İş Hukukunun Emredici Niteliği Karşısında İşçinin Yasal Haklarından Vazgeçmesi Sonucu Doğuran Uygulamalar Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 68, 289 - 316, 01.01.2021

Nazlı Elbir

Öz

İş hukuku, işçinin işveren karşısındaki zayıf konumu nedeniyle, işçiyi koruma amacına yönelik pek çok emredici kural içermektedir. Dahası, 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 420. maddesi işçinin, haklarından vazgeçmesi sonucu doğuran her türlü işlemi de süre sınırlaması olmaksızın yasaklanmıştır. Bu düzenleme karşısında, iş hukukunda ibra, ikale, sulh sözleşmesi uygulamaları ile iş uyuşmazlıklarının çözümünde dava şartı olarak düzenlenmesi nedeniyle önemi artan arabuluculuk faaliyeti sonucundaki anlaşma tutanaklarının geçerliliği iç içe geçmiş tartışma konularıdır. Bu çalışmada, işçinin emredici hükümlerle kendisine tanınmış haklardan vazgeçip vazgeçemeyeceği, bunun iş hukukuyla bağdaşıp bağdaşmayacağı, bu sorunlar çerçevesinde ikale ve sulh sözleşmelerinin ve maddi hukuk anlamında özel hukuk sözleşmesi olan arabuluculuk anlaşma tutanağının geçerliliği incelenecektir

Anahtar Kelimeler

İş hukukunda emredici hükümler, sulh, ibra, ikale, iş hukukunda arabuluculuk.

An Assessment of The Acts Causing Employees to Renounce Their Legal Rights Regarding The Mandatory Nature Of Labour Law

Öz

Labour law, embodies a number of mandatory provisions in order to protect employees who are in a weaker position vis-à-vis employers. Moreover, Article 420 of the Code of Obligation no. 6098 has forbidden any act having effect of withdrawal of employees from their rights. Thus, validity of settlement agreement, termination of the employment contract by mutual agreement, release of debt and agreements acted at the end of the process of mediation -which has become more and more important as it is stipulated as mandatory with the Code no. 7036- constitute an issue of debate entangled with one another. This study examines whether employees could renounce their rights ensured by mandatory provisions, and explores the conditions of validity for termination by mutual agreement and settlement agreement in labour disputes, and agreements acted at the end of the process of mediation their rights ensured by mandatory provisions, and explores the conditions of validity for termination by mutual agreement and settlement agreement in labour disputes, and agreements acted at the end of the process of mediation.

Anahtar Kelimeler

Mandatory provisions of labour law, settlement agreement, release of debt, termination by mutual agreement, mediation in labour law

