Toplumsal Cinsiyetin Esnek Üretim Sistemine Transferi: Mersin Kadın Konfeksiyon İşçileri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 71, 2863 - 2902, 01.01.2021

Sibel Erdoğan

Öz

Bu çalışmanın amacı kadınların istihdamında, esnek üretim sisteminin ihtiyacı olan gelip geçici, kısa süreli, uysal işçilerin yaratılmasında hegemonik bir emek kontrol rejimi olarak toplumsal cinsiyet rollerinin etkisini analiz etmektir. Araştırmanın kavramsal çerçevesinde emeğin cinsiyete dayalı bölünmesi, yedek işgücü tezleri, emeğin feminizasyonu ve üretim sürecinde ataerkil hegemonya konuları tartışılmıştır. Araştırmanın verileri nitel araştırma tekniğine uygun bir biçimde katılımcılarla derinlemesine görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Araştırmanın evrenini Mersin konfeksiyon işçileri, örneklemini ise Mersin Serbest Bölgesi’nde ve kent içi küçük atölyelerde çalışan 23 kadın konfeksiyon işçisi oluşturmaktadır. Alan çalışmasında kadın işçilere ek olarak 6 konfeksiyona dayalı işletme sahibi işveren, 1 işveren temsilcisi ve 1 sendika temsilcisi de olmak üzere toplamda 31 kişiyle görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın bulgularında toplumsal cinsiyet rollerinin üretim sürecinde ve üretim sisteminin sürdürülmesinde aktif bir rol oynadığı, bu rollerin kadın işçilerde esnek çalışma sistemine ilişkin rızanın yaratılmasında aktif olarak kullanıldığı bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Ataerkil hegemonya, Emeğin feminizasyonu, Esnek üretim sistemi, Sınıf, Toplumsal cinsiyet.

The Transfer Of Gender To Flexıble Productıon System: A Qualitative Research On Mersın Women Garment Workers

Öz

The aim of this study is to examine the effect of gender roles as a hegemonic labour control regime on the creation of temporary, short-term, docile workers required by the flexible production system. In the conceptual framework of the research, the concepts of sexual division of labour, reserve army of labour theses, feminization of labor and patriarchal hegemony in production are discussed. The data were collected by conducting in-depth interviews with the participants in accordance with the qualitative research technique. The scope of the research consists of garment workers in Mersin, and the sample consists of 23 women garment workers working in the Mersin Free Zone and small workshops in the city. In the field study, in addition to female workers, interviews were made with a total of 31 people, including 6 business owner employers, 1 employer representative and 1 union representative. The findings of the study revealed that gender roles play an active role in the production process and in the maintenance of the production system, and these roles are actively used in creating consent for the flexible working system for female workers.

Anahtar Kelimeler

Patriarchal Hegemony, Feminization of Labour, Flexible Production System, Class, Gender.

