlikte aşan bir sendika toplu iş sözleşmesi imzalayabilir. Grev hakkı da, “yasal” olarak, ancak ve yalnız toplu sözleşme süreci içinde kullanılabilir. 2010’da Anayasa’dan çıkarılan bazı grev ve toplu eylem yasakları, yasal dayanağa kavuşturulmadı. Dolayısıyla, alanı kısmen daraltılmış olsa da, “örgütlenme özgürsüzlüğü cephesinde yeni bir şey yok Bu gidişle, olacağı da yok Çünkü, neo-liberal politikalarını ödünsüz sürdüren AKP iktidarı, sermaye ve işveren sendikaları, ama aynı zamanda kurulu düzen sendikaları böyle istiyor 6356 sayılı yasa, bu makalede tek tek ele alınmayan ulusalüstü insan hakları sözleşmelerine aykırı kurallarının yanı sıra, Anayasa’ya da aykırı kurallar içeriyor. Sendika çokluğu ilkesi, yalnızca tek düzey’li ve tek tür’lü sendika ve üst düzey örgütler kurulmasında geçerlidir. Oysa, işkolu sendikası ve konfederasyon çokluğu, sendika çokluğu değildir. Çifte barajlı toplu sözleşme düzeni de, Anayasa’yla bağdaşmaz. Buna karşılık, yasanın yasal grev hakkını toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında çıkan “çıkar uyuşmazlıkları” ile sınırlı tutan kuralının anayasal dayanağı olsa da, bu kural Anayasa’nın genel sınırlama nedenlerine ilişkin kuralına aykırıdır. Yasa, sendikal hak ve özgürlüklerin bölünmezlik ve bütünselliği ilkesini, “özgürlük” değil “özgürsüzlük” konusunda benimsenmiş; bu ilkeyi “örgütlenme özgürsüzlüğünün bölünmezliği”ne dönüştürmüştür 6356’nın genel gerekçesinde 2821 ve 2822 sayılı yasalara yönelttiği haklı eleştiriler, kendisi için de geçerlidir

Anahtar Kelimeler

6356 sayılı yasa, anayasa, sendikal hakların bölünmezliği, örgütlenme özgürlüğü/özgürsüzlüğü, yağışmalı/kümülatif özgürsüzlük, ulusalüstü sözleşmeler

Act No. 6356 on Trade Unions and Collective Labour

Öz

Act No. 6356 on Trade Unions and Collective Labour Agreements that does not abolish the continuous tradition, did not touch the standards of limiting the basis of the freedom of association. It continues the approach of cumulative non-freedom of association, composed of “metastasis” of all trade union rights: Industrial trade unionism is imposed by the law. Only the union that realizes at the same time the numerical criterion at the branch of activity and workplace levels is competent to sign a collective agreement. The right to strike could only be used “legally” during collective bargaining process. No legal basis is guaranteed for the interdictions about some strike and collective actions that were abolished from 2010 Constitution revisions. Therefore, nothing new on the frontline of “non-freedom of association”, the field has been restricted though. At this rate, nothing will ever be either Because Justice and Development Party that continues its hard-line neo-liberal politics, the capital and employers’ organizations and the established order trade unions do demand this Act No. 6356 contains the contrary provisions not only to the supra national conventions on human rights that could not be evaluated in this article, but also contrary to the Constitution. The principal of the trade union pluralism is allowed for the right to establish only industrial trade unions and confederations. However, the plurality of the industrial trade unions and confederations is not the union pluralism. The collective agreements system with double-barrage is not compatible with the Constitution. On the other hand, although Act No. 6356 has the Constitutional basis for its rule on restricting the right to strike for the conflicts of interest emerging during the collective bargaining process, it is contrary to the Constitution’s general reasons of restrictions. This Act has accepted the principle of non-divisibility of the trade union rights and freedom as a “non-freedom”, not “freedom”. Furthermore, it has transformed this principle into “non-divisibility of non-freedom of association ” All criticisms made by Act No. 6356 to Acts No. 2821 and No. 2822 are as well valid for itself

Anahtar Kelimeler

Act No. 6356, constitution, non-divisibility of the trade union rights, fredom-non freedom of association, cumulative non freedom of association, supranational conventions