Kaynakça

• Akın, L. (2019). “Dava Şartı Arabuluculuk Sistemine İlişkin Güncel Değerlendirme ve Öneriler”. Çimento İşveren, 33(5), 8-15.
• Akkan, M. (2018). “Arabuluculuk Faaliyeti Sonucunda Anlaşılan Hususlarda Dava Açma Yasağı ve Sonuçları”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(2), 1-31.
• Alp, M. (2014). “İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013 (175-257). İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Alp, M. (2008). “İş Hukukunda İkalenin (Bozma Sözleşmesi) Geçerlilik Koşulları”. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 5(17), 29-46.
• Alpagut, G. (2018). “Dava Şartı Olarak Zorunlu Arabuluculuk”. İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri 2017 Yılı Toplantısı (111-130). İstanbul, İstanbul Barosu Yayınları.
• Alpagut, G. (2008). “İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Sözleşmesel Kayıtlar ve Sözleşmenin Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi (İkale Sözleşmesi)”. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri (19-53). İstanbul, İstanbul Barosu Yayınları.
• Astarlı, M. (2017). “İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2015 (111-383). İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Astarlı, M. (2016). İş Hukukunda İkale (Bozma Sözleşmesi) (2. Bası). Turhan Kitabevi.
• Aydın, U. (2004). “İş Sözleşmesinin Anlaşma ile Sona Erdirilmesi”. Çimento İşveren, 18(3), 4-9.
• Bozok, S. (2019). İşe İade Davasında Karar ve Kararın İcrası. On İki Levha Yayıncılık.
• Canbolat, T. (ed.) (2018). İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı. http://www.adb.adalet.gov.tr/ishukukundauzmanlikegitim.pdf
• Caniklioğlu, N. (2019). “İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2017 (185- 368). On İki Levha Yayıncılık.
• Çenberci, M. (1976). İş Kanunu Şerhi (3. Baskı). Sevinç Matbaası.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N. & Canbolat, T. (2019). İş Hukuku Dersleri (32. Bası). Beta Basım.
• Çil, Ş. (2020). İş Uyuşmazlıklarında Yargıtay Uygulamaları. Yetkin Yayınları.
• Çil, Ş. (2018). İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk. Yetkin Yayınları.
• Çil, Ş. (2013). İş Hukukunda İbraname (3. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Çil, Ş. (2007). “İbra Sözleşmesi ile İkale Sözleşmesinin İş Güvencesine Etkileri”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (17), 25-35.
• Doğan Yenisey, K. (2016). “İş Yargısında Zorunlu Arabuluculuk”. Doğan Yenisey, K. Değerlendirilmesi İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslararası Toplantısı (167-193). TİSK. Tasarısı Taslağının
• Doğan Yenisey, K. (2014). İş Hukukunun Emredici Yapısı. Beta Basım.
• Demir, F. (2018). İş Hukuku ve Uygulaması. Albi Yayıncılık.
• Ekmekçi, Ö., Özekes, M., Atalı, M. & Seven, V. (2019). Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk (2. Baskı). On İki Levha Yayıncılık.
• Ekonomi, M. (2006). “İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesinde Tarafların Anlaşması, İbraname ve İş Güvencesinden Feragat ile Sulh”. Legal YKİ Dergisi, 1(1), 29-47.
• Eren, F. (2019a) Borçlar Hukuku Genel Hükümler (24. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Eren, F. (2019b) Borçlar Hukuku Özel Hükümler (7. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Esener, T. (1978). İş Hukuku (3. Bası). Sevinç Matbaası.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S. & Ulucan, D. (2019). Bireysel İş Hukuku (9. Baskı). Beta Basım.
• Gerek, H.N. (2011). “İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Ermesi”. Çalışma ve Toplum, (31), 43-58.
• Güzel, A. (2014). “İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları (Eleştirel Bir Yaklaşım)”. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu (237-317). Legal Yayıncılık.
• Güzel, A. (2016). “İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı Hakkında Bazı Aykırı Düşünceler ...”. Çalışma ve Toplum, (50), 1131-1146.
• Güzel, A. (2019). “İş Yargılamasında Yeni Bir Sistem: “Zorunlu” Arabuluculuk (Eleştirel Yaklaşım-I)”. Doğan Yenisey, K. (Ed.) Prof. Dr. Savaş Taşkent’e Armağan (11-90). Beta Basım.
• Hekimler, A. (2019). “Alman İş Hukukunda Sözleşmenin Tarafların Anlaşması - İkale- Yoluyla Sonlandırılması”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 16(61), 23-38.
• Hızır Arsav, F. (2019). Sulh Sözleşmesi. Adalet Yayınevi.
• İnce, E. (2010). “İkale (Sözleşmeyi Sona Erdirme) Sözleşmesi”. Sicil İş Hukuku Dergisi,(18), 86-96.
• Kabakcı, M. (2012). “Sözleşme Özgürlüğü ve İkale”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (25), 121-135.
• Kar, B. (2019). İş Yargılaması Usulü (2. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Karacabey, K. (2016). “Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (123), 451-488.
• Karauz, A.K. (2014). Sulh Sözleşmesi. Adalet Yayınevi.
• Kekeç. E.K. (2016) Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler (3. Baskı). Adalet Yayınevi.
• Keser, H. (2017). “Yargıtay Kararları Işığında İş Sözleşmesinin İkale (Bozma Sözleşmesi) ve Bildirim Süreli Fesih Yoluyla Sona Erdirilmesi Ayrımına İlişkin Bir Değerlendirme”. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 14(54), 633-670.
• Kılıçoğlu, A. M. (2020). Arabuluculuk Sözleşmeleri. Turhan Kitabevi.
• Kılınç, A. (2019). “Mahkeme Dışında Yapılan Sulh ve Yargılamaya Etkisi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 77(2), 503-521.
• Kıyak, E. (2015). “Arabuluculuk Sonucunda Ulaşılan Anlaşma Belgesinin Hukuki Niteliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (21), 523-548.
• Köme Akpulat, A. (2018). İş Mahkemelerinde Yargılamanın Özellikleri. On İki Levha Yayıncılık.
• Kuru, B. (2017). İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı. Yetkin Yayınları.
• Mutlay, F.B. (2018). “İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk”. Centel, T. (Ed.) İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar III (23-173). On İki Levha Yayıncılık.
• Namlı, M. (2016). “İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağı ile Getirilen Zorunlu Arabuluculuk Değerlendirilmesi”. Doğan Yenisey, K. (Ed.) İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslararası Toplantısı (151-165). TİSK.
• Odaman, S. (2017). “Arabuluculuk Tutanağına İcra Edilebilirlik Şerhi Verilmesine İlişkin Yargıtay Kararının Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19 (Özel Sayı), 1753-1766.
• Odaman, S.&Karaçöp, E. (2016). “İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağında Öngörülen Zorunlu Arabuluculuk Müessesesi”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (35), 51-65.
• Oğuz, Ö. (2019). Türk İş Hukukunda Dava Şartı Olarak Arabuluculuk. Legal Yayıncılık.
• Oğuzman, K. & Barlas, N. (2019). Medeni Hukuk Giriş Kaynaklar Temel Kavramlar (25. Bası). Vedat Kitapçılık.
• Oğuzman, K. & Öz, T. (2019). Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1 (17. Bası). Vedat Kitapçılık.
• Okur, Z. (2019). Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Olarak Arabuluculuk. Karahan.
• Özdemir, E. (2013a) “ “Sulh Sözleşmesi” Yargıtay 9. ve 22. Hukuk Daire Kararlarının İncelenmesi”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (30), 50-66.
• Özdemir, E. (2013b) “İkale ve Alternatif Bir Öneri Olarak Sulh Sözleşmesi”. Çimento İşveren, 27(3), 32-51.
• Özdemir, E. (2017) “Sulh Sözleşmesi İkale Uygulamalarının Olumsuzluklarına Çözüm Olabilir Mi?”. Demir, E. & Gemici Filiz, B. (Eds.) Prof. Dr. Turhan Esener II. İş Hukuku Uluslararası Kongresi (373-401). Seçkin Yayıncılık.
• Özdemir, E. (2005). “İş Hukukunda Emredici Hükümlerin Yeri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(3), 95-120.
• Özdemir, O. (2016). “Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 74(Özel Sayı), 601-615.
• Özekes, M., Öztatar, H., Aydın, U., Atalı, M., Durmuşoğlu, U. İ., Kısmet Kekeç, E., Akkaya, T., Boran Güneysu, N., Bulur, A., Şimşek, N., Özden, N., Demir, Ş., Uyanık, S. ve Toraman, B. (2015). “Arabuluculuk Çalışma Toplantısı Arabuluculukla İlgili Güncel Sorunlar, Beklentiler ve Öneriler Sonuç Raporu”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (1), 119-133.
• Özekes, M.&Atalı, M. (2018). “7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu Üzerine Eleştiri, Değerlendirme ve Öneriler”. Ekmekçi, Ö., Köme Akpulat, A., Yıldız Hakkakul, Ö., Akdeniz, A.L., Yayvak Namlı, İ., Çalışkan, A. (Eds.) “Yeni İş Mahkemeleri Kanunu Üzerine” Toplantısı (41-122). On İki Levha Yayıncılık.
• Özekes, Ö. (2018). “İşe İade Taleplerinde Dava Şartı Olan (Zorunlu) Arabuluculuk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (138), 273-316.
• Özmumcu, S. (2016). “Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk Sistemine Genel Bir Bakış”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 84(2), 807-842.
• Özveri, M. (2020). “İş Mahkemeleri Kanunu ve Zorunlu Arabuluculuk Uygulamaları”. Çalışma ve Toplum, (65), 917-937.
• Sevimli, A. (2009). “İş Hukukunda İbra ve İkale Sözleşmelerinin Geçerlilik Koşulları Konusundaki Gelişmeler”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (14), 84- 107.
• Soyer, P. (2018). “Yeni İş Mahkemeleri Kanunu ile Getirilen Bazı Düzenlemeler Hakkında Genel Bir Değerlendirme”. Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 15(57), 21-46.
• Sur, M. (2014). “Türkiye’de İş Uyuşmazlıklarının Alternatif Çözüm Yolları”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(1), 567-580.
• Süzek, S. (2019). İş Hukuku (18. Baskı). Beta Basım.
• Şahin Emir, A.&Kamaz Tepe, B. (2018). “İş Uyuşmazlıklarına İlişkin İbra Hükmü İçeren Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Arabuluculuğa Elverişlilik Bakımından Değerlendirilmesi”. Çalışma ve Toplum, (58), 1481-1508.
• Şahlanan, F. (2012). “İkalede Makul Yarar Ölçüsünün Gabin (Aşırı Yararlanma) Açısından Değerlendirilmesi”. Tekstil İşveren, (71), 2-6.
• Şen, M. (2011). “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre İş Hukukunda İbra Sözleşmesi”. Sicil İş Hukuku Dergisi, (24), 74-87.
• Şişli, Z. (2012). “Bireysel İş Uyuşmazlıkları ve Yargısal Çözüm”. Ankara Barosu Dergisi, 2012(2), 43-67.
• Tanrıver, S. (1994). “Mahkeme Huzurunda Yapılan Sulhler”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49(1), 333-348.
• Taşkent, S. (2011). “İş Sözleşmesinin İkale Yoluyla Sona Erdirilmesi”. Kamu-İş, 11(4), 1-7.
• Taşpolat Tuğsavul, M. (2012) Türk Hukukunda Arabuluculuk. Yetkin Yayınları.
• Tulukçu, N.B. (2017). İş Mahkemeleri Kanunu ve Arabuluculuk Hükümlerine Göre İş Güvencesi ve İşe İade. Seçkin Yayınları.
• Ugan Çatalkaya, D. (2014). “İş Sözleşmesinin Geçerli Nedenle Feshinden Sonra Yapılan Sulh Sözleşmesi ve Yargıtay’ın Konuya İlişkin Kararının Değerlendirilmesi”. Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 161-176.
• Ulusan, İ. (1971). “Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Bakımından Sulh Sözleşmesi”. İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 5(7), 125-147.
• Yavuz, C., Acar, F. &Özen, B. (2019). Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler (16. Baskı). Beta Basım.