Kaynakça

• Althusser, L. (2006). Yeniden üretim üzerine (Çev. A. I. Ergüden ve A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Antonio, R., J.; Bonanno, A. (2000). A New Global Capitalism? From "Americanism and Fordism" to "Americanization-Globalization". American Studies. Vol. 41. No. 2/3: 33-77.
• Aristis, P., Paliginis, E. (2001). Globalisation of production and industrialisation in the periphery The case of the EU and NAFTA. In J. Depres, J. T. Harvey (Eds), Foundations of International Economics. Post Keynesian perspectives (pp. 215-228). London: Routledge.
• Bair, J. (2010). On difference and capital: Gender and the globalization of production. Signs, 36 (1), 203-226.
• Bedford, K. & Rai, M.,S. (2010). Feminists theorize international political economy. Signs. 36 (1): 1-18.
• Beechey, V. (1977). Some notes on female wage labour in capitalist production. Capital & Class. 1(3): 45-66.
• Bennholdt-Thomsen, V. (2008). Neden Üçüncü Dünya’da da hala ev kadınları yaratılıyor? M. Mies, V. Bennholdt-Thomsen ve C. V. Werlhof (Eds). Son sömürge: Kadınlar içinde (ss. 245-258).İstanbul: İletişim yayınları.
• Bora, A. (2010). Kadınların sınıfı. Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. 3. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Braverman, H.(2008). Emek ve tekelci sermaye. (Çev. Ç. Çidamlı). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Burawoy, M. (1985). The politics of production, factory regimes under capitalism and socialism. London: Verso Publishing.
• Connell, R., W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. Toplum, kişi ve cinsel politika (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connell, R., W. (2005). Masculinities. Berkeley: University of California Press.
• D’ambrogio, E. (2014). Workers' conditions in the textile and clothing sector: just an Asian affair? Issues at stake after the Rana Plaza tragedy. European Parliamentary Research ServiceT: 2-10.
• Dedeoğlu, S. (2010). Visible hands – invisible women: Garment production in Turkey. Feminist Economics. 16(4): 1-32.
• Dedeoğlu, S. (2011). Gendering industrial subcontracting work: A qualitative study of garment ateliers in Istanbul. Asian Women, 27(3): 25-51.
• Degiuli, F., & Kollmeyer, C. (2007). Bringing Gramsci back in: Labour control in Italy’s new temporary help industry. Work, Employment and Society. 21 (3), 497-514.
• Deshpande, S., & Deshpande, L. K. (1992). New economic policy and female employment. Economic and Political Weekly. 27 (41), 2248-2252.
• Ecevit, Y. (1995). Kentsel üretim sürecinde kadın emeğinin konumu ve değişen biçimleri. Ş. Tekeli (Eds.) 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde(ss. 117-128). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ecevit, Y. (2005). Shop floor control. The ideological construction of Turkish women factory workers. In M. Redclift & M.,T. Sinclair (Eds), International persfectives on labour and gender ideology (pp. 56-78). London: Routledge.
• Eisenstein, Z. (1979). Capitalist patriarchy and the case for socialist feminism. New York: Monthly Review Press.
• Eraydın, A., & Erendil, A. (1999). The role of female labour in industrial restructuring: New production processes and labour market relations in the Istanbul clothing industry. Gender, Place and Culture. 6. (3): 259-272.
• Eraydın, A. (2000). Dış pazarlara eklemlenmeye çalışan konfeksiyon sanayiinde üretimin örgütlenmesi ve emek süreci. ODTÜ Gelişme Dergisi. 27(1-2): 91- 117.
• Ericsson, C. (2008). Industrial paternalistic corporate company strategies in theory and practice in nordic countries and Japan from 1900s to 1960s," CIRJE F-Series CIRJE-F-579. CIRJE. Faculty of Economics, University of Tokyo.
• Fine, B. (1992). Women’s employment and the capitalist family. London and New York: Routledge.
• Freeman, C. (2001). Is Local: Global as Feminine: Masculine? Rethinking the gender of globalization. Signs. 26(4): 1007-1037.
• German, L. (2006). Cinsiyet, sınıf ve sosyalizm. (Çev. Y. Önen). İstanbul: Babil Yayınları.
• Gramsci, A. (1971). Selections From the Prison Notebooks. (Quintin Hoare and Geoffrey Nowell Edts.). New York: Smith.
• Hall, S.; M. Jacques (1995). Yeni zamanlar. (Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hartmann, H. (2006). Marksizm’le feminizm’in mutsuz evliliği. (Çev. G. Aygen). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu. (Çev. S. Savran).İstanbul: Metis
• ILO (2016). Wages and productivity in the garment sector in Asia and the Pacific and the Arab States. International Labour Organisation. 05.02.2019 tarihinde https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---asia/--- robangkok/documents/publication/wcms_534289.pdf alınmıştır. adresinden
• Izzati, F.,F. (2016). Women’s work and capitalism: Housewifization and home- based labor in Indonesian context. Women’s in Southeast Asia’s Economy, Politics, and 1026 MANAS Journal of Social Studies Society of ASEASUK Conference. University of London.