Kaynakça

• Alpagut, G. (2012) “6356 sayılı Yasa’nın Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu İş Uyuşmazlıklarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi - Uluslararası Normlara Uyum”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Cilt 9, Sayı 35, 25-55.
• Bureau international du Travail (BIT) (1984) Conférence internationale du Travail, 70e session, 1984, Rapport de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations, Rapport III (Partie 4 A), Rapport général et observations concernant certains pays, Première édition, Genève: Publications du BIT.
• BIT (1985) Conférence internationale du Travail, 71e session, 1985, Rapport de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations, Rapport III (Partie 4 A), Rapport général et observations concernant certains pays, Première édition, Genève: Publications du BIT.
• BIT (1987) Conférence internationale du Travail, 73e session, 1987, Rapport de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations, Rapport III (Partie 4 A), Rapport général et observations concernant certains pays, Première édition, Genève: Publications du BIT.
• BIT (1994) Liberté syndicale et négociation collective, (Etude d’ensemble de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations), Rapport III (Partie 4B), CIT, 81e session 1994, Genève: Publications du BIT.
• BIT (2006) La liberté syndicale, Recueil de décisions et de principes du Comité de la liberté syndicale du Conseil d’administration du BIT, Cinquième édition (révisée), Genève: Publications du BIT.
• BIT (2011) Conférence internationale du Travail, 100e session, 2011, Rapport de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations, Troisième question à l’ordre du jour: Informations et rapports sur l’application des conventions et recommandations, Rapport III (Partie 1A), Rapport général et observations concernant certains pays, Première édition, Genève: Publications du BIT.
• BIT (2012) Conférence internationale du Travail, 102e session, 2012, Rapport de la Commission d’experts pour l’application des conventions et recommandations (articles 19, 22 et 35 de la Constitution), Troisième question à l’ordre du jour: Informations et rapports sur l’application des conventions et recommandations, Rapport III (Partie 1A), Rapport général et observations concernant certains pays, Première édition 2012, Genève: Publications du BIT.
• Çelik, A. (2010) “Sendikal Haklar: Uluslararası Çalışma Hukku ve Türkiye’nin Uyumsuzluğu”, Disiplinlerarası Yaklaşımla İnsan Hakları (Editör: Selda Çağlar) içinde, İstanbul: Beta Yayını, Aralık, s. 255-331.
• Dereli, T. (2013) “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: Genel Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, 2013/1, 36, 41-64.
• Gülmez, M. (1988) Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye (UÇÖ / ILO Sözleşme ve İlkeleri), Ankara: TODAİE Yayını.
• Gülmez, M. (1989) “Sendikal Yasalardaki Değişiklikler ve Uluslararası Kurallar”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1 (Mart), 77-111.
• Gülmez, M. (1990) “12 Eylül’den Günümüze ILO Denetim Organları Önünde Türkiye (Yasal Boyut)”, Cahit Talas’a Armağan (Editör: Alpaslan Işıklı, Mesut Gülmez) içinde, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayını, 247-283.
• Gülmez, M. (1998), “Geliştirilen İçeriği ve Etkinleştirilen Denetim Sistemi İle Yeni Avrupa Sosyal Şartı”, Prof. Dr. Metin Kutal’a Armağan içinde, Ankara: Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası, 327-358.
• Gülmez, M. (2004) “Anayasa Değişikliği Sonrasında, İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç Hukuktaki Yeri ve Değeri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2004/54, Eylül / Ekim, 147-161.
• Gülmez, M. (2005a) Sendikal Haklarda Uluslararası Hukuka ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu içinde, “AB’ye Sosyal Uyum” Dizisi, 1. baskı, Ankara: Belediye-İş Yayını, Eylül.
