Özelleştirme Kıskacında İşçi Hareketi: Yatağan İşçilerinin 2013-2014 Direnişi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 63, 2639 - 2682, 01.01.2019

Cüneyt Eren

Öz

Bu çalışma özelleştirmeye karşı Türkiye tarihinin en uzun soluklu mücadelesini veren Yatağan işçilerinin 16 Eylül 2013’de başlayıp 447 gün süren direnişini konu edinmektedir. Çalışma direnişe aktif biçimde katılan işçiler, sendika yöneticileri, sendika uzmanları ve yerel yöneticilerle yapılan görüşmelerin yanı sıra yerel ve ulusal gazete taramalarına, Tes-İş ve Türkiye Maden-İş dayanmaktadır. Çalışmanın amacı, işçi sınıfının toplumsal bir aktör olarak uzun süredir görmezden gelindiği bir dönemde Yatağan işçilerinin bir yılı aşkın bir süre boyunca sürdürmeyi başardıkları direnişin arka planında yatan faktörlerin, direnişin güçlü ve zayıf yönlerinin analiz edilmesidir. Elde edilen bulgulara göre işyeri komitelerinin etkin bir şekilde işletilmesi, işçilerin güvencesizliğe ilişkin farkındalıklarının yüksek olması, geçmişteki mücadele deneyimleri, şube yöneticilerinin işçilerle kurduğu güven temelli ilişki, bununla bağlantılı olarak şube yönetiminin üyelerini harekete geçirebilme kabiliyetinin yüksek olması, şube yönetiminin işçilere direnişlerinin salt kendileri açısından değil ülke çıkarları açısından da önemli olduğu bilincini kazandırmış olması direnişin güçlü yönleridir. Direnişi olumsuz etkileyen başlıca etmenlerin ise; Tes-İş ve Türkiye Maden-İş sendikalarının ve genel olarak sendikal hareketin gücündeki büyük gerileme, Türk-İş’in yeterli desteği vermemesi, işyerindeki işçi sayısındaki azalış, işçi kitlesinin önceki yıllara göre çok daha heterojen bir yapıda olması, 4-C uygulamasının olumsuz etkileri ve iktidar partisinin tek parti hükümeti olmanın sağladığı avantajları sonuna kadar kullanması olduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Yatağan işçileri, sendika, işçi direnişi, özelleştirme

A Labor Movement in the Grip of Privatization: Resistance of Yatağan Workers of 2013-2014

Öz

This study deals with the resistance of Yatağan workers having made the most long-termed struggle against the privatization in Turkey’s history, which lasted for 447 days as of the 16th of September 2013. The study is based on the interviews with workers, union administrators, union experts and local administrators who have actively participated in the resistance movement, as well as local and national newspaper reviews, and publications by Tes-Is and Maden-Is Unions. The study aims to analyze the underlying factors of the resistance of Yatağan workers, which they have succeeded to maintain for more than a year in a period when the working class as a social actor has been ignored for so long, and the strengths and weaknesses of the resistance. According to the findings, work place committees that are operated efficiently, workers’ awareness of precarity, their past experiences of struggle, the trust-based relationship which branch administrators establish with workers, and in relation to this, the case that the branch administration has a high capability for making the members mobilized and has already enabled workers to raise consciousness about the fact that their resistance is extremely important not only for themselves solely but also in the sense of national interests all constitute the strengths of Yatağan resistance. Considering the factors making the 2013-2014 resistance hard, these have been determined to be the major decline in the power of union headquarters and trade union movement in general, that Turk-Is has not given sufficient support, the decrease in the number of workers in the workplace, that the worker mass has had a more heterogeneous structure compared to the previous years, the negative effects of the 4-C implementation and that the government party has taken the advantages of constituting a single-party government to the full extent

Anahtar Kelimeler

Yatağan workers, union, labor resistance, privatization

Kaynakça

• Ağartan, K. (2018) “Türkiye’de Özelleştirme Karşıtı Hareketlerin Seyri”, Türkiye’nin Büyük Dönüşümü (Der: Osman Savaşkan ve Mehmet Ertan), İstanbul: İletişim Yayınları, 149-174.
• AKP (2002) Kalkınma ve Demokratikleşme Programı, Ankara.
• Aydın-Gezer, G. (2017). “Toplumsal Hareket Sendikacılığının Türkiye Örneğinde İncelenmesi: Zonguldak Grevi ve Yürüyüşü, Yatağan Direnişi ve Tekel Direnişi”, The International Journal of Approaches in Social Sciences, Cilt:1, Sayı:1, 49-70.
• Bekem, M. (2012) “Yatağan Özelleştirme Süreci”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiriler IV, 18-19 Ekim 2012, İstanbul: Petrol-İş Yayını-117, 159-161.
• Boratav, K. (2014) “Türkiye Ekonomisi: 2013 ve Öncesinde Kısa Bir Gezinti”, Emek Yıllığı 2013, (Der. Alparslan Savaş vd.), İstanbul: Yazılama Yayınları, 393-400.
• Climate Action Network Europe (2018). Kömürün Gerçek Bedeli Muğla Raporu, İstanbul.
• Çelik, A. (2012) “Türkiye’de 2000’li Yıllarda Grevler ve Grev Dışı Eylemler: Çalışma Hayatında “Pax Romana” Mı?”, Sosyal Haklar Sempozyumu Bildiriler IV, 18-19 Ekim 2012, Muğla, 107-131.
• Çelik, A. (2014). “AKP’nin on yılında sendikalar ve sendikasızlaştırma”, Heinrich https://tr.boell.org/sites/default/files/downloads/AZIZ_CELIK.pd f, (05.06. 2018). Böll Stiftung, 44-48,
• Çelik, A. (2017). “Zarf Değişti Mazruf Aynı: 6356 Sayılı Yasa Sonrasında Türkiye’de İşçi Sendikacılığı”, Zor Zamanlarda Emek- Türkiye’de Çalışma Yaşamının Güncel Sorunları (Der. Ahmet Makal ve Aziz Çelik), Ankara: İmge Kitabevi, 149-216.
• Doğan, G. (2015). “1980 sonrası Türkiye’de Sendikal Hareket: Türkiye’de Sendikacılığın Kuğu Şarkısı”, Tanzimat’tan Günümüze Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi 1839-2014, (Der. Y. Doğan Çetinkaya ve Mehmet Ö. Alkan), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 386-406.
• Emek Yıllığı (2014) Emek Yıllığı-2013, (Edt. Alparslan Savaş, Aşkın Süzük, Hande Heper, Ülkü Özbir, Yıldız Koç), İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Emek Yıllığı (2015) Emek Yıllığı-2014, (Edt. Alparslan Savaş, Canan Koç ve Yıldız Koç), İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Erçelik, F. (2012) “Yatağan Özelleştirme Süreci”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu IV Bildiriler, 18-19 Ekim 2012, İstanbul: Petrol-İş Yayını-117, 163-167.
• Sazak) Ankara: EPOS Yayınları, 281-296.
• Özuğurlu, M. (2008b) Anadolu’da Küresel Fabrikanın Doğuşu, İstanbul: Kalkedon Yayınları. Sağlam, M. (2018) “Kömürde Özelleştirme ve ‘Bedeli’”, https://www.gazeteduvar.com. tr/ekonomi/2018/10/12/komurde- ozellestirme-ve-bedeli/, (05.11. 2018).
• Savaş, A. (2013a) “Grevler-I: AKP’li 10 yıl”, Sol Gazetesi, 20.08.2013, http://haber.sol.org.tr/ yazarlar/alpaslan-savas/grevler-i-akpli-10-yil- 78278, (20.05.2017).
• Savaş, A. (2013b) “Grevler-II: 2013 grevleri”, Sol Gazetesi, 27.08.2013, http://haber. sol.org.tr/ yazarlar/alpaslan-savas/grevler-ii-2013- grevleri-78644 (21.05.2017).
• Savaş, A. (2014) “Grevsiz 10 Yılın Ardından “Haziransız” 2013 yılı grevleri”, Emek Yıllığı-2013 (Der. Alparslan Savaş vd.), İstanbul, Yazılama Yayınları, 513-524.
• Sezer, S. (2014) “Yatağan Enerji ve Maden İşçilerinin Direniş Sürecinde Medyayı Kullanış Biçimleri”, LaborComm-2014 5. Uluslararası İşçi ve İletişim Konferansı, 3-4 Mayıs, Ankara, 123-135.
• Soğancı, E. (2012) “Yatağan Özelleştirme Süreci”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu IV Bildiriler, 18-19 Ekim 2012, İstanbul: Petrol-İş Yayını-117, 147-158.
• Süzük, A. (2014) “Özelleştirme ve Serbestleştirmede Kritik Kavşak”, Emek Yıllığı-2013 (Der. Alparslan Savaş vd.), İstanbul: Yazılama Yayınları, 513-524.
• Şahin-Güngör, Ö. (2012) Yatağan Direnişini Başarıya Ulaştıran Etkenler, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu IV Bildiriler, 18-19 Ekim 2012, İstanbul: Petrol-İş Yayını-117, 133-147.
• Thompson, E. P. (2004) İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu, İstanbul: Birikim Yayınları.
• https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode= TUD, (21.05.2018).
• https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/ab_komisyonu_web.birlesim_basl angic_ab2?P4=22185&P5=H&page1=29&page2=29, (05.06.2018).
• b) Sendika Yayınları
• Genel-İş (2018) OHAL’de Emeğin Durumu, DİSK/Genel-İş Yıllığı ’16- ’17, Ankara.
• Petrol-İş (1990) ’89 Yıllığı, İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
• Petrol-İş (1995) ’93-’94 Yıllığı, İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
• Petrol-İş (1997) ’95-’96 Yıllığı, İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
• Muğla Haber, “YEAŞ İhalesine Suç Duyurusu”, 12 Ocak 2013.
• Muğla Devrim, “Ankara’ya Gidişleri Engellenince Muğla’ya Yürüdüler”, 25 Ocak 2014.
• Yatağan, “Tes-İş ve Maden-İş’ten Özelleştirmeye Sert Tepki”, 30 Mart 2011.
• Yatağan, “Özelleştirme Öfkesi”, 19 Mart 2010.
• Yatağan Demeç, “Santral da, Kömür de Bizim; Sahip Çık ”, 19 Ocak 2011.
• Yatağan Demeç, “Şirince’ye Yatağan İşçisi Damgasını Vurdu” 21 Aralık 2012.
• Yatağan Demeç, “Girgin’den Bakan Yıldız’a Sert Cevap ”, 12 Şubat 2014.
• http://www.demecgazetesi.com/gundem/termik-santralde-is-kazasi-1-olu- 2-yarali-h8098.html, (14.03.2019)
• https://www.evrensel.net/haber/73636/yatagan-gercegi, (09.09.2019).
• https://www.evrensel.net/haber/89526/basbakanin-mitingi-oncesi-yatagan- iscilerine-gozalti, (10.09.2019).
• https://www.haberturk.com/son-dakika-yatagan-termik-santralinde-gocuk- meydana-geldi-2065294# , (14.03.2019)
• http://www.hurriyet.com.tr/gundem/isciler-gulun-yolunu-kesti-26557169, (18.03.2019).
• http://www.hurriyet.com.tr/gundem/yatagan-iscilerine-mudahale- 26248851, (18.03.2019).
• http://www.hurriyet.com.tr/tmmob-yatagan-termik-santralindeki-kaza-is- gu-40912914, (14.03.2019).
• Osman İlhan, T. Maden-İş Yatağan ve Havalisi Şube Başkanı,16.04.2018, Muğla.
• Süleyman Girgin, Türkiye Maden-İş Yatağan ve Havalisi Eski Şube Başkanı, 16.04.2018 Muğla.
• Fatih Erçelik, Tes-İş Yatağan Şube Başkanı, 18.04.2014 tarihli görüşme, Muğla.
• Fikret Sazak, Türkiye Maden-İş (Eski) Uzmanı, 12.04.2018, Ankara.
• Osman Gürün, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı, 18.04.2018 Muğla.
• Bahattin Gümüş, Menteşe Belediye Başkanı, 19.04.2018, Muğla.
• Hilal Kaplan, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 3. Proje Grup Başkan Vekili, 11.04.2018, Ankara.
• Önder, Santral işçisi, Ustabaşı, 16.04.2018, Muğla.
• Aydın, Santral işçisi, Pompa İstasyonu Operatörü, 16.04.2018, Muğla.
• Kemal, Maden işçisi, Büro İşçisi, 17.04.2018 Muğla.
• İlhan, Maden işçisi, Puantör, 17.04.2018, Muğla.
• Anıl, Maden işçisi, Kamyon şoförü, 18.04.2018, Muğla.
• Çetin, Maden işçisi, Dozer operatörü, 18.04.2018, Muğla.
• Evren, Maden işçisi, Vardiya amiri, 18.04.2018, Muğla.
• Günay, Santral işçisi, 19.04.2018.
• Burak, Santral işçisi, 19.04.2018, Muğla.
• Selim, Maden işçisi, Dozer Operatörü, 20.04.2018, Muğla.
• Ender, Maden işçisi, Dozer Bakım-Onarım ustası, 20.04.2018, Muğla.
• Atakan, Maden işçisi, Bakım-Onarım Ustası, 20.04.2018, Muğla.
• Deniz, Santral işçisi, Operatör, 21.04.2018, Muğla.
• Galip, Santral işçisi, Silori operatörü, 21.04.2018, Muğla
• Ali, Santral işçisi, Dozer Operatörü, 22.04.2014, Muğla.