• Jackson, S. (1992). Towards a historical sociology of housework. A materialist feminist analysis. Women’s Studies International Forum. 15 (2), 153-172.
• Jessop, B. (1996). Post-Fordism and the state. In B. Grave (Eds.) Comparative welfare systems the scandinavian model in a period of change (pp. 165- 183). Hampshire: MacMillian.
• Kandiyoti, D. (2007). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar. (Çev. A. Bora, F. Sayılan, Ş. Tekeli, H. Tapınç, F. Özbay). 2. Basım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with patriarchy. Gender and Society, 2(3), 274-290.
• Korinek, J. (2005). Trade and gender: Issues and interactions. OECD Trade Policy Working Paper: 24, 1-22 11.11.2016 tarihinde https://www.oecd.org/tad/35770606.pdf adresinden alınmıştır.
• Lipietz, A. (1987). Mirages and miracles, the crissis of global Fordism. London: Verso
• Marx, K. ve Engels, F. (1976). Alman ideolojisi. (Çev. S. Belli) Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (1986). Kapital. 1. Cilt (Çev. A. Bilgi). Ankara: Sol yayınları.
• McDowell, L. (1991). Life without father and Ford: The new gender order of post-Fordism. Transactions of the Institute of British Geographers. 16(4): 400- 419. MESBAŞ. (2019a). Kullanıcı firmalar. 05.02.2019 tarihinde https://www.mesbas.com.tr/firmalar.html?s=18 adresinden alınmıştır.
• MESBAŞ. (2019b). Ticaret hacmi ve istatistikler. 05.02.2019 tarihinde https://www.mesbas.com.tr/Ticaret-Hacmi-ve-statistikler,29.html adresinden alınmıştır.
• Mies, M. (2014). Patriarcy and accumulation on a world scale. London: Zedbooks.
• Millett, K. (2011). Cinsel politika. (Çev. S. Selvi). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Mills, M., B. (2003). Gender and inequality in the global labour force. Annual Review of Anthropology. 32: 41-62.
• Mohanty, C., T. (2012). Women workers and capitalist script: Ideologies of domination, common interest. In M.J. Alexander & C.T. Mohanty (Eds.). Feminist genaologies, colonial legacies, democretic futures (pp. 3-29). New York: Routledge.
• MTSO (2018). Mersin ticaret ve sanayi odası stratejik planı. 05.02.2019 tarihinde https://www.mtso.org.tr/uploads/library/2018/11/mtso-st-pl-2018- 2022-7Mqx.pdf adresinden alınmıştır.
• Murray, R. (1995). Fordizm ve post-Fordizm. S. Hall ve M. Jacques(Eds.), Yeni zamanlar içinde (ss. 46-62). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Piore, M., J. (1979). Birds of passage. Migrant labour and industrial societies. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ramazanoglu, C. (1998). Feminizm ve ezilmenin çelişkileri. (Çev. M. Bayatlı). İstanbul: Pencere Yayınları.
• RTMT (2019). The republic of Turkey Ministry of Trade Clothing Industry. 08.02.2019 tarihinde ttps://www.trade.gov.tr/data/5b8fd6d913b8761f041feee0/Clothing.pdf adresinden alınmıştır.
• Suğur, S. (2005). Türkiye’de tekstil sektöründe kadın emeği ve değişen toplumsal cinsiyet ilişkileri. Amme İdaresi Dergisi: 38(1): 47-68.
• Suğur, N., & Suğur, S. (2007). Gender and work in Turkey: Case study on women workers in the textile industry in Bursa. Middle Eastern Studies. 41(2): 269-279.
• TCEB. (2016). Hazır giyim sektörü, sektör raporları. İhracat Genel Müdürlüğü Tekstil ve Konfeksiyon Daire Başkanlığı. 05.02.2019 tarihinde https://ticaret.gov.tr/data/5b87000813b8761450e18d7b/Hazir_Giyim.pd fadresinden alınmıştır.
• Tong, R.;Botts, T., F. (2021). Feminist düşünce. (Çev. B. S. Aydaş). İstanbul: Sel yayıncılık.
• Unni, J. & Bali, N. (2002). Subcontracted women workers in the garment industry in India.In R. Balackrishnan (Eds.). The hidden assembly line, gender dynamics of subcontracted work in a global economy (pp. 115-144). Conneticut: Kumarian Press.
• Omay, U. (2011). Yedek işgücü ordusu olarak kadınlar. Çalışma ve Toplum. 30: 137-166.
• Salzinger, L. (1997). From high heels to swathed bodies: Gendered meanings under production in Mexico's export-processing industry. Feminist Studies. 23(3): 549-574.
• Salzinger, L. (2000). Manufacturing sexual subjects. Harassment, desire and discipline on a Maquiladora shopfloor. Ethnography. 1.(1): 67-92.
• Salzinger, L. (2003). Gender in production: Making workers in Mexico’s global factories. London: University of California Press.
• Sayer, A. (2005). The moral significance of class. Cambridge: Cambridge University Press.
• Skeggs, B. (2002). Formations of class and gender. London: Sage Publications.
• Standing, G. (2014). Prekarya, yeni tehlikeli sınıf. (Çev. E. Bulut). İstanbul: İletişim
• Walby, S. (2016). Patriyarka kuramı. (Çev. H. Osmanağaoğlu). Ankara: Dipnot Yayınları.
• White, J. (2015). Para ile akraba. Kentsel Türkiye’de kadın emeği. (Çev. A. Bora). 3. Basım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vincent, C.; Braun, A.; & Ball, S. J.(2008). Childcare, choice and social class: Caring for young children in the UK. Critical Social Policy. 28(1): 5–26.
• Young, I. (1981). Beyond the unhappy marriage: A critique of the dual systems theory. In L. Sargent (Eds.). Women and Revolution. A discussion of the unhappy marriage of Marxism and feminism (pp. 43-69). Montreal: Black Rose Books.