• Gülmez, M. (2005b), “İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması”, İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması, (Anayasa md. 90 / son) içinde, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını, 38-82.
• Gülmez, M. (2005c) “Anayasa Değişikliği Karşısında Sendikal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmelerin İç Hukuktaki Bağlayıcılığı”, Ekonomik ve Sosyal Temel Haklar Kapsamında Sendikal Haklar, Sosyal Güvenlik Hakkı ve Sağlık Hakkı Sempozyumu içinde, Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 8-9 Ekim 2004, Ankara Dedeman Oteli, İstanbul: DİSK Yayını, No: 49, Şubat, 24-38.
• Gülmez, M. (2005d) “Sendikal Haklara İlişkin Sözleşmelerin İç Hukuka Üstünlüğü ve Yasalarımızdaki Aykırılıklar”, Çalışma ve Toplum, 2005/1, 4, 11-56.
• Gülmez, M. (2006a) “İnsan Haklarında, Uluslararasılıktan Ulusalüstülüğe Geçiş Süreci ve Türkiye’de Durum”, Sivil Toplum, Düşünce ve Araştırma Dergisi, 04 (13-14), Ocak-Haziran, 83-96.
• Gülmez, M. (2006b) “Yine ILO Mevsimi Geldi, Yine Taslaklar Hazırlandı…”, Sendikal Notlar, Ağustos 2006, 30, 30-51.
• Gülmez, M. (2008a) “Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar mı?”, Çalışma ve Toplum, 2008/3, 18, 137-170.
• Gülmez, M. (2008b) “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin Demir-Baykara / Türkiye Davası Kararı: Bağlayıcılığı, İçeriği, Etkileri ve Sonuçları”, Ulusal ve Uluslararası Hukukta Kamu Görevlilerinin Toplu Sözleşme Hakkı içinde, Tüm Bel-Sen Yayını, Ankara, (2008), 5-32.
• Gülmez, M. (2010a) “Sendikal Hakların Bölünmezliği: Toplu Sözleşmesiz ve Grevsiz Sendika Hakkı Özünden Yoksundur”, Çalışma ve Toplum, 2010/3, 26, 9-50.
• Gülmez, M. (2010b) “İş Hukuku Öğretisi ve Madde 90 / Son Fıkra Sorunu”, Prof. Dr. Ali Güzel’e Armağan (Editör: Talat Canbolat) içinde, Cilt I, İstanbul: Beta Yayını, 303-387.
• Gülmez, M. (2011) “Ulusalüstü Hukuk ve Türkiye’de Sendikal Haklar”, Türk- Alman Uluslararası İş Hukuku Sempozyumu (Toplu İş Hukuku, Compliance) (Derl. Kemal Şenocak) içinde, 23-24 Haziran 2011, Malatya: İnönü Üniversitesi Yayını, 55-111.
• Gülmez, M. (2013a) “Sözleşmeler ‘Onay Kanunu’ İle Yürürlüğe Girmez, Bağlayıcılık Kazanmaz Yargıtay 21. Hukuk Dairesi Kararı: Karar İncelemesi”, Çalışma ve Toplum, 2013/1, Sayı: 37, 349–363.
• Gülmez, M. (2013b) “Uluslararası Sözleşmelerde Sosyal ve Sendikal Haklar ve Türkiye'nin Uyum(Suzluk) Sorunu”, Sendikacılık Akademisi Ders Notları 2, Ankara: Türk-İş Yayını, Mart, 215-284.
• International Labour Office (ILO) (2006) Freedom of Association, Digest of decisions and principles of the Freedom of Association Committee of the Governing Body of the ILO, Fifth (revised) edition, Geneva: International Labour Office.
• NU (2008) Conseil économique et social, E/C.12/TUR/1, Distr. Générale, 28 janvier 2009, Français, Comité des droits économiques, sociaux et culturels, Session de fond, Application du Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels, Rapport initiaux présentés par les Etats parties en vertu des articles 16 et 17 du Pacte, Turquie (28 juin 2008).
• NU (2010) Conseil économique et social, E/C.12/TUR/Q/1, Distr. Générale, 14 juin 2010, Français, Comité des droits économiques, sociaux et culturels, Quarante-quatrième réunion du Groupe de travail de présession, 25-28 mai 2010.
• Özveri, M. (2012) Sendikal Haklar 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası, İstanbul: Birleşik Metal-İş Yayını, Aralık.
• Özveri, M. (2013) Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemi ve Sendikasızlaştırma (1963-2009), AÜ, SBF Sosyal Politika Araştırma ve Uygulama Merkezi, Prof. Dr. Cahit Talas Sosyal Politika Ödülü, İstanbul: Legal Kitabevi, Birinci Baskı, Ocak.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) (2012) Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 2, Sıra Sayısı: 197, Toplu İş İlişkileri Kanunu Tasarısı ve Avrupa Birliği Uyum Komisyonu ile Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Raporları (1